Μικρά Αγγλία και όχι τόσο μεγάλη Βρετανία

Η εικόνα της Βρετανίας άλλαξε κυριολεκτικά σε μια μέρα. Επί περισσότερα από 200 χρόνια, η Βρετανία εκπροσωπούσε την ελευθερία και την ανεκτικότητα (τουλάχιστον για τους Ευρωπαίους, οι Ινδοί μάλλον είχαν διαφορετική άποψη). Η εικόνα της Βρετανίας ως χώρα της ελευθερίας ενισχύθηκε από τη νεανική κουλτούρα της δεκαετίας του ’60.

Υπάρχουν βεβαίως πολλοί λόγοι γιατί το 52% όσων ψήφισαν υποστήριξε το Brexit. Πολλά θύματα της βιομηχανικής παρακμής έχουν λόγους να αισθάνονται απογοητευμένοι. Ούτε η αριστερά ούτε η δεξιά φρόντισαν τα συμφέροντα της παλαιάς εργατικής τάξης στις παρακμασμένες πόλεις δίπλα στα ορυχεία, στα λιμάνια που σκουριάζουν, στα κλειστά εργοστάσια. Όποιον εξέφραζε το παράπονο ότι οι μετανάστες τον δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο να βρει δουλειά, τον απέρριπταν εύκολα ως ρατσιστή.

Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί να συγχωρεθεί το άσχημο πρόσωπο του αγγλικού εθνικισμού, που καλλιέργησε ο Νάιτζελ Φάρατζ του UKIP και εκμεταλλεύτηκαν κυνικά οι οπαδοί του Brexit στο Συντηρητικό Κόμμα, με πρώτο τον πρώην δήμαρχο Μπόρις Τζόνσον και τον υπουργό Δικαιοσύνης Μάικλ Γκόουβ. Η αγγλική ξενοφοβία κάνει θραύση, ιδίως σε μέρη όπου δεν έχει ξένους. Το Λονδίνο, όπου ζουν οι περισσότεροι ξένοι, ψήφισε να παραμείνει η χώρα στην ΕΕ. Η αγροτική Κορνουάλη, που έχει ωφεληθεί πολύ από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις, ψήφισε Brexit.

Οι πιο άγριοι οπαδοί του Brexit _ ξυρισμένα κεφάλια, τατουάζ με την βρετανική σημαία _ μοιάζουν με τους άγγλους χούλιγκαν που λυμαίνονται τα ευρωπαϊκά γήπεδα ποδοσφαίρου με την βία τους. Αλλά οι ευγενικές κυρίες και κύριοι στις κομητείες της Μικράς Αγγλίας, που ζητωκραυγάζουν εκστασιασμένοι τα ψέματα του Φάρατζ, δεν είναι λιγότερο ανησυχητικοί.

Πολλοί οπαδοί του Brexit υποστηρίζουν ότι η αποχώρηση από την ΕΕ αφορά την ελευθερία, όπως και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν κατά του ναζισμού. Γι’ αυτούς, οι Βρυξέλλες είναι μια δικτατορία και οι Βρετανοί _ ή μάλλον οι Άγγλοι _ αντιστέκονται στο όνομα της δημοκρατίας. Τονίζουν ότι εκατομμύρια Ευρωπαίοι συμφωνούν μαζί τους.

Είναι αλήθεια ότι πολλοί Ευρωπαίοι έχουν αυτή την άποψη. Αλλά οι περισσότεροι είναι ψηφοφόροι της Μαρίν Λεπέν, του Γκερτ Βίλντερς και άλλων λαϊκιστών που ζητούν δημοψηφίσματα για να υπονομεύσουν τις εκλεγμένες κυβερνήσεις και να εκμεταλλευτούν τους φόβους των λαών προκειμένου να ανεβούν στην εξουσία.

Η ΕΕ δεν είναι δημοκρατία, ούτε παριστάνει ότι είναι. Αλλά οι αποφάσεις παίρνονται από εκλεγμένες κυβερνήσεις ύστερα από ατελείωτες διαβουλεύσεις. Η διαδικασία αυτή είναι συχνά αδιαφανής. Αλλά οι ελευθερίες των Ευρωπαίων δεν θα ωφεληθούν καταργώντας τους θεσμούς που οικοδομήθηκαν προσεκτικά στα ερείπια του τελευταίου ευρωπαϊκού πολέμου.

Αν το Brexit πυροδοτήσει μια ευρωπαϊκή εξέγερση κατά των φιλελεύθερων ελίτ, θα είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που η Βρετανία θα ηγηθεί ενός κύματος ανελευθερίας στην Ευρώπη. Αυτό θα αποτελέσει τραγωδία _ για τη Βρετανία, την Ευρώπη και έναν κόσμο όπου οι περισσότερες μεγάλες δυνάμεις στρέφονται όλο και περισσότερο σε ανελεύθερες πολιτικές.

Μια ακόμη ειρωνεία είναι ότι η τελευταία ελπίδα για να αναστραφεί αυτή η τάση και να διατηρηθούν οι ελευθερίες βρίσκεται στη Γερμανία, τη χώρα που η δική μου γενιά ανατράφηκε να μισεί ως το σύμβολο της αιματηρής τυραννίας. Αλλά, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, οι Γερμανοί μοιάζουν να έχουν πάρει καλύτερα μαθήματα από την Ιστορία απ’ όσο ανησυχητικά μεγάλος αριθμός Βρετανών.