Οταν οι Καραμανλήδες «παίζουν» με τα εκλογικά συστήματα

Ο πρώτος διδάξας ότι οι σταθερές κυβερνήσεις διασφαλίζονται με καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα ήταν ο θείος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, διάδοχος του στρατάρχη Παπάγου και ιδρυτής της ΕΡΕ. Ο ανιψιός Κώστας Καραμανλής ακολουθεί το δίδαγμα του θείου με την τροποποίηση του εκλογικού νόμου ώστε το πρώτο κόμμα να «πριμοδοτείται» με 50 έδρες σε βάρος του δεύτερου και να αποκλείονται οι συνασπισμοί κομμάτων. Προφανώς δεν έχει διαβάσει όλη την ιστορία της περιπέτειας του θείου με τις συνεχείς αναθεωρήσεις του εκλογικού συστήματος της ενισχυμένης αναλογικής. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής διεξήγαγε τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις: το 1956, το 1958, το 1961 και το 1963. Και στις τέσσερις άλλαξε τον εκλογικό νόμο! Κέρδισε τις τρεις πρώτες με ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το 1956 και το 1958 με τα «τερτίπια» του εκλογικού συστήματος. Χαρακτηριστική η περίπτωση του 1956. Με λιγότερες ψήφους από το πρώτο κόμμα, τη Δημοκρατική Ενωση, πήρε 33 έδρες περισσότερες! Στις εκλογές του 1961 πέτυχε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία με το εκλογικό σύστημα και τη βία και νοθεία. Το δικό του εκλογικό σύστημα δεν τον έσωσε το 1963. Ηλθε πρώτο κόμμα σε ψήφους και έδρες η Ενωσις Κέντρου… Και το 1964 με το ίδιο σύστημα, με ελεύθερες εκλογές, χωρίς βία και νοθεία, η Ενωσις Κέντρου κατήγαγε εκλογικό θρίαμβο και απέσπασε άνετη πλειοψηφία στη Βουλή με 171 βουλευτές. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα σχηματίσει τρεις κυβερνήσεις. Η πρώτη, μετά τις εκλογές του 1956, θα επιζήσει μόνο δύο χρόνια. Η δεύτερη, μετά τις εκλογές του 1958, θα έχει διάρκεια τριάμισι χρόνων (όσα και η προηγούμενη κυβέρνηση του ανιψιού Κώστα). Η τρίτη κυβέρνηση, μετά τις εκλογές του 1961, θα παραμείνει στην εξουσία μόνο δύο χρόνια. Θα είναι και η τελευταία κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή. Συμπέρασμα-δίδαγμα: Τα καλπονοθευτικά εκλογικά συστήματα δεν διασφαλίζουν σταθερές κυβερνήσεις. Ούτε διασφαλίζουν την εκλογική νίκη των εμπνευστών τους. Αντίθετα, προκαλούν πολιτική ανωμαλία και επικίνδυνη δυσαρμονία κοινοβουλευτικής αυτοδυναμίας και λαϊκής βούλησης. Η πολιτική ομαλότητα είναι το βασικό θεμέλιο της Δημοκρατίας. Και αυτή διασφαλίστηκε μετά τη Μεταπολίτευση με δικαιότερα και δημοκρατικότερα εκλογικά συστήματα.

Το 1950 ήταν οι τελευταίες εκλογές στις οποίες εφαρμόστηκε το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής. Στις εκλογές της 19ης Σεπτεμβρίου 1951 εφαρμόστηκε, για πρώτη φορά, η ενισχυμένη αναλογική. Με το σύστημα αυτό, μεταβαλλόμενο συνεχώς, θα διεξαχθούν όλες οι προδικτατορικές εκλογές. Οι βασικές διαφορές από την απλή αναλογική ήταν οι εξής:

Πρώτον: Στην απλή αναλογική το εκλογικό μέτρο προέκυπτε από τη διαίρεση του αριθμού των ψήφων της περιφέρειας διά του αριθμού των εδρών +1. Στην ενισχυμένη του 1951 καταργήθηκε το +1 με αποτέλεσμα να αυξάνεται το μέτρο και να αυξάνεται ο αριθμός των εδρών για τη δεύτερη κατανομή.

Δεύτερον: Συμμετοχή στη δεύτερη κατανομή είχαν τα τρία πρώτα, κατά σειρά ψήφων, κόμματα και συνασπισμοί κομμάτων εφόσον είχαν συγκεντρώσει τα μεν κόμματα το 17% του συνόλου των ψήφων στην επικράτεια και οι συνασπισμοί το 20%. Τα δύο πρώτα κόμματα θα μετάσχουν στη δεύτερη κατανομή, έστω και αν δεν συγκεντρώσουν το 17% των ψήφων.

Στις εκλογές μετείχαν εννέα κόμματα. Τα τρία πρώτα ξεπέρασαν το 17% (79,06% συνολικά) και μοιράστηκαν τις 245 από τις 258 έδρες (94,95%).

* Συναγερμός (Παπάγος) 36,53% των ψήφων, 114 έδρες (44,18%).

* ΕΠΕΚ (Πλαστήρας) 23,49% των ψήφων, 74 έδρες (28,68%).

* Φιλελεύθεροι (Σ. Βενιζέλος) 19,57% των ψήφων, 57 έδρες (22,09%).

* Η ΕΔΑ με 10,57% των ψήφων λαμβάνει μόνο 10 έδρες, ποσοστό 3,87%.

Για την ιστορία: Με την ΕΔΑ, που κάνει την πρώτη εμφάνισή της σε αυτές τις εκλογές, εκλέγονται βουλευτές στην Αθήνα οι εξόριστοι Στ. Σαράφης, Μανώλης Γλέζος και Μ. Χατζημιχάλης. Τον Δεκέμβριο το Εκλογοδικείο ακυρώνει την εκλογή τους με το αιτιολογικό ότι «δεν είχον τα προσόντα το εκλογίμου, ως διατελούντες εν εκτοπίσει και φυλακίσει».

Μετά τις εκλογές του 1951 θα σχηματιστεί κυβέρνηση ΕΠΕΚ – Φιλελευθέρων με πρωθυπουργό τον στρατηγό Πλαστήρα και αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών Σοφοκλή Βενιζέλο. Δεν είχε και «μεγάλη τύχη» αυτή η κυβέρνηση των κεντρώων κομμάτων. Δεν ήταν οι μεταξύ των δύο ηγετών διαφορές αλλά και μια σειρά γεγονότα που θα «στιγματίσουν» τη σύντομη θητεία της. Αναφέρω ενδεικτικά και χρονολογικά:

* Εκτελούνται τα στελέχη του ΚΚΕ Ν. Μπελογιάννης, Δ. Μπάτσης, Ν. Καλούμενος και Ηλίας Αργυριάδης.

* Ο Πλαστήρας παθαίνει την πρώτη καρδιακή προσβολή.

* Αμνηστεύονται οι κινηματίες της ακροδεξιάς οργάνωσης στον Στρατό, ΙΔΕΑ.

* Ο Πλαστήρας παθαίνει ημιπληγία.

* Μεγάλα συλλαλητήρια για την Κύπρο.

* Ανακαλύπτεται «κομμουνιστική συνωμοσία» στην Αεροπορία. Ακολουθεί δίκη στο Αεροδικείο. Δύο αξιωματικοί καταδικάζονται σε θάνατο.

* Εκρηξη – με πολλά ερωτήματα – στον Ναύσταθμο με νεκρούς και τραυματίες.

* Το «σωσίβιο» της Δεξιάς

Στις 10 Οκτωβρίου 1952 διαλύεται η Βουλή και προκηρύσσονται εκλογές. Αρχίζει η δωδεκαετής κυριαρχία της Δεξιάς με Παπάγο και Καραμανλή. Τον δρόμο άνοιξαν τα Ανάκτορα και οι Αμερικανοί με τη σύμπραξη των Πλαστήρα – Βενιζέλου. Η ιστορία είναι μακρά και το παρασκήνιο πλούσιο. Πρωταγωνιστής ο περίφημος για τη θρασύτητά του πρεσβευτής Πιουριφόι, ο οποίος δεν διστάζει να δηλώνει ευθέως ότι αν δεν ψηφιστεί το πλειοψηφικό, οι ΗΠΑ θα διακόψουν τη βοήθεια προς την Ελλάδα: «Θα πρέπει να διευκρινισθεί, το ταχύτερον, ποιον θέλει ο Ελληνικός Λαός ως κυβερνήτην. Τον στρατάρχην Παπάγον ή τον στρατηγόν Πλαστήρα; Τούτο θα πρέπει να διευκρινισθεί το ταχύτερον διά της προσφυγής εις εκλογάς με πλειοψηφικόν σύστημα. Η εφετεινή βοήθεια θα επαρκέση διά τας ανάγκας της χώρας εάν ευρεθή εις την αρχήν ισχυρά κυβέρνησις». Οι Αμερικανοί και τα Ανάκτορα είχαν επιλέξει «ποιον θέλει ο Ελληνικός Λαός»: τον Στρατάρχη. Και η «επικύρωση» μόνο με το πλειοψηφικό θα ήταν σίγουρη.

Ο Πλαστήρας έχει «δεσμευθεί» για το πλειοψηφικό, κάποιοι βουλευτές της ΕΠΕΚ και των Φιλελευθέρων «απειλούν» ότι θα το καταψηφίσουν. Τελικά ο νόμος ψηφίζεται από τους βουλευτές της ΕΠΕΚ και των Φιλελευθέρων και καταψηφίζεται από τους βουλευτές του Ελληνικού Συναγερμού! Ζητούσαν κάτι παραπάνω. Οι στρατιωτικοί να ψηφίζουν με καταστάσεις, να μην ψηφίσουν οι ετεροδημότες και να καθιερωθεί «ευρεία περιφέρεια» σε ολόκληρη τη χώρα. Ο «Μαύρος Καβαλάρης» πέφτει και σε δεύτερη παγίδα. Ο Παπάγος, δασκαλεμένος από τον Πιουριφόι, προκαλεί τον Πλαστήρα σε εκλογές. Το «κόλπο» πιάνει. Ο εκλογικός νόμος ψηφίζεται στις 12 Σεπτεμβρίου και στις 16 Νοεμβρίου στήνονται οι κάλπες.

Το εκλογικό σύστημα των εκλογών της 16ης Νοεμβρίου 1952 δεν ήταν απλώς πλειοψηφικό. Είχε και τις «πονηριές» του. Η επικράτεια χωρίστηκε σε 99 εκλογικές περιφέρειες με βάση τα εκλογικά συμφέροντα του Συναγερμού. Τα αποτελέσματα:

* Ελληνικός Συναγερμός (Παπάγος): 49,22% των ψήφων, 240 έδρες (80%).

* ΕΠΕΚ – Φιλελεύθεροι (Πλαστήρας – Βενιζέλος): 34,22% των ψήφων, 57 έδρες (19%).

* Εκλέγονται και τρεις ανεξάρτητοι βουλευτές.

* Η ΕΔΑ με 152.011 ψήφους (ποσοστό 9,54%) μένει εκτός Βουλής.

Εκτός Βουλής, με μικρότερα ποσοστά, μένουν το Λαϊκό του Κ. Τσαλδάρη, το Αγροτών – Εργαζομένων του Αλ. Μπαλτατζή και το Αγροτικό του Α. Παγκούτσου.

* Ο εκλεκτός των Ανακτόρων

Η 1η Οκτωβρίου 1955 είναι ορόσημο στη μεταπολεμική πολιτική ιστορία της χώρας. Ο πρωθυπουργός Παπάγος είναι βαριά άρρωστος. Η καμαρίλα προσπαθεί να αποκρύψει την αλήθεια. Φθίνει καθημερινά, αλλά δεν εννοεί να παραιτηθεί. Η απόρριψη από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ της ελληνικής αίτησης εγγραφής του Κυπριακού αποτελεί πρόσθετη αιτία για την αποκορύφωση της εσωτερικής πολιτικής κρίσης.

Την 1η Οκτωβρίου, μία ημέρα μετά τη συνάντησή του με τους δύο αντιπροέδρους Στεφανόπουλο και Κανελλόπουλο, ο βασιλιάς Παύλος στέλνει επιστολή στον Παπάγο και ζητεί να ορίσει αντικαταστάτη του. Στις 3 Οκτωβρίου ο Παπάγος απαντά: «Ελπίζω ότι ο Υψιστος θα μου δώσει τις δυνάμεις και θα επιτρέψη όπως επαναληφθή και μελλοντικώς η τόσον πολύτιμος δι’ εμέ συνεργασία μετά της Υμετέρας Μεγαλειότητος».

* Οι βουλές του… Υψίστου

Ισως να μην είχε φθάσει ακόμη η επιστολή στα Ανάκτορα όταν άρχισαν οι αιμοπτύσεις και η ραγδαία επιδείνωση της υγείας του Στρατάρχη. Με μεταγγίσεις παρατείνεται για ώρες η ζωή. Ισα που προλαβαίνει να υπογράψει την απόφαση για τον ορισμό του Στεφανόπουλου ως αναπληρωτή του. Η απόφαση υπογράφεται στις 5 το απόγευμα της 4ης Οκτωβρίου και δημοσιεύεται αυθημερόν στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Στις 11.35 ο Παπάγος χάνει τη μάχη με τη ζωή. Αρχίζει η μάχη των παρασκηνίων για τη διαδοχή του. Ο Στεφανόπουλος δηλώνει, μετά τον θάνατο του Παπάγου, ότι κυβέρνηση δεν υπάρχει και ότι ο διορισμός του ως αναπληρωτή δεν έχει καμία αξία. Στεφανόπουλος και Κανελλόπουλος αποφασίζουν να συγκληθεί η Κοινοβουλευτική Ομάδα του Συναγερμού για να εκλέξει αρχηγό και πρωθυπουργό, μετά την κηδεία, στις 5 το απόγευμα της 7ης Οκτωβρίου.

Οταν οι Στεφανόπουλος και Κανελλόπουλος, το μεσημέρι της 5ης Οκτωβρίου, έπιναν τον «καφέ της παρηγοριάς» στην Εκάλη, στο σπίτι του Παπάγου, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής όδευε προς τα Ανάκτορα. Ο βασιλιάς Παύλος και η πανίσχυρη Φρειδερίκη, ο μόνιμος σύνδεσμος των Ανακτόρων με την αμερικανική πρεσβεία και τη CIA, είχαν έτοιμη από καιρό τη διαδοχή. Ζητούν από τον Καραμανλή να σχηματίσει κυβέρνηση. Ο Καραμανλής απαντά ότι δεν μπορεί να σχηματίσει άλλη αν δεν παραιτηθεί η υφιστάμενη κυβέρνηση. Ο Στεφανόπουλος υποβάλλει την παραίτηση της κυβέρνησης. Αργότερα θα εξομολογηθεί: «Παρ’ όσα εβυσσοδομούντο εις τα παρασκήνια εκ μέρους σκοτεινών προσώπων, δεν ηρνήθην την παραίτησιν την οποίαν μου εζήτησεν ο Ι. Κουτσαλέξης (διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου των Ανακτόρων) εξ ονόματος του Βασιλέως». Στις 8.30 το βράδυ καλείται και πάλι στα Ανάκτορα ο Κ. Καραμανλής. Σε λίγα λεπτά έχει στα χέρια του την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και το διάταγμα διάλυσης της Βουλής! Τα μεσάνυχτα 97 βουλευτές του Συναγερμού έχουν υπογράψει πρωτόκολλο κατά της λύσης Καραμανλή και υπέρ του Στεφανόπουλου. Το πρωτόκολλο αυτό δεν θα δημοσιευθεί ποτέ.

Ο Καραμανλής έχει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης και το όπλο της προσφυγής σε εκλογές. Δεν πηγαίνει στη Συνέλευση των βουλευτών. Αλλωστε δεν πήγαν και πολλοί. Μόνο 125. Στη 1.30 της 6ης Οκτωβρίου ορκίζεται η πρώτη κυβέρνηση Καραμανλή. Ο Γεώργιος Παπανδρέου δηλώνει: «Η κυβέρνησις η οποία ωρκίσθη δεν είναι νέα κυβέρνησις. Είναι απόκομμα της προκατόχου κυβερνήσεως. Βαρύνεται επομένως με όλας τας ευθύνας της γενικής πολιτικής της κυβερνήσεως του Συναγερμού. Και βαρύνεται επιπλέον με τας ευθύνας του αντικοινοβουλευτικού σχηματισμού της».

* Η μέθοδος «πάρ’ τα όλα»

Ο Κ. Καραμανλής μετά την ορκωμοσία της κυβέρνησης ιδρύει την ΕΡΕ στη θέση του Συναγερμού και προετοιμάζεται για εκλογές. Εμφανίζεται «διαλλακτικός» με την κατάργηση του πλειοψηφικού συστήματος, αλλά προτείνει πολύπλοκο σύστημα, μεικτό πλειοψηφικού και αναλογικής. Το ιδιόρρυθμο αυτό σύστημα είχε ως βάση το μεικτό πλειοψηφικό με το οποίο διεξήχθησαν οι εκλογές για Γερουσία το 1929! Οι βασικές διατάξεις:

* Στις περιφέρειες με 2-3 έδρες ισχύει το καθαρό πλειοψηφικό.

* Στις περιφέρειες με 4-6 έδρες το δεύτερο κόμμα λαμβάνει μία έδρα και το πρώτο τις υπόλοιπες.

* Στις περιφέρειες με 7-10 έδρες το δεύτερο κόμμα λαμβάνει τρεις έδρες και το πρώτο τις υπόλοιπες.

* Στις περιφέρειες με 11 και άνω έδρες θα γίνεται αναλογική κατανομή μόνο στο πρώτο και στο δεύτερο κόμμα.

* Για να μετάσχει το δεύτερο κόμμα και στην πρώτη κατανομή εδρών έπρεπε να συγκεντρώσει και στην περιφέρεια και στην επικράτεια 15% των ψήφων. Για τους συνασπισμούς κομμάτων το ποσοστό ορίστηκε στο 25%. Αν δεν αναδεικνυόταν δεύτερο κόμμα με 15% των ψήφων ή συνασπισμός κομμάτων με 25% όλες οι έδρες θα πήγαιναν στο πρώτο κόμμα!

Εντονες οι αντιδράσεις όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης, τα οποία αρχίζουν διαβουλεύσεις και προσανατολίζονται σε εκλογικές συμπράξεις. Καταψηφίζουν το εκλογικό νομοσχέδιο και ζητούν τη διεξαγωγή των εκλογών από υπηρεσιακή κυβέρνηση. Ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Σοφοκλής Βενιζέλος, οι οποίοι είχαν ήδη αποφασίσει να συμπράξουν στις εκλογές, στέλνουν επιστολή στον βασιλιά και του θυμίζουν ότι το 1951 με πρωτοβουλία του Βενιζέλου οι εκλογές διεξήχθησαν από υπηρεσιακή κυβέρνηση και οι εκλογές του 1952 ύστερα από αξίωση του Συναγερμού. Ο Γεώργιος Παπανδρέου ζητεί ακρόαση για να εκθέσει και προφορικά τις απόψεις του. Η ακρόαση ορίζεται για το βράδυ της 10ης Ιανουαρίου 1956. Το πρωί είχε δημοσιευθεί το Διάταγμα για τη διάλυση της Βουλής και προκήρυξη των εκλογών στις 19 Φεβρουαρίου 1956. Τα Ανάκτορα δεν μπορούσαν να αφήσουν «απροστάτευτο» τον «προστατευόμενό» τους.


Το «θαύμα» των εκλογών του 1956

Το μεικτό πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα λειτούργησε αποτελεσματικά! Η ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή ήλθε δεύτερο κόμμα σε ψήφους, αλλά πρώτο σε έδρες. Με το 47,38% των ψήφων έλαβε 165 έδρες (55%). Η Δημοκρατική Ενωση με 48,15% των ψήφων 132 έδρες (44%). Με 25.895 ψήφους περισσότερες από την ΕΡΕ, 33 έδρες λιγότερες! Το Κόμμα των Προοδευτικών του Σπύρου Μαρκεζίνη, ο οποίος είχε αποχωρήσει από τον Συναγερμό, με 2,22% των ψήφων έμεινε εκτός Βουλής. Μετά τις εκλογές διαλύθηκε η Δημοκρατική Ενωση. Η κοινοβουλευτική δύναμη των κομμάτων που συμμετείχαν σε αυτή είχε ως εξής: ΦΔΕ (Σ. Βενιζέλος) 43, Φιλελεύθεροι (Γ. Παπανδρέου) 26, ΔΚΕΛ (Σβώλος – Καρτάλης) 20, ΕΔΑ 18, ΕΠΕΚ (Παπαπολίτης) 15, ΚΑΕ (Μπαλτατζής) 7, Λαϊκό (Κ. Τσαλδάρης) 3. Ο Γεώργιος Παπανδρέου δηλώνει: «Το εκλογικό σύστημα μεταβάλλει την πλειοψηφίαν του Λαού εις μειοψηφίαν βουλευτών. Το προφανές συμπέρασμα είναι ότι η σημερινή κυβέρνησις είναι κυβέρνησις μειοψηφίας, δεν είναι δημοκρατική κυβέρνησις και κατά συνέπειαν δεν έχει δικαίωμα να παραμείνη εις την Αρχήν».

Η συμμετοχή της ΕΔΑ στον συνασπισμό «αξιοποιήθηκε» από την ΕΡΕ για να συσπειρώσει τους «αντικομμουνιστές» και να διασπείρει φήμες για στρατιωτικό πραξικόπημα σε περίπτωση νίκης της Δημοκρατικής Ενωσης. «Κάθε ψήφος μη διδομένη υπέρ ημών δίδεται υπέρ του κομμουνισμού» διεκήρυσσε ο Κ. Καραμανλής. «Οι τυχόν μωροί που θα σκεφθούν για πραξικόπημα θα υποστούν αμείλικτον τιμωρίαν» προειδοποιούσε ο Γ. Παπανδρέου από την πλατεία Κλαυθμώνος. Δυστυχώς, αργότερα αποδείχθηκε ότι δεν ήταν μόνο φήμες. Οι «μωροί» υπό τον Παπαδόπουλο είχαν από τότε αρχίσει να σχεδιάζουν το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. «Μωροί» αυτοί, αλλά «παρθένες» και οι πολιτικοί, που πιάστηκαν στον ύπνο!


Η δήλωση Καραμανλή για το «τριφασικό»

«Η κυβέρνησις ήχθη εις την προτίμησιν του συστήματος τούτου διά τους εξής κυρίως λόγους. Πρώτον, διότι αυτομάτως ωθείται η πολιτική μας ζωή προς το σύστημα των δύο κομμάτων, το οποίον, ως γνωστόν, εξασφαλίζει υγιά δημόσιον βίον και ομαλήν λειτουργίαν του πολιτεύματος. Δεύτερον, διότι επιτυγχάνεται ο σχηματισμός σταθεράς κυβερνήσεως και ταυτοχρόνως εν τη Βουλή αντιπολιτεύσεως». Η δήλωση έγινε στις 21 Νοεμβρίου 1955. Στις 20 Νοεμβρίου 2007 η κυβέρνηση του ανιψιού εγκρίνει και ανακοινώνει τον δικό της εκλογικό νόμο.