Ο Ιταλο Καλβίνο βάζει στις «Αόρατες πόλεις» του τον Μάρκο Πόλο να αφηγείται στον μογγόλο αυτοκράτορα Κουμπλάι Χαν όλα τα θαυμαστά που είδε στο μεγάλο ταξίδι του στην Απω Ανατολή της αυτοκρατορίας του και αναρωτιούνται και οι δύο αν αυτά είναι πραγματικά ή γεννήματα της φαντασίας τους. Αν αυτά είναι μέσα ή έξω από τα βλέφαρα. «Είναι πράγματι ένα ταξίδι στη μνήμη το ταξίδι σου» λέει ο Κουμπλάι Χαν στον Μάρκο Πόλο. «Αυτό είναι και η δική μου τέχνη» λέει σε εμάς η Βίκυ Τσαλαματά. «Μνήμη και παρόν. Τα έργα μου είναι απόσταγμα ταξιδιών. “Οι γραφές δρόμου” αυτό είναι. Οπου πάω θέλω να είμαι ξένη, μια σκιά. Το ταξίδι μου στην Κίνα ήταν ένα βίωμα. Περπάτησα πάνω στο Σινικό Τείχος και είδα χαραγμένα σχέδια, γράμματα, αριθμούς που χάραζα κι εγώ πάνω στα έργα μου σαν σχήματα. Το σχήμα και το άσχημο. Είχα ήδη δεσμούς με το Σινικό Τείχος, πριν το συναντήσω».
Και η Βίκυ Τσαλαματά, καθηγήτρια Χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, επιστρέφει στο εργαστήριό της με το σακίδιό της γεμάτο μνήμες, ιδεογράμματα των τόπων που περιδιαβάζει, φωτογραφίες, λέξεις, εικόνες. Και καθώς τα ανασύρει από το υποσυνείδητο, μετουσιώνονται σε έργα τέχνης. «Οταν ένας καλλιτέχνης δουλεύει, ψάχνει μέσα στο σακίδιο με τα βιώματά του. Ευτυχώς, εγώ τουλάχιστον δεν είμαι πολύ συνειδητοποιημένη όταν δουλεύω κι έτσι βγαίνει αβίαστα το υποσυνείδητο στην επιφάνεια του χαρτιού. Διαφορετικά το έργο είναι εγκεφαλικό». Ετσι βγήκε η ενότητα «Σινικό Τείχος», «ένα βιβλίο στον χώρο» καθώς λέει η δημιουργός, στο δεύτερο επίπεδο της έκθεσης της «Η πόλη» στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο. Η εγκατάσταση αρχίζει με τη γραφή του Ιταλο Καλβίνο «Οι πόλεις όπως και τα όνειρα είναι χτισμένες με επιθυμίες και φοβίες» και τελειώνει με την προφητική για το σήμερα της Ευρώπης ρήση «Οσοι ταλαιπωρούνται στους καταυλισμούς και στα λιμάνια υπάρχουν μονάχα γιατί τους σκεφτόμαστε». «Το δικό μου “Σινικό Τείχος”» λέει η Βίκυ Τσαλαματά «συμβολίζει τα καθημερινά τείχη που ορθώνονται για να χωρίσουν χώρες, πόλεις, πολιτισμούς, αλλά κυρίως ανθρώπους». «Τόσο όμοια, τόσο διαφορετικά, τα σύγχρονα τείχη που ανεγέρθηκαν για να υπερασπιστούν σύνορα, να προσαρτήσουν εδάφη, να πολεμήσουν τη μετανάστευση και την τρομοκρατία κατορθώνουν μόνο να διαιρούν τον κόσμο» γράφει στον κατάλογο της έκθεσης η δημιουργός.
Τρία από τα σαράντα έργα της σειράς «Ουτοπικές Πόλεις», στα οποία συνομιλούν οι παραδοσιακές τεχνικές της λιθογραφίας και της βαθυτυπίας με τη φωτογραφία και την ψηφιακή εκτύπωση
Αυτή «Η Πόλη» της Βίκυς Τσαλαματά αποτελείται από τις ενότητες των «Αστικών Τοπίων», «Σινικό Τείχος», «Εφήμερα Τοπία» και «Ουτοπικές Πόλεις». Ολα ξεκίνησαν το 2007, όταν η συνάντηση της χαράκτριας με τις «Αόρατες πόλεις» του Ιταλο Καλβίνο ήταν άκρως αποκαλυπτική: «Δεν το είχα νιώσει άλλη φορά αυτό. Οταν άρχισα να διαβάζω τις “Αόρατες πόλεις”, αισθανόμουν σαν να διάβαζα τη σκέψη μου. Οι σκέψεις του Καλβίνο ήταν δικές μου. Σαν να συναντούσα τον άλλο μου εαυτό στον Καλβίνο. Με το που τελείωνα την ανάγνωση ενός κειμένου, σαν να βουτούσα το χέρι μου σε μια δεξαμενή με τα έργα μου και τράβαγα ένα-ένα. Αυτό δένει με αυτό, αυτό δένει με εκείνο. Σε αυτή την ενότητα δεν έχω επί μέρους τίτλους, θεωρώ και τα σαράντα έργα ως ένα, σαν να είναι απόψεις από μια πόλη ή από ένα ταξίδι».
Η ουτοπία δεν έχει εντοπιότητα και γι’ αυτό τα «Αστικά Τοπία» της Βίκυς Τσαλαματά έχουν κάνει με αμείωτο ενδιαφέρον τον γύρο του κόσμου: Γκερ, Λουξεμβούργο, Βαρσοβία, Κρακοβία, Βερολίνο, Βρυξέλλες, Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κιότο. «Το μήνυμα που δίνουν» λέει η δημιουργός «είναι η ρευστότητα της εποχής μας την οποία νιώθουμε όλοι. Ολα είναι με ημερομηνία λήξης. Εφήμερα. Δείτε πώς αλλάζει το τοπίο στην Ειδομένη ή στο λιμάνι του Πειραιά. Η μόνη πραγματικότητα σε αυτή τη δουλειά είναι η έννοια του βραχύβιου, του φευγαλέου, που είναι παντού στη ζωή μας. Σήμερα έχεις δουλειά, αύριο δεν έχεις, σήμερα συνδέεσαι με έναν άνθρωπο, αύριο κάτι γίνεται και δεν είστε πια μαζί».
Η έκθεση δεν είναι μόνο μια άλλη ματιά στην πόλη αλλά και μια νέα πρόταση για τη χαρακτική. «Δεν μπορώ να κάνω ίδια πράγματα» λέει η Βίκυ Τσαλαματά και γι’ αυτό φρόντιζε να ανοίγει συνεχώς νέους ορίζοντες και στους φοιτητές της. Η χαρακτική εξάλλου είναι το πιο ευαίσθητο στις νέες τεχνολογίες εικαστικό ιδίωμα. Το χαρακτηριστικό σε αυτές τις ενότητες έργων της δημιουργού είναι η συνομιλία των παραδοσιακών τεχνικών της χαρακτικής, όπως η λιθογραφία ή η χαλκογραφία, με τη φωτογραφία και την ψηφιακή εκτύπωση: «Αν δεν έχεις όλη αυτή την παράδοση της χαρακτικής πίσω σου, αν δεν έχεις δουλέψει με αυτήν, αν δεν έχεις ακούσει τις φωνές των υλικών, δεν μπορείς να προχωρήσεις. Η γνώση είναι που σου γεννάει καινούργιες ιδέες, εκείνη σε πάει πιο μπροστά».
πότε & πού:«Η Πόλη» παρουσιάζεται στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο (Πατησίων 47, απέναντι από το Πολυτεχνείο) ως τις 6 Μαΐου, με την επιμέλεια της Λήδας Καζαντζάκη.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
