Ενα σπάνιο παράθυρο ευκαιρίας έχει ανοίξει για την επίλυση του ζητήματος των πυρηνικών του Ιράν. Ο Μπαράκ Ομπάμα «καίγεται» να το λύσει γιατί αφορά την υστεροφημία του: θα του χαρίσει μία θέση στην Ιστορία ως του προέδρου των ΗΠΑ που εξομάλυνε τις σχέσεις με το Ιράν και όχι ως εκείνου που πήγε να αποσυρθεί από τη Μέση Ανατολή και μετά ενέπλεξε την Αμερική ακόμη χειρότερα στην περιοχή. Αλλά και ο ιρανικός λαός επιθυμεί λύση για να απαλλαχθεί επιτέλους από τις οικονομικές επιπτώσεις των διεθνών κυρώσεων. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στο Ιράν όμως υπάρχουν ισχυρότατες δυνάμεις –πολιτικές και οικονομικές ελίτ, ακροδεξιοί ιέρακες, ξένοι διπλωμάτες και πετρελαΐκά λόμπι –που πιέζουν ασφυκτικά για να μπλοκάρουν ενδεχόμενη λύση.
Το παράθυρο ευκαιρίας έχει άμεση σχέση με τις εκλογές για την ανανέωση μέρους του Κογκρέσου που θα πραγματοποιηθούν στις ΗΠΑ στις 4 Νοεμβρίου, καθώς και με τις βουλευτικές εκλογές στο Ιράν τον Δεκέμβριο του 2015. Για την ακρίβεια, η συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν –ανάμεσα στην Τεχεράνη και στις χώρες Ρ5+1 (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία) –«πρέπει» να επιτευχθεί μετά τις αμερικανικές εκλογές και (πολύ) πριν από τις ιρανικές.
Οι δύο πλευρές έχουν θέσει ως προθεσμία την 24η Νοεμβρίου. Γι’ αυτό εντατικοποίησαν τις διαπραγματεύσεις που πραγματοποιούνται στη Βιέννη με επικεφαλής την υπουργό Εξωτερικών της ΕΕ Κάθριν Αστον.
Βιάζονται να κλείσουν τη συμφωνία


Σήμερα στη Βουλή των Αντιπροσώπων πλειοψηφούν οι Ρεπουμπλικανοί, ενώ στη Γερουσία οι Δημοκρατικοί. Αν, όπως όλα δείχνουν, στις εκλογές της 4ης Νοεμβρίου περάσει και η Γερουσία στα χέρια των Ρεπουμπλικανών, ο Ομπάμα θα θελήσει να «κλείσει» τη συμφωνία προτού αναλάβει το νέο Κογκρέσο τον Ιανουάριο. Αλλά και οι Ιρανοί έχουν συμφέρον να «κλείσουν» τη συμφωνία σύντομα προκειμένου οι επιπτώσεις στην ιρανική οικονομία να γίνουν εμφανείς και να ενισχυθεί το στρατόπεδο των μεταρρυθμιστών πριν από τις βουλευτικές εκλογές του 2015 καθώς και εκείνες που θα ακολουθήσουν για την εκλογή των μελών του Συμβουλίου που θα επιλέξει τον νέο ανώτατο ηγέτη (ο οποίος θα διαδεχθεί τον αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ). Στην ιρανική Βουλή σήμερα επικρατούν οι σκληροπυρηνικοί και ο μετριοπαθής πρόεδρος Χασάν Ρουχανί επιθυμεί να αλλάξουν οι ισορροπίες.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι πώς θα καταφέρουν οι ΗΠΑ και το Ιράν θα «πουλήσουν» τη συμφωνία στη χώρα τους. Ο Λευκός Οίκος αφήνει να διαρρεύσει ότι εν ανάγκη θα παρακάμψει το Κογκρέσο και θα άρει τις κυρώσεις με προεδρικό διάταγμα –γιατί όχι μόνο στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα αλλά και στο Δημοκρατικό υπάρχουν ιέρακες που αντιτίθενται στην εξομάλυνση των σχέσεων με την Τεχεράνη. Ηδη έχουν ξεσηκωθεί σφοδρές αντιδράσεις από βουλευτές και γερουσιαστές των δύο κομμάτων για την περίπτωση που ο Ομπάμα δεν θέσει τη συμφωνία σε ψηφοφορία στο Κογκρέσο.
Αντιδρά το φιλοϊσραηλινό λόμπι


Οι κυριότερες αντιδράσεις προέρχονται από το φιλοϊσραηλινό λόμπι, αλλά και από το ίδιο το Ισραήλ, το οποίο θεωρεί τον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) «αντιπερισπασμό από το πραγματικό πρόβλημα» που είναι τα πυρηνικά του Ιράν.
Ακόμη και η επικεφαλής των αμερικανών διαπραγματευτών, η υφυπουργός Εξωτερικών Γουέντι Σέρμαν, καταφέρθηκε προχθές εναντίον ορισμένων συμμάχων των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή που υπονομεύουν την επίλυση του ζητήματος των πυρηνικών του Ιράν. «Μερικοί ανησυχούν ότι οι διαπραγματεύσεις θα αποτύχουν. Αλλοι φοβούνται ότι θα πετύχουν» είπε.
Στο Ιράν οι σκληροπυρηνικοί γνωρίζουν ότι είναι προς όφελός τους να καθυστερήσει η λύση. Ποντάρουν ότι η δεξιά στροφή του αμερικανικού Κογκρέσου θα βγάλει το φίδι από την τρύπα μπλοκάροντας τη συμφωνία. «Οι ΗΠΑ ποτέ δεν ενδιαφέρονταν για λύση. Απλώς βρήκαν ένα πρόσχημα για να πιέσουν το Ιράν να ενδώσει στις απαιτήσεις τους» είναι ένα από τα επιχειρήματά τους.
Χαλέχ Εσφαντιαρί, διευθύντρια του Προγράμματος για τη Μέση Ανατολή του Woodrow Wilson Center
«Αν ο Ομπάμα τα καταφέρει, ο διάδοχός του θα τον ευγνωμονεί»

Η Χαλέχ Εσφαντιαρί, διευθύντρια του Προγράμματος για τη Μέση Ανατολή του Woodrow Wilson Center στην Ουάσιγκτον, αναλύει σε συνέντευξή της προς «To Βήμα» πού βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά. Ιρανικής καταγωγής, η δρ Εσφαντιαρί εκφράζει αισιοδοξία ότι θα ξεπεραστούν τα εμπόδια.

Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν;
«Προς το παρόν οι δύο πλευρές απέχουν πολύ μεταξύ τους. Τα ζητήματα που εκκρεμούν είναι, πρώτον, ο αριθμός των μηχανών φυγοκέντρισης που θα διατηρήσει το Ιράν. Οι Ρ5+1 προσέφεραν 1.500, ενώ το Ιράν μιλάει για πολύ μεγαλύτερο αριθμό, ο οποίος σε έναν ορίζοντα 50ετίας θα φθάσει τις 90.000. Σύμφωνα με πηγές που είναι σε γνώση των διαπραγματεύσεων, οι Ρ5+1 είναι πρόθυμοι να επιτρέψουν αρκετές χιλιάδες μηχανές φυγοκέντρισης. Δεύτερο ζήτημα που εκκρεμεί είναι το επίπεδο εμπλουτισμού. Τρίτο, η διάρκεια της συμφωνίας –το Ιράν επιθυμεί πέντε χρόνια, οι Ρ5+1 λένε 20. Τέλος, εκκρεμούν ο ρυθμός άρσης των κυρώσεων και η τύχη των πυρηνικών εγκαταστάσεων στο Αράκ και στο Φούρντοου, στις οποίες η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) επιθυμεί πλήρη διαφάνεια και πρόσβαση. Υπάρχει λοιπόν αρκετά μεγάλη απόκλιση ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι το Ιράν είναι πρόθυμο για μια συμφωνία».
Τι θα συμβεί αν δεν επιτευχθεί συμφωνία ως την προθεσμία της 24ης Νοεμβρίου;
«Δεν πιστεύω ότι δεν θα επιτευχθεί καμία συμφωνία. Υπάρχουν αρκετά ενδεχόμενα. Πρώτον, να μείνουν τα πάντα ως έχουν και να συμφωνηθεί νέα παράταση. Οι παρούσες αποκλίσεις όσον αφορά τις μηχανές φυγοκέντρισης κ.ά. θα παραμείνουν, ενώ θα αρθεί ένα πολύ μικρό μέρος των κυρώσεων. Δεύτερη πιθανότητα είναι μια περιορισμένη συμφωνία με παραχωρήσεις από την πλευρά των Ιρανών σε αντάλλαγμα με επιπλέον αλλά περιορισμένη άρση των κυρώσεων. Τρίτη πιθανότητα είναι η πλήρης κατάρρευση των διαπραγματεύσεων –αλλά δεν νομίζω ότι θα συμβεί. Οι Ιρανοί χρειάζονται μια συμφωνία ως τις 24 Νοεμβρίου. Το να σέρνουν τα πόδια τους δεν έχει νόημα για αυτούς. Είτε θα διατηρήσουν την κατάσταση ως έχει και θα συνεχίσουν τις συνομιλίες είτε θα συμφωνήσουν σε μια παράταση».
Πόσο εύκολα θα μπορέσει να «πουλήσει» ο πρόεδρος Ομπάμα τη συμφωνία στους Αμερικανούς;
«Το πρόβλημα είναι ότι ο Ομπάμα πρέπει να πετύχει μια συμφωνία που θα είναι αποδεκτή από το Κογκρέσο. Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε τι θα ήταν αποδεκτό, ιδίως αν η Γερουσία περάσει στα χέρια των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές της 4ης Νοεμβρίου. Ο πρόεδρος πρέπει να πετύχει μια συμφωνία που θα περιορίζει τη δυνατότητα του Ιράν να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα καθορίζει τις επιθεωρήσεις των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων και θα περιέχει προβλέψεις σε περίπτωση που σπάσει τη συμφωνία το Ιράν, δηλαδή πιο αυστηρές κυρώσεις. Το Ισραήλ πιέζει πολύ. Οι Ισραηλινοί επιθυμούν 0% εμπλουτισμό, το οποίο είναι απαράδεκτο για το Ιράν. Αν υπάρξει συμφωνία με τους Ρ5+1, ο Ομπάμα μπορεί να υποστηρίξει απευθυνόμενος προς τους Αμερικανούς ότι έχει την έγκριση της Κίνας, της Ρωσίας και της Ευρώπης και ότι καθιστά αδύνατη την απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν. Είναι βέβαιο ότι θα συναντήσει πολλές αντιδράσεις, αλλά αν υπάρξει συμφωνία ο πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να άρει τις κυρώσεις».
Θα δεχθεί η Τεχεράνη να άρει τις κυρώσεις ο Ομπάμα χωρίς η άρση να ψηφιστεί από το Κογκρέσο; Δεν θα ανησυχεί μήπως τις επαναφέρει ο επόμενος πρόεδρος;
«Ο επόμενος πρόεδρος θα είναι πανευτυχής αν δεν έχει να χειριστεί και ένα πυρηνικό Ιράν μαζί με όλα τα υπόλοιπα προβλήματα στη Μέση Ανατολή. Θα είναι αιωνίως ευγνώμων προς τον Ομπάμα για το ότι αφαίρεσε ένα ζήτημα από την ατζέντα».
Τι αντιδράσεις αναμένετε από τους Ιρανούς;
«Η ιρανική πλευρά πρέπει να καταφέρει να βάλει κάτι απτό μπροστά στον αγιατολάχ Χαμενεΐ και στους σκληροπυρηνικούς. Το πρόβλημα δεν είναι να “πουληθεί” η συμφωνία στον λαό αλλά στους σκληροπυρηνικούς. Ο λαός υποφέρει από τις κυρώσεις και θα υποδεχθεί θετικά μια συμφωνία για να βγει από την απομόνωση. Το πρόβλημα είναι οι κόκκινες γραμμές που έχει θέσει ο ανώτατος ηγέτης, δηλαδή το δικαίωμα του Ιράν να έχει μηχανές φυγοκέντρισης και να συνεχίσει να αναπτύσσει το ερευνητικό πυρηνικό του πρόγραμμα. Επίσης, ο Χαμενεΐ δεν αποδέχεται καμία συζήτηση εκτός από τα πυρηνικά, όπως για τους πυραύλους ή άλλα όπλα. Το πρόβλημα για την ιρανική πλευρά είναι πώς θα πετύχει μια συμφωνία που θα είναι αποδεκτή από τη Βουλή και τους σκληροπυρηνικούς. Αυτοί ίσως θελήσουν να την μπλοκάρουν αν αντιληφθούν ότι θα γίνει αιτία να εκλεγούν περισσότεροι μεταρρυθμιστές στη Βουλή στις επόμενες εκλογές. Αν όμως ο Χαμενεΐ πει “Ναι” στη συμφωνία, θα ακολουθήσουν και αυτοί. Η αλήθεια είναι ότι αν δεν ήταν πρόθυμος να κάνει ορισμένες παραχωρήσεις, θα είχε ήδη πει στους διαπραγματευτές να αποχωρήσουν. Ο επικεφαλής των ιρανών διαπραγματευτών, ο υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ Τζαβάντ Ζαρίφ, αναφέρεται απευθείας στον Χαμενεΐ».

ΟΙ ΙΣΛΑΜΙΣΤΕΣ «ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ ΛΥΚΟΙ» ΕΠΙΤΙΘΕΝΤΑΙ
Από το ποδόσφαιρο και τη μουσική στα όπλα με «έμπνευση» το ISIS
Οι δύο απανωτές επιθέσεις στον Καναδά αυτή την εβδομάδα, εμπνευσμένες από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, επανέφεραν με ορμή στο προσκήνιο τις ανησυχίες για το πώς μπορεί να προστατευτεί η Δύση από τις επιθέσεις «μοναχικών λύκων». Ο 32χρονος Μάικλ Ζεχάφ-Μπιμπό εισέβαλε οπλισμένος στη Βουλή την Τετάρτη, κρατώντας ομήρους τους βουλευτές αφού προηγουμένως είχε σκοτώσει έναν άοπλο στρατιώτη που φύλαγε το μνημείο του άγνωστου στρατιώτη.
Δύο ημέρες νωρίτερα στο Κεμπέκ, ο 25χρονος Μαρτέν Κουτίρ-Ρουλό έπεσε με το αυτοκίνητό του πάνω σε δυο στρατιώτες σε ένα πάρκινγκ, σκοτώνοντας τον έναν προτού σκοτωθεί και ο ίδιος από αστυνομικό. Και οι δύο αυτοί «μοναχικοί λύκοι» είχαν ασπαστεί πρόσφατα το Ισλάμ.
Στη Βρετανία πραγματοποιήθηκαν δεκάδες συλλήψεις υπόπτων για μετάβαση σε μέρη για «τρομοκρατική εκπαίδευση». Αυστραλός έφηβος που είχε εξαφανιστεί εμφανίστηκε την περασμένη εβδομάδα σε βίντεο του Ισλαμικού Κράτους να απειλεί με επιθέσεις τη χώρα του.
Ο Ζεχάφ-Μπιμπό, που έσπειρε τον τρόμο στην καναδική Βουλή, δεν ήταν ανάμεσα στα 90 άτομα που παρακολουθούν οι Αρχές ως υπόπτους για τζιχάντ. Εμπνευσή του ήταν το ISIS. Την ίδια πηγή έμπνευσης είχε και ο Κουτίρ-Ρουλό όπως δείχνουν οι αναρτήσεις του στο Facebook.
Οι μυστικές υπηρεσίες των δυτικών χωρών προσπαθούν να συμβαδίσουν με τον ρυθμό εξάπλωσης της τζιχαντικής ιδεολογίας η οποία σαρώνει στο Internet και στρατολογεί οπαδούς από πολλές δεξαμενές –από περιθωριοποιημένους νέους με παραβατική συμπεριφορά, έως φιλήσυχους φοιτητές. Δυσκολότερο όλων είναι να εντοπιστούν οι μοναχικοί λύκοι που δεν έχουν διασυνδέσεις με τζιχαντιστικές οργανώσεις, αλλά που μπορεί ανά πάσα στιγμή να πραγματοποιήσουν επίθεση σε κάποιον από τους πάμπολλους εύκολους στόχους των δυτικών πόλεων.
Με την ευκαιρία των απανωτών επιθέσεων στον Καναδά, ήρθε ξανά στην επιφάνεια η υπόθεση του 22χρονου ελληνικής καταγωγής Χρήστου Κατσιμπούρα και του 24χρονου Αλί Μεντλέτζ, αμφότεροι Καναδοί από το Οντάριο που ήταν ανάμεσα στους ισλαμιστές οι οποίοι εισέβαλαν σε διυλιστήριο της Αλγερίας τον Ιανουάριο του 2013. Ο Κατσιμπούρας, που μεγάλωσε σε ελληνορθόδοξη οικογένεια και ασπάστηκε το Ισλάμ επηρεαζόμενος από τον φίλο και συμμαθητή του Μεντλέτζ, είχε εξαφανιστεί. Μήνες μετά την επίθεση, βρέθηκε ότι δύο από τα πτώματα των 29 ισλαμιστών που κατέλαβαν το διυλιστήριο ανήκαν στους δυο Καναδούς. Ο τρίτος της παρέας, ο κορεατικής καταγωγής Ααρον Γιουν, συνελήφθη και κρατείται στη Μαυριτανία.
Οι τρεις φίλοι παθιάστηκαν στην εφηβεία τους με το Ισλάμ και το χιπ-χοπ. Ο Χρήστος είπε στην οικογένειά του να τον φωνάζουν «Μουσταφά». Επειδή η υπόθεση τότε δεν είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις, οι γονείς του υποστήριζαν στους γείτονες ότι ο Χρήστος είχε σκοτωθεί σε αυτοκινητικό.
Είναι αλήθεια ότι το ISIS, η Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ και άλλες παρόμοιες οργανώσεις διεθνοποιούν την στρατολόγησή τους. Το πώς όμως ένας έφηβος που ασχολείται με το ποδόσφαιρο και τη μουσική καταλήγει να πολεμάει για τον τζιχάντ είναι μια διαδρομή την οποία ακόμη προσπαθούν να εξηγήσουν οι μυστικές υπηρεσίες σε μια προσπάθεια να προλάβουν μελλοντικές επιθέσεις.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ