Οταν μιλάμε για επιτεύξεις σε ένα επιστημονικό πεδίο, είναι καλό να τις βάζουμε σε ένα πλαίσιο. Π.χ., η ανακάλυψη της πενικιλίνης απόκτησε τη σημασία της όταν θεράπευσε δεκάδες μικροβιακές αρρώστιες. Γι’ αυτό σωστότερο θα ήταν να μιλάμε στην επιστήμη για εποχές που κυριαρχούνται ή χαρακτηρίζονται από τη χρήση και τις δυνατότητες που προσφέρουν συγκεκριμένες ανακαλύψεις. Ετσι στη Μοριακή Βιολογία η ανακάλυψη της δομής του DNA επέτρεψε τον χαρακτηρισμό των γονιδίων και την εξέταση των μηχανισμών ελέγχου της έκφρασής τους. Αλλά δεν σταμάτησε εκεί· οδήγησε επίσης και στην αποκωδικοποίηση ολοκλήρου του γονιδιώματος οργανισμών όπως του βακίλου της φυματίωσης, του κουνουπιού, του ποντικού και του ανθρώπου.
Αυτή η τελευταία εξέλιξη θα καθορίσει, κατά τη γνώμη μου, και την ταυτότητα της καινούργιας εποχής που θα χαρακτηρισθεί από την τακτοποίηση όλης αυτής της πληροφορίας που μας δίνει τα βασικά δομικά στοιχεία ενός πολύπλοκου συστήματος. Αυτή τη στιγμή είναι σαν να ξέρουμε ότι ένα σπίτι είναι φτιαγμένο από τούβλα, τσιμέντο, λάσπη, ξύλο, γυαλί, μέταλλο και λοιπά, μα δεν ξέρουμε τη σχέση του ενός στοιχείου με τα άλλα. Και ένα σπίτι δεν είναι καν ζωντανό. Σκεφτείτε λοιπόν τι συμβαίνει σε ένα πολυκύτταρο οργανισμό, όπου όλα τα κύτταρα έχουν την ίδια πληροφοριακή βάση, αλλά που πρέπει να ενορχηστρώσουν τη χρήση της με τέτοιο τρόπο ώστε ένα κύτταρο να καταλήξει να γίνει νευρικό, ενώ ένα άλλο με την ίδια γενετική δομή να γίνει Τ κύτταρο. Και πάνω σε αυτή τη δυσκολία βάλτε την επιπλοκή ότι καθένα από αυτά τα κύτταρα μπορεί και πρέπει να ανταποκριθεί στο περιβάλλον του και στα γειτονικά του κύτταρα (βασική ιδιότητα της ζωής).
Να λοιπόν τι μας περιμένει τα επόμενα χρόνια: η συστηματοποίηση της γενετικής πληροφορίας που συγκεντρώθηκε από την αποκωδικοποίηση των διαφόρων γονιδιωμάτων και η ανίχνευση των πολύπλοκων μοριακών δικτύων που χρησιμοποιεί το κύτταρο για να εξειδικευθεί και να επιβιώσει. Σε αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να κληθούν και οι άλλοι κλάδοι της επιστήμης (κυρίαρχα κατά τη γνώμη μου η φυσιολογία) να βοηθήσουν να βάλουμε τις γνώσεις που ήδη μαζεύονται από αυτές τις δραστηριότητες στη σωστή τους θέση στο όλο οικοδόμημα της Βιολογίας. Οσο για πρακτικές εφαρμογές, η ανίχνευση βασικών μηχανισμών σε βιολογικά συστήματα θα μας δώσει στοιχεία ώστε να μπορέσουμε να επέμβουμε σε παθολογικές καταστάσεις του ανθρώπου, όπως ο καρκίνος και, ακόμη πιο πέρα, σε περιβαλλοντικά προβλήματα όπως η καταστροφή φυτών γεωργικής σημασίας από αρρώστιες ή η διάδοση μολυσματικών ασθενειών από έντομα.
Ο κ. Δημήτρης Κιούσης είναι διευθυντής Μοριακής Ανοσολογίας στο Εθνικό Ινστιτούτο Ιατρικής Ερευνας του Λονδίνου.
