«Πρώτη πατρίδα μας είναι η μητέρα» λέει ο σκηνοθέτης Δήμος Αβδελιώδης. «Η μητέρα είναι ο χώρος από τον οποίο παίρνουμε την πρώτη εικόνα. Ανεξάρτητα από το αν ο χώρος αυτός είναι μικρός ή μεγάλος, επώνυμος ή ανώνυμος…». Αργότερα βέβαια, όπως ήταν φυσικό, πλήθος εικόνων και εντυπώσεων του γενικότερου χώρου στοιβάχτηκαν μέσα του. Εικόνες από το νησί της Χίου, από το γενέθλιο χωριό του, τη Μέσα Διδύμα στη νοτιοανατολική πλευρά, 16 χλμ. από την πρωτεύουσα. Εικόνες και αναμνήσεις που αργότερα επανήλθαν στη ζωή του, με αποτέλεσμα να τιμήσει το γενέθλιο νησί του με δύο υπέροχες ταινίες: «Το δέντρο που πληγώναμε» (1986) και την «Εαρινή σύναξη των αγροφυλάκων» (1999).

«Οταν η φύση συνδυάζεται με τη θάλασσα, οι εικόνες είναι τόσο δυνατές που σε κατακτούν για πάντα. Αισθάνεσαι αμέσως ότι ο κόσμος είναι ένα θαύμα και αυτή τη δύναμη του θαύματος μπορείς να τη ζήσεις τόσο έντονα μόνον όταν βρίσκεσαι στην ηλικία του παιδιού». Ο Δήμος Αβδελιώδης δεν έχασε ποτέ την παιδική αθωότητά του· και το παιδί είναι η σάρκα, τα οστά και ο παλμός στο «Δέντρο που πληγώναμε». Ο σκηνοθέτης μεγάλωσε ακριβώς όπως οι πιτσιρικάδες της ταινίας και το αίσθημα της φιλίας ήταν εκείνο που τον κυρίευσε περισσότερο.
«Αυτό που σε δένει με την εικόνα και τον χώρο είναι τα αισθήματα που γεννιούνται για τους φίλους σου, τους κοντινούς ανθρώπους» λέει. Οι παιδικές φιλίες καθόρισαν τον τρόπο που βλέπει και νιώθει τον κόσμο. Η φιλία προς τα ζώα επίσης, κυρίως τα σκυλιά, αλλά και τα γαϊδουράκια, τα κατσίκια… Μα και το παιχνίδι. «Οταν μεγάλωνα στη Μέσα Διδύμα λειτουργούσε ακόμα η μικρή αγροτική οικονομία. Αυτό δυσκόλευε τη ζωή μου, αφού, όπως όλα τα παιδιά, ήθελε συνέχεια να παίζω». Ηταν όμως υπoχρεωμένος να υπακούει στις εντολές των γονιών. «Επρεπε να βοηθάμε στα χωράφια, να περιποιούμαστε τα ζώα. Από μικρή ηλικία είχαμε ανάληψη ευθυνών και αυτό ήταν εξαιρετικά δυσάρεστο για μένα, που δεν μπορούσα να χορτάσω το παιχνίδι».
Ολα αυτά τα στοιχεία διαπερνούν το «Δέντρο που πληγώναμε»: η μόνη φιλοδοξία του Αβδελιώδη ήταν να μεταφέρει την αίσθηση που είχε ως παιδί στη Χίο. «Κάποιες σκηνές με τα ξόβεργα ή με τη στέγα έγιναν σε χώρους προσωπικούς, της οικογένειάς μου. Ηταν τα μέρη του πατέρα μου, ήταν τα δικά του πράγματα. Τα γυρίσματα με τα πουλιά στα δέντρα ήταν χώροι πολύ δικοί του». Ακόμη και τώρα που τα θυμάται ο Αβδελιώδης συγκινείται. Θυμάται τότε που μαζί με τον αδελφό του «πλήγωναν» οι ίδιοι τα δέντρα, ή καλύτερα τα «κεντούσαν», όπως ήταν ο όρος που χρησιμοποιούσαν. Ωστόσο στο «Δέντρο» ο Αβδελιώδης κινηματογράφησε μόνο τον περιβάλλοντα χώρο από τα Μέσα Διδύμα. Τα περισσότερα γυρίσματα έγιναν στα Μεστά, επειδή ήταν πιο εντυπωσιακό χωριό και διατηρούσε ακόμα την παλαιά δομή των 24 χωριών της Νότιας Χίου, την οποία είχε κάποτε και η Μέσα Διδύμα. Τα περισσότερα από τα χωριά αυτής της πλευράς της Χίου καταστράφηκαν ολοσχερώς από τον τρομερό σεισμό του 1881 και αργότερα ξαναχτίστηκαν (στα ερείπια του χωριού του ο Αβδελιώδης έπαιζε όταν ήταν παιδί). Χωριά όπως τα Μεστά, όμως, δεν έπαθαν παρά μερικές ζημιές.
Ενα ζήτημα που επίσης απασχόλησε τον σκηνοθέτη όταν γύριζε το «Δέντρο που πληγώναμε» ήταν το μοτίβο του θανάτου: «Ακόμη και ένα παιδί καταλαβαίνει ότι κάποια στιγμή θα έρθει αυτό που βλέπει να συμβαίνει στους άλλους». Αυτή την αίσθηση ήθελε να απελευθερώσει από μέσα του, ώστε να απελευθερωθεί και ο ίδιος.
Οι τουρκαλαλάδες


Εκτός από αγρότης, ο πατέρας του Δήμου Αβδελιώδη ήταν επίσης και ταχυδρόμος, έκανε εμπόριο με τα άλλα νησιά και διατηρούσε μπακάλικο και καφενείο. Ο Αβδελιώδης έχει συλλέξει αρκετές αναμνήσεις από το καφενείο. Θυμάται την απόλυτη αφοσίωση των χαρτοπαικτών στο καφενείο όταν συγκεντρώνονταν για να παίξουν χαρτιά. Μελετούσε τα πρόσωπά τους και γελούσε. Οι αναμνήσεις αυτές πέρασαν και στη μεγαλύτερη ως σήμερα επιτυχία του, την «Εαρινή σύναξη των αγροφυλάκων», που όμως προέκυψε από δύο διαφορετικά πράγματα.
Το ένα ήταν η ενδόμυχη ανάγκη του να γυρίσει κάτι απλό και κατανοητό για τη Χίο. Το άλλο ήταν η λατρεία του από παιδί για τις άγριες τουλίπες της Χίου, τις λεγόμενες τουρκαλαλάδες. «Από τις τουλίπες μού ήρθε η ιδέα της ταινίας» λέει σήμερα. «Από αυτή την απίστευτη σαγήνη που μου ασκούν ακόμα». Οι τουρκαλαλάδες ανθίζουν τον Μάρτιο και αν βρέξει μπορεί να γίνουν πολύ μεγάλες. «Τρελαινόμουν. Οταν ήμουν παιδί δεν μας επιτρεπόταν να μπούμε στα χωράφια για να τις κόψουμε. Πολλοί μάλιστα καθάριζαν τα χωράφια από τις παπαρούνες, τις θεωρούσαν παράσιτα γιατί έκοβαν την ορμή των σπαρτών».
Οι τουλίπες ήταν η αρχική ιδέα, η έμπνευση. Ομως, η αρχιτεκτονική δομή των «Αγροφυλάκων» ήταν πολύ πιο σύνθετη. Βάση της υπήρξε η μουσική των «Τεσσάρων εποχών» του Αντόνιο Βιβάλντι που για τον Αβδελιώδη είναι «μία ακόμη εναλλαγή του “έρωτας και θάνατος”». Οι αγρονόμοι που «διασχίζουν» τις τέσσερις εποχές είναι ο χρόνος και το κοριτσάκι, μια παραλλαγή της θεάς Αρτέμιδος που δεν είναι ακόμα έτοιμη να γίνει γυναίκα.
Δραματουργικός χώρος στην «Εαρινή σύναξη» είναι το Θολό Ποτάμι, ένα χωριό που ο Αβδελιώδης αγαπά πάρα πολύ, αν και, καθ’ ότι ανηφορικό, δεν βόλευε ως χώρος για εσωτερικά γυρίσματα. Συνεπώς ο σκηνοθέτης έκανε στην περιφέρειά του πολλές εξωτερικές λήψεις αφήνοντας τα εσωτερικά γυρίσματα για το χωριό Ολύμποι, ένα μέρος που επίσης λατρεύει. «Μου αρέσει αυτή η υπέροχη πλατεία του» λέει, «η εξαιρετική αρχιτεκτονική, αλλά και η αθωότητά του». Γυρίσματα έγιναν επίσης στην κοιλάδα των Σκλαβιών και στο σπίτι της οικογένειας των Ιουστινιάνων, στην κατοχή των οποίων βρισκόταν επί σειρά ετών η Χίος.
πότε & πού:
Δείτε μεγάλο μέρος της συνέντευξης του Δήμου Αβδελιώδη στο www.tovima.gr από τη Δευτέρα 12 Αυγούστου.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ