Στην πυροδότηση μιας σειράς γεγονότων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν ακόμη και στην έξοδο της Ελλάδας από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα οδηγούσε ενδεχόμενη αθέτηση των υποχρεώσεων προς το ΔΝΤ.

Ανάλυση που έδωσε σήμερα, Τρίτη, στη δημοσιότητα η Goldman Sachs κάνει αναφορά τόσο στις αλλαγές στο διαπραγματευτικό σχήμα της ελληνικής κυβέρνησης με τους θεσμούς, όσο και στο τι θα μπορούσε να συμβεί σε περίπτωση που το ΔΝΤ δεν λάβει εντός των προβλεπομένων προθεσμιών τα χρήματα που του οφείλει η χώρα μας.

Σύμφωνα με την επενδυτική τράπεζα, η τοποθέτηση του υφυπουργού Εξωτερικών Ευκλείδη Τσακαλώτου στη θέση του συντονιστή της διαπραγματευτικής ομάδας με τους θεσμούς θεωρείται δυνητικά ως μια πιο διαλλακτική και εποικοδομητική προσέγγιση στις συνομιλίες με την ΕΕ και το ΔΝΤ.

Ωστόσο, αναφέρεται πως το γεγονός πως ο Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και οι σύμβουλοί του, επιβεβαίωσαν την υποστήριξή τους προς τον υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη, είναι γεγονός που υποδηλώνει ότι η αλλαγή προσωπικού δεν συνεπάγεται και μεταβολή των θέσεων πολιτικής.

Η αποπληρωμή του ΔΝΤ

«Μεταξύ 1ης Μαΐου και 30 Ιουνίου, η Ελλάδα πρέπει να επιστρέψει 2,6 δισ. ευρώ προς το ΔΝΤ. Επιπλέον, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο γύρω στα 7 δισ. ευρώ των ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου που διακρατούνται από την ΕΚΤ θα ωριμάσουν. Χωρίς περαιτέρω επίσημη εξωτερική οικονομική στήριξη, η Ελλάδα είναι πιθανό να αντιμετωπίσει δυσκολίες στην εκπλήρωση αυτών των οικονομικών υποχρεώσεων. Και με δεδομένο το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις που ήταν εμφανές στις ανεπίσημες συζητήσεις του Eurogroup του Σαββατοκύριακου στη Ρίγα, η επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και τους επίσημους πιστωτές της που θα απελευθερώσει χρηματοδοτική στήριξη είναι πιθανό να παραμείνει δύσκολη», αναφέρει η Goldman Sachs.

Στην βάση αυτή επισημαίνει πως η Ελλάδα έχει προγραμματιστεί να κάνει μια πληρωμή 750 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ στις 12 Μαΐου, όμως, τα ταμειακά της διαθέσιμα εξαντλούνται. Αυτό εγείρει το ερώτημα τι θα συμβεί εάν η Ελλάδα αντιμετωπίσει δυσκολίες στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών του ΔΝΤ, είτε τον Μάιο ή μετά. Σε αυτό το πλαίσιο υπενθυμίζεται πως η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ τόνισε πρόσφατα ότι καθυστερήσεις πληρωμών δεν έχουν εγκριθεί από το Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ τα τελευταία 30 χρόνια και ότι ποτέ μια προηγμένη οικονομία δεν έχει ζητήσει καθυστέρηση πληρωμής.

Η Goldman Sachs αναφέρει πως αν η Ελλάδα αποτύχει να ανταποκριθεί στις οικονομικές υποχρεώσεις της προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η πολιτική σχέση της με τους επίσημους πιστωτές της θα επιδεινωθεί περαιτέρω, όπως και το κύρος της στις χρηματοπιστωτικές αγορές.

Όπως εξηγεί η ανάλυση της GS, η άμεση συνέπεια μιας χαμένης πληρωμής προς το ΔΝΤ είναι ότι η Ελλάδα θα εισέλθει σε «περίοδο χάριτος», όπου η πρόσβασή της σε πρόσθετους πόρους του ΔΝΤ (και κατά συνέπεια η περαιτέρω εξωτερική χρηματοδοτική της στήριξη) θα μπορούσε να σταματήσει και θα εκκινούσε μια μακρά διοικητική διαδικασία, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε απέλαση της Ελλάδος από το ΔΝΤ.

Κατά την επενδυτική τράπεζα αυτή η διαδικασία – και οι συνέπειές της για τις σχέσεις της Ελλάδας με άλλους πιστωτές της, συμπεριλαμβανομένων των EFSF / ESM, ΕΚΤ και των ιδιωτικών ομολόγων – ενσωματώνει «πολιτική» διακριτική ευχέρεια, δηλαδή οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα μπορούσαν να επιδείξουν ειδική στάση ως προς το ρυθμό και τη φύση της αντιμετώπισης των χαμένων πληρωμών.

Τα στάδια των κυρώσεων

Όπως σημειώνει η Goldman Sachs, αντιλαμβανόμενο τον εαυτό του ως ένα «σούπερ δανειστή» (super senior creditor) που στο τέλος πάντα αποπληρώνεται το ΔΝΤ δεν μιλά για πτώχευση (default) στην περίπτωση των χαμένων πληρωμών, αλλά τους βάζει την ετικέτα «ληξιπρόθεσμες οικονομικές υποχρεώσεις». Έτσι, σε γενικές γραμμές, μια χαμένη πληρωμή δεν συνεπάγεται αμέσως ή αυτόματα ότι οδηγεί σε πλήρη υπερημερίας επί του ΔΝΤ.

Υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ της ημερομηνίας που η πληρωμή δεν έγινε και της επίσημης καταγγελίας που γίνεται από την Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ στην εκτελεστική επιτροπή του ΔΝΤ. Αυτή η χρονική υστέρηση, περίπου 2 μηνών, όπως ορίζεται στο πλαίσιο των διαδικασιών του ΔΝΤ μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος «περίοδος χάριτος», κατά την οποία θα πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για να εκτελεστεί η πληρωμή. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, γίνεται μια αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο η χώρα που έχασε την πληρωμή συνεργάζεται με το ΔΝΤ.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις διαδικασίες του ΔΝΤ μια αποτυχία πληρωμής προς το ΔΝΤ έχει τις ακόλουθες συνέπειες:

Οι πόροι του ΔΝΤ που παρέχονται στη χώρα παγώνουν άμεσα και έως ότου οι ληξιπρόθεσμες οφειλές πληρωθούν. Αυτό σημαίνει ότι έως ότου αφαιρεθούν όλες οι ληξιπρόθεσμες οφειλές δεν θα γίνουν περαιτέρω εκταμιεύσεις του ΔΝΤ προς την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένου του υπόλοιπου τμήματος του δεύτερου δάνειου στήριξης.

Η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ εντός ενός μηνός μετά την εμφάνιση των καθυστερούμενων οφειλών, πρέπει να ενημερώσει σχετικά το εκτελεστικό συμβούλιο του ΔΝΤ για την αποτυχίας της χώρας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.

Εάν η χώρα εξακολουθήσει να μην συνεργάζεται με το ΔΝΤ για την εκκαθάριση των ληξιπρόθεσμων οφειλών μετά την ανωτέρω κοινοποίηση, το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ θα ενημερώσει επίσημα του Διοικητές του ΔΝΤ (υπουργούς Οικονομικών) σχετικά με την κατάσταση. Αυτό θα γίνει μετά από την παρέλευση έξι εβδομάδων από την αρχική απώλεια πληρωμής. Στη βάση αυτή η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ θα ενημερώσει τη χώρα ότι θα εκδοθεί επίσημη καταγγελία.

Η καταγγελία εκδίδεται από την Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ μετά από την παρέλευση έως και δύο μηνών από την αποτυχημένη πληρωμή. Μετά από αυτή το Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ έχει προθεσμία ενός μήνα για να αποφασίσει να περιορίσει τη χρήση των γενικών πόρων του Ταμείου προς τη χώρα και να αναστείλει τα δικαιώματα του σε SDR (SDR rights).

Η έκδοση της καταγγελίας από το ΔΝΤ θα πυροδοτήσει μια μακρά διοικητική διαδικασία, η οποία μπορεί να οδηγήσει τελικά στην έξοδο της χώρας από το Ταμείο. Αυτό απαιτεί απόφαση των διοικητών του ΔΝΤ με πλειοψηφία 85% (απόφαση από 160 χώρες).

Τα χρονοδιαγράμματα της παραπάνω διαδικασίας εμπίπτουν εν πολλοίς στη διακριτική ευχέρεια των οργάνων λήψης αποφάσεων του ΔΝΤ και οι διαδικασίες μπορούν να εφαρμοστούν πιο γρήγορα, αν υπάρχει η σχετική πολιτική βούληση. «Φυσικά, ενώ οι εν λόγω διοικητικές διαδικασίες είναι χρονοβόρες οι επιπτώσεις της μη καταβολής των υποχρεώσεων προς το ΔΝΤ για τη φήμη της χώρας, τις πολιτικές της σχέσεις με τα άλλα μέλη του ΔΝΤ και το κύρος της στις χρηματοπιστωτικές αγορές θα είναι άμεση και σημαντική», σημειώνει η GS.

Οι συνέπειες της ασυνέπειας

Η εμφάνιση ληξιπρόθεσμων οφειλών από τη μη πληρωμή του ΔΝΤ θα επιφέρει τελικά οικονομικό κόστος για τα υπόλοιπα μέλη του Ταμείου, μέσω του μηχανισμού κατανομής βαρών που τέθηκε σε ισχύ το 1986 με σκοπό την προστασία των ταμειακών ροών του ΔΝΤ.

Αν και απλήρωτες υποχρεώσεις έναντι του ΔΝΤ δεν συνεπάγονται κατ’ ανάγκην χρεοκοπία έναντι άλλων δανειστών, στην πράξη όμως οι δανειστές της Ελλάδας (τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα) μπορούν να έχουν ενσωματώσει ρήτρες αθέτησης στις δανειακές τους συμβάσεις που να σχετίζονται με το εάν η Ελλάδα σέβεται τις οικονομικές της υποχρεώσεις έναντι του ΔΝΤ. Ακόμη, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, ανακύπτουν μια σειρά από επιπλέον ζητήματα:

Τα προβλήματα με τον ESM

Η αποτυχία να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της έναντι του ΔΝΤ, όχι μόνο θα πάγωνε την πρόσβαση της Ελλάδας στους πόρους του Ταμείου, αλλά θα την απέκλειε επίσης από την εκταμίευση του υπολοίπου των πόρων του EFSF/ESM που είναι διαθέσιμοι στο πλαίσιο του δεύτερου ελληνικού προγράμματος διάσωσης. Στο πρόγραμμα διάσωσης ορίζεται ότι το EFSF/ESM μπορεί να καταγγείλει τα δάνεια προς την Ελλάδα, εάν η Ελλάδα δεν ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του ΔΝΤ. Η έκδοση της καταγγελίας από την γενική Διυεθυντρια του ΔΝΤ θα μπορούσε, κατ ‘αρχήν, να οδηγήσει τις ευρωπαϊκές αρχές να καταγγείλουν τα εκκρεμή δάνεια του EFSF προς την Ελλάδα (131 δισ. ευρώ σήμερα). Αλλά η απόφαση αυτή είναι μια πολιτική απόφαση που λαμβάνεται κάτω από την ομπρέλα του Eurogroup, ήτοι δεν είναι μια αυτόματη συνέπεια της αθέτησης πληρωμής ή μια επίσημης καταγγελίας από το ΔΝΤ.

Τα προβλήματα με την ΕΚΤ

Όπως επισημαίνει η Goldman Sachs, η αναστολή του προγράμματος διασώσεως των ΔΝΤ/ESM θα καθιστούσε την Ελλάδα μη επιλέξιμη στο πρόγραμμα οριστικών νομισματικών συναλλαγών της ΕΚΤ (OMT). (Το ΟΜΤ δεν έχει ενεργοποιηθεί για την Ελλάδα ή για οποιαδήποτε άλλη χώρα της ζώνης του ευρώ).

Ακόμη, η επακόλουθη έλλειψη πρόσβασης στη χρηματοδότηση του ΔΝΤ και της ΕΕ θα αύξανε τις οικονομικές πιέσεις προς την Ελλάδα και θα καθιστούσε την αποπληρωμή των ομολόγων της ΕΚΤ τον Ιούλιο ακόμη πιο δύσκολη. Σε περίπτωση που υπάρχει μια πτώχευση σε εγγυημένα κρατικά ομόλογα, αυτό θα: (α) επηρέαζε τη διαθεσιμότητα των ενεχύρων για τη χρηματοδότηση από την κεντρική τράπεζα β) οδηγούσε την ΕΚΤ να επανεξετάσει τα ανοίγματά της σε ελληνικές τράπεζες, κάτι που θα είχε άμεσες και σημαντικές συνέπειες στη ρευστότητα και τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρηματοπιστωτικού τομέα.

Οι ιδιώτες ομολογιούχοι

Αναφορικά με τις συνέπειες για τους ιδιώτες κατόχους ομολόγων η GS αναφέρει πως αν και θεωρητικά η αθέτηση πληρωμής ιδιωτών ή δημοσίων πιστωτών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως στοιχείο ενεργοποίησης των ασφάλιστρων κινδύνου έναντι χρεοκοπίας (CDS), ωστόσο ενδεχόμενη απώλεια πληρωμών των δανείων του ΔΝΤ δεν θα είναι σε θέση να ενεργοποιήσει τα CDS κατά τη διάρκεια της «περιόδου χάριτος».

Θανάσης Κουκάκης