Ιστορικές φωτογραφίες από την Ιερά Μονή του Βαλαάμ και του Αγίου Όρους στον Άθω παρουσιάζει έκθεση που διοργανώνεται στην Γκαλερί Χατζηκυριάκος – Γκίκας της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.

Η έκθεση, η οποία ξεκινά σήμερα, Δευτέρα, και διαρκεί έως τις 29 Νοεμβρίου έχει ως στόχο να αναδείξει τις πνευματικές σχέσεις Ρωσίας και Ελλάδας.

Η Ι.Μ. Βαλαάμ και το Άγιο Όρος αποτελούν κέντρα πολιτισμού και ορθοδοξίας, μία ιστορική μαρτυρία για την πνευματική ζωή και τη διάδοση του χριστιανισμού και του μοναχισμού σε Ελλάδα και Ρωσίας, καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο διατηρείται και μεταδίδεται η ζωντανή πνευματική παράδοση από γενιά σε γενιά.

Βάση της έκθεσης αποτελεί το υλικό των δύο παγκοσμίως γνωστών τόπων του μοναχισμού, και συγκεκριμένα οι φωτογραφίες από τα δύο λευκώματα: «Τα τοπία της Ι.Μ. Βαλαάμ» του 1887 από τη συλλογή της Ρωσικής Εθνική Βιβλιοθήκης και το «Ιερές Μονές και Σκήτες του Αγίου Όρους» του 1881, που προσφέρθηκε δώρο στον πρίγκιπα Κωνσταντίνο Κωνσταντίνοβιτς Ρομάνωφ.

Η έκθεση διοργανώνεται από το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας, το Multimedia Art Museum στη Μόσχα, το Μουσείο «Οίκος Φωτογραφίας της Μόσχας», την Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Hellenic American University/Hellenic American College, σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, τη Ρωσική Εθνική Βιβλιοθήκη στην Αγία Πετρούπολη και τον Εκδοτικό οίκο Indrik.

Πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Ημέρες ρωσικού πολιτισμού στην Αθήνα».

Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν για τη χρονολόγηση της ιδρύσεως του μοναστηριού του Βαλαάμ. Μερικοί την συνδυάζουν με την εποχή της Βαπτίσεως των Ρώσων, ενώ άλλοι την ανάγουν σε μεταγενέστερη περίοδο. Στα χρόνια της ακμής της, τον 15ο αιώνα ήταν κέντρο και πρότυπο μοναχικού βίου για το ολόκληρο τον Βορρά.

Μετά την καταστροφή του το 1611, το μοναστήρι ερήμωσε για σχεδόν 100 χρόνια, μέχρι το 1715 και το διάταγμα του Πέτρου του Μεγάλου για την αναστήλωση της Μονής.

Έτσι ξεκίνησε η αναγέννηση της Μονής, χτίστηκαν ναοί, εξωκκλήσια, σκήτες, ξενοδοχείο για προσκυνητές. Το μοναστήρι δεχόταν τους προσκυνητές του, τους έδινε φαγητό, σιτάρι και σπόρους για σπορά δημητριακών, χορτάρι, λαχανικά, αλλά και χρήματα.

Τον βαρύ χειμώνα, άνθρωποι χωρίς παπούτσια και ζεστά ρούχα, πήγαιναν πάνω στην παγωμένη λίμνη μέχρι το Βαλαάμ, καθώς η μοναστική τροφοδοσία τους έδινε τρόπο να ζήσουν, ενώ λάμβαναν και κάποιο ψυχικό για το δρόμο. Καθώς στην περιοχή δεν υπήρχαν γιατροί και οι ντόπιοι δεν διέθεταν χρήματα για θεραπεία, το μοναστήρι παρείχε και ιατρική βοήθεια.

Σημαντικό γεγονός για το μοναστήρι αποτέλεσε η επίσκεψή του αυτοκράτορα Αλέξανδρου Α’ το 1819. Η φήμη για τον καλλωπισμό και την καλή οργάνωση του μοναστηριού διαδόθηκε όχι μόνο μέσα στην ορθόδοξη Ρωσία, αλλά ξεπέρασε και τα όριά της. Οι φιλοξενούμενοι έρχονταν ακόμη και από μοναστήρια του Αγίου Όρους. Το 1858 η βασιλική οικογένεια επισκέφθηκε την Ι. Μονή.

Οι φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην έκθεση εικονογραφούν λεπτομερέστατα τα οικοδομήματα και το χρονικό του βίου του μοναστηριού.

Το Άγιον Όρος στον Άθω είναι το κεντρικό στήριγμα του ανατολικού χριστιανικού μοναχισμού. Το 2003 ο κ. Γ.Ι. Βζντόρνοφ, αντεπιστέλλον μέλος της Ρωσικής Επιστημονικής Ακαδημίας, βρήκε το αγιορειτικό λεύκωμα στην Πετρούπολη, στα αρχεία του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Ρωσικής Επιστημονικής Ακαδημίας, και πρότεινε να δημοσιευθούν οι φωτογραφίες των μοναστηριών και σκητών του Αγίου Όρους.

Το λεύκωμα ανήκε στον Κωνσταντίνο Κωνσταντίνοβιτς Ρωμάνωφ και του προσφέρθηκε δώρο κατά το προσκυνηματικό του ταξίδι στο Άγιον Όρος το 1881. Ο πρίγκιπας Κωνσταντίνος Κωνσταντίνοβιτς έφτασε στο Άγιον Όρος το βράδυ στις 14 Αυγούστου 1881 με την ελληνική σκούνα «Ζεζουαπέ». Από τις 15 μέχρι τις 18 Αυγούστου επισκέφθηκε την Ι.Μ. Αγίου Παντελεήμονος, το Παλιό Ρωσικό, τις Καρύες και το Πρωτείο, τη Σκήτη Αγίου Ανδρέα, την Ι.Μ. Ιβήρων, τη Σκήτη Αγίου Ιλία, τη Σκήτη Ξυλουργού, την Ι.Μ. Βατοπαιδίου και την Ι.Μ. Ζωγράφου.

Το λεύκωμα διατηρείτο στο Μαρμάρινο Παλάτι στην Αγία Πετρούπολη, ενώ σήμερα παραμένει στην πόλη και συγκεκριμένα στο φωτογραφικό αρχείο του Ινστιτούτου ιστορίας του υλικού πολιτισμού.

Ακόμη τέσσερα ανάλογα λευκώματα ανήκαν στη βασιλική οικογένεια· μέσα στα χρόνια προσφέρθηκαν ως δώρα εξ ονόματος της Ρωσικής Μονής Αγίου Παντελεήμονος στον πρίγκιπα Αλέξιο Αλεξάνδροβιτς, στην αυτοκράτειρα Μαρία Αλεξάνδροβνα, στον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Γ’ και πιθανόν στον αυτοκράτορα Αλέξανδρο Β’.

Οι φωτογραφίες του Αγίου Όρους από τα βασιλικά λευκώματα είναι ενδεικτικές μιας πρώτης φωτογραφικής λεπτομερειακής προσήλωσης στα αθωνικά μοναστήρια και σε μερικές σκήτες του Αγίου Όρους. Τραβήχτηκαν τα έτη 1867-1872 από τους φωτογράφους και κατοίκους της Ι. Μονής Αγίου Παντελεήμονος, π. Λεόντιο και π. Γεννάδιο, και εκτυπώθηκαν στο εργαστήριο της Ρωσικής Μονής Αγίου Παντελεήμονος.

Σκοπός των φωτογράφων δεν ήταν μόνο να απεικονίσουν ακριβώς τα οικοδομήματα των αγιορείτικων μοναστηριών και σκητών, αλλά επιθυμούσαν και να αναδείξουν τις ωραιότερες πλευρές των τοπίων και των αξιοθέατων του Αγίου Όρους.

Καμία από τις νυν υπάρχουσες Μονές δεν έχει διατηρήσει την πρωτότυπη μορφή· από το τελευταίο μισό του 19ου μέχρι την αρχή του 20ού αιώνα έγιναν πολλές αλλαγές στα κτίσματα. Την εποχή που τραβήχτηκαν οι φωτογραφίες, οι ανανεώσεις των κτιρίων μόλις είχαν αρχίσει, και γι’ αυτόν το λόγο πρόκειται για μοναδικές απεικονίσεις του Αγίου Όρους με τα κτίσματα του 17ου και 18ου αιώνα.

Από τα τοπία που διάλεξαν οι φωτογράφοι, πολλά έγιναν κλασικά και είναι γνωστά από μεταγενέστερα λευκώματα του Αγίου Όρους. Οι φωτογραφίες χαρακτηρίζονται από την απουσία τυχαίων σκηνών, από την πρόθεση να αναδειχθεί κάθε μοναστήρι και σκήτη μέσα από την ωραιότερη θέα, από την επιδίωξη να τονιστούν τα χαρακτηριστικά του μοναστηριού μέσα από το τοπίο αλλά χωρίς να κρύβονται τα μοναδικά οικοδομήματα, και μέσα από την επαγγελματική δεξιοτεχνία και την απόλυτη σαφήνεια της εικόνας.

Πληροφορίες για την έκθεση:

«Πνευματικές σχέσεις Ρωσίας και Ελλάδας: Βαλαάμ και Άθως» στην Γκαλερί Χατζηκυριάκος-Γκίκας Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22, Αθήνα)

Από τις 10 έως τις 29 Νοεμβρίου

Ώρες λειτουργίας: Καθημερινές 12:00-21:00 Σάββατο: 10:30-14:30, Κυριακή κλειστά.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.