Με αφορμή το άρθρο του καθηγητή κ. Αντώνη Λιάκου, «Το Βήμα» δέχθηκε πολλές επιστολές στις οποίες οι αναγνώστες του διατυπώνουν τις δικές τους απόψεις για τη δράση της ΕΟΚΑ και τον αγώνα των Κυπρίων. Ο μεγάλος αριθμός των επιστολών αυτών και οι περιορισμοί του χώρου μάς υποχρεώνουν να δημοσιεύσουμε μόνο χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
Είναι γεγονός ότι άνθρωποι που είχαν ενεργό ανάμιξη στον αγώνα της ΕΟΚΑ εξακολουθούν για πάνω από 40 χρόνια να βρίσκονται σε θέσεις-κλειδιά μέσα στην Κυπριακή κοινωνία. Ως εκ τούτου, έχουν δημιουργήσει θεσμούς και ιδρύματα που καταφέρνουν μέχρι σήμερα να εξοστρακίζουν κάθε προσπάθεια αντικειμενικής εξέτασης γεγονότων, προθέσεων αλλά και συνεπειών που σχετίζονται με τον αγώνα. Για παράδειγμα, δεκάδες δολοφονίες αριστερών που «δικάστηκαν» με συνοπτικές διαδικασίες από τους τοπικούς στρατιωτικούς ηγέτες και κρίθηκαν ένοχοι για προδοσία εξακολουθούν να παραμένουν αδιερεύνητες. Οι οικογένειές τους ζουν τόσα χρόνια με το στίγμα και ζητούν επίμονα να τους υποδειχθούν οι αποδείξεις για τα εγκλήματα των δικών τους, αλλά οι σύνδεσμοι αγωνιστών αρνούνται πεισματικά κάθε συζήτηση του θέματος. Οτιδήποτε σχετίζεται με την περίοδο αυτή της σύγχρονης πολιτικής μας ζωής αποτελεί θέμα ταμπού. Χαρακτηριστική είναι και η αντίδραση του Κυπριακού Υπουργείου Παιδείας, που ουσιαστικά απαγόρευσε τη χρήση του εν λόγω βιβλίου στα σχολεία! Πρόσφατα, όμως, έχει αρχίσει δειλά δειλά μια αμφισβήτηση του παραμυθιού που μας επιβλήθηκε ως ιστορία.
Στέλιος Ν. Γεωργίου Αναπληρωτής καθηγητής Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ***
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ, με πολιτικό ηγέτη τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και στρατιωτικό αρχηγό τον Διγενή, διεξήχθη από τη συντριπτική πλειοψηφία του Κυπριακού Ελληνισμού, με διακηρυγμένο σκοπό την απολύτρωση από τον Αγγλικό δουλικό ζυγό και την ένωση με την Ελλάδα. Ο αγώνας ήταν απελευθερωτικός και όχι ταξικός. Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν αγώνας της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού. Μόνον η ηγεσία του ΑΚΕΛ αρνήθηκε συμμετοχή και αντέδρασε στον αγώνα.
Τους Τούρκους και τον τουρκικό σωβινισμό υπεδαύλισαν ο Νίκος Ζαχαριάδης με τις εκπομπές του από τη Βουλγαρία και η ηγεσία του ΑΚΕΛ, που ήγειραν θέμα «κοινοτικής απελευθέρωσης των Τουρκοκυπρίων» και διχοτόμησης. Κι αν χρειαστεί θα παρατεθούν τα τεκμήρια.
Ο Αγγελος Βλάχος που επικαλείται ο αρθρογράφος, ήταν ο διπλωμάτης που στάληκε στην Κύπρο από την Αθήνα για να συμπαρασταθεί στον αγώνα της ΕΟΚΑ και επιδίωξε να υποσκάψει τον αγώνα, να τον τερματίσει, να συκοφαντήσει τους αγωνιστές, να μειώσει τις διεθνείς εντυπώσεις θαυμασμού και να καταρρακώσει το ήθος του αγώνα.
Ανδρέας Αγγελόπουλος Πρόεδρος του Συμβουλίου Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959 ***
Διαβάσαμε με μεγάλη απογοήτευση την υβριστική προς τον κ. Α. Λιάκο επιστολή του κ. Α. Αρτεμίου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα σας στις 26/5/2002.
Είναι σαφές ότι ο κ. Αρτεμίου αδυνατεί για αντικειμενικούς λόγους να κατανοήσει τα μεθοδολογικά εργαλεία της ιστορικής επιστήμης και να αντιληφθεί αφενός την αγωνία του ιστορικού για την ακριβή καταγραφή της αλήθειας και αφετέρου την αγανάκτησή του για τη λογοκρισία και τη χειραγώγηση της επιστήμης από την κρατική εξουσία.
Το πρόβλημα όμως δεν είναι τόσο απλό.
Φαίνεται ότι συζητάμε για τον «υπερσυντηρητικό εθνικισμό» στην Ελλάδα και την Κύπρο του 1955-1959 και την ίδια στιγμή αυτός ξεδιπλώνεται απροκάλυπτα μπροστά στα μάτια μας το 2002.
Μόνο ως εκπορευόμενες από μια τέτοια ιδεολογική βάση μπορούν να ερμηνευθούν οι ύβρεις του κ. Αρτεμίου και η υπεραπλουστευτική όσο και ισοπεδωτική θέση-εκτίμησή του για τον κ. Λιάκο, που θα μπορούσε να διαβαστεί και ως «όποιος δεν συμφωνεί μαζί μας είναι προκατειλημμένος κομμουνιστής».
Γιώργος Πέππας, Νίκος Τσιβίκης, μεταπτυχιακοί φοιτητές Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, μέλη του προεδρείου του Συλλόγου Μεταπτυχιακών Φοιτητών ***
Η άποψη του κ. Λιάκου ότι το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου το έκανε το πρωτοπαλίκαρο της ΕΟΚΑ Σαμψών είναι ανακριβής.
Η πραγματικότητα είναι ότι με την έναρξη του πραξικοπήματος ο Σαμψών ήταν στην εφημερίδα του και όταν έγινε αντιληπτό ότι κάτι συνέβαινε βγήκε από τα γραφεία της εφημερίδας, συνοδευόμενος όπως πάντα από την ομάδα των σωματοφυλάκων του, για να διαπιστώσει την κατάσταση. Εν συνεχεία, συνελήφθη στο πρώτο μπλόκο, οδηγήθηκε στα υπόγεια των κτιρίων του ΓΕΕΦ όπου και κρατήθηκε, μέχρι που τον ανεγνώρισε ένας Ελλαδίτης αξιωματικός και διέταξε να τον αφήσουν. Στις υποκλαπείσες, από την κυπριακή ΚΥΠ, τηλεφωνικές επικοινωνίες (δημοσιευμένες) μεταξύ του αρχηγού του πραξικοπήματος Γεωργίτση και του Δ. Ιωαννίδη αυτό προκύπτει ακόμη σαφέστερα.
Ο Ιωαννίδης δίνει εντολή στον Γεωργίτση «να βρει κάποιον και να τον ορκίσει για Πρόεδρο γιατί μας πιέζουν απέξω» και εκείνος αναφέρει ότι συναντά ανυπέρβλητες δυσχέρειες. Οι πραξικοπηματίες αναθέτουν μετά στον Σαμψών να μιλήσει με ορισμένους που εκρίνοντο κατάλληλοι, όλοι απορρίπτουν τις προτάσεις και τελικά ο Γεωργίτσης χρίζει τον ίδιο τον Σαμψών ως πρόεδρο.
Μάνος Ηλιάδης Δημοσιογράφος ***
Σχετικά και με τις εκ νέου αντιδράσεις από το άρθρο του καθηγητή Α. Λιάκου στο «Βήμα» (12/5/2002), πιστεύω πως το θέμα δεν προσεγγίζεται στην ορθή του βάση. Πρέπει να πούμε, όπως πολύ σωστά έχει διαπιστωθεί, πως στο εν λόγω αμφισβητούμενο βιβλίο δεν κρίνεται ο αγώνας του κυπριακού λαού για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη (ο οποίος έδωσε τα πάντα για την ελευθερία του) και το οποίο είναι απόλυτα σεβαστό αλλά κρίνονται οι επιλογές της ηγεσίας του, οι οποίες συνεχίστηκαν και μετά το τέλος του αγώνα με καταστροφικές επιπτώσεις για αυτόν τον τραγικό τόπο. Επίσης, όπως πολύ σωστά έχει αναφερθεί στον Τύπο, ο συγκεκριμένος τύπος αγώνα κρίνεται σε σύγκριση πάντα με τα απελευθερωτικά κινήματα της δεκαετίας του ’50 και ’60 σε όλη την υφήλιο. Είναι λοιπόν τόσο κακό να ονομάζονται κάποια πράγματα με το όνομά τους, όπως π.χ. ο συντηρητισμός και έντονος αντικομουνισμός του στρατηγού Γεώργιου Γρίβα; Ή πιστεύουμε πως με το να διδαχθούν οι νέοι να αντιμετωπίζουν με κριτική προσέγγιση τα λάθη και τις ευθύνες της εκάστοτε ηγεσίας θα οδηγηθούμε σε «εθνική απόκλιση»;
Χάρης Χρυσοστόμου Φοιτητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου ***
Η επίμαχη κρίση για την ΕΟΚΑ, κρίση αξιολογική, δεν έχει θέση, αφού οι συγγραφείς του βιβλίου δεν παρουσίασαν τίποτε ως έργο της ΕΟΚΑ, ως γεγονός, έστω με ένα παράθεμα «πηγή», που να επιδέχεται την αξιολόγηση.
Για να φανεί η ολισθηρότητα της επίμαχης πρότασης (αξιολογικής κρίσης), θα παραθέσω και μία άλλη κρίση. Ο λόγος για τα Οκτωβριανά επεισόδια του 1931 στη Λευκωσία, που κατέληξαν στον εμπρησμό του Κυβερνείου. Γράφουν σχετικά οι συγγραφείς του επίμαχου σχολικού βιβλίου: «Η εξέγερση του 1931 (την οποία καταδίκασε ο τότε πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος)…». Πώς τεκμηριώνεται πάλι τούτη η κρίση, ότι ο Βενιζέλος καταδίκασε;
Πώς διέφυγαν όλα αυτά από τόσους εγγράμματους (στην Ιστορία, την Παιδαγωγική και την Πολιτική), που ολίσθησαν παραπάνω;
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε και τούτο: το επίμαχο βιβλίο δεν έχει προκριθεί με άψογο τρόπο. Οταν υποβλήθηκε για κρίση, η συγγραφή δεν ανταποκρινόταν στους όρους του διαγωνισμού, ήταν διπλάσια σε έκταση. Και υποβλήθηκαν νόμιμες ενστάσεις από άλλους που είχαν έννομο συμφέρον. Αλλά δεν έχουν κριθεί ακόμη!
Φ. Κ. Βώρος Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου ***
Εκδηλώθηκε τόση υστερία για τις θέσεις που εκφράζονται στο νέο εγχειρίδιο της Ιστορίας, γιατί, ίσως για πρώτη φορά, με νηφαλιότητα και επιστημονική γνώση, γίνεται απόπειρα να γκρεμισθεί ένας επίπλαστος μύθος.
Είναι γνωστό πως όταν άρχισε ο Αγώνας της ΕΟΚΑ, η επίσημη Αριστερά πήρε κριτική στάση απέναντί του. Είναι αλήθεια πως κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις μέσα στην Αριστερά (Λυσσαρίδης και Σέρβας) υποστήριξαν την ένοπλη πάλη, αλλά δεν εκπροσωπούσαν την επίσημη ηγεσία της κύριας δύναμης της Αριστεράς, του ΑΚΕΛ, που η δύναμή του πριν το 1955 ξεπερνούσε το 50% του λαού της Κύπρου. Από τον Απρίλη του 1955 αρχίζει ένας αμείλικτος πόλεμος ενάντια στους Κύπριους αριστερούς, αλλά ταυτόχρονα προβάλλεται από την ακροδεξιά και ο μύθος της παλλαϊκότητας του Αγώνα! Ενας μύθος στηριγμένος στη βία και τον τρόμο: τα πάντα γίνονται εν σοφία και αλλοίμονο αν τολμήσετε να εκφέρετε έστω και ελαφρώς διαφορετική άποψη από εκείνη του Αρχηγού και της Οργάνωσης. Βαφτίζεστε αμέσως «προδότης».
Τέτοιοι «προδότες» (που ποτέ δεν μάθαμε ποιον και τι πρόδωσαν) εκτελέστηκαν στο Λευκόνοικο της Αμμοχώστου, στο χωριό καταγωγής του ήρωα Αυξεντίου, τη Λύση, στην Κώμα του Γιαλού της Καρπασίας, στη Λευκωσία και αλλού.
Η Αριστερά έφερε συλλήβδην στο κούτελο τη βούλα του «προδότη» σχεδόν μέχρι το 1974. Αυτός ήταν ο μύθος που κτίσθηκε από το 1955 και ύστερα.
Χρίστος Κάρουλλας από την κατεχόμενη Αμμόχωστο, τώρα πρόσφυγας στη Λευκωσία ***
Υπάρχουν κάποιες γενικές, πικρές αλήθειες που κανείς δεν αρνείται και που σίγουρα θα πρέπει να αναφέρονται στη διδασκαλία της περιόδου σ’ όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης.
* Ο αγώνας της ΕΟΚΑ στιγματίστηκε από την προδοσία και υπήρξαν περίοδοι που η στελέχωση της οργάνωσης είχε αποδεκατιστεί από την προδοσία. Αρκετοί πρόδωσαν έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων και μετά την προδοσία αυτοί και οι οικογενειάρχες τους οδηγήθηκαν στην Αγγλία.
* Οι εκτελέσεις Κυπρίων γίνονταν μετά από έγκριση του αρχηγού της ΕΟΚΑ ο οποίος αποφάσιζε στη βάση πληροφοριών που έπαιρνε από τους υφισταμένους του. Είναι γεγονός ότι στην προσπάθεια αυτοπροστασίας η οργάνωση οδήγησε στο θάνατο και αθώους ανθρώπους αριστερούς αλλά και αγωνιστές. Υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις όπου προσωπικά ελατήρια οδήγησαν στο θάνατο αθώους.
Το ΑΚΕΛ κατά καιρούς έχει ζητήσει να ανοιχτεί αυτό το κεφάλαιο, όμως οι Σύνδεσμοι Αγωνιστών ΕΟΚΑ που εκπροσωπούν, τρόπο τινά, τους αγωνιστές, αλλά και η πολιτεία κρίνουν ότι μια τέτοια συζήτηση θα ήταν επικίνδυνη για τη συνοχή της κυπριακής κοινωνίας. Γνωρίζω προσωπικά ότι υπάρχουν καταγραμμένες μαρτυρίες για αυτά τα δύο θέματα και ότι για αρκετές από αυτές τις υποθέσεις υπάρχουν στοιχεία αδιάσειστα τόσο για πράξεις προδοσίας όσο και εκτελέσεις που δεν έπρεπε να γίνουν.
Κυριάκος Ε. Γεωργίου ***
Ο καθηγητής κ. Λιάκος αποκαλεί τον αγώνα της ΕΟΚΑ ένα «μύθο» αμφισβητώντας έτσι το μεγαλείο του αγωνιζομένου Κυπριακού Ελληνισμού, τις θυσίες του, την πορεία προς την αγχόνη, και τα ολοκαυτώματα της κυπριακής νεολαίας. Επικαλείται «πλήθος μαρτυριών, απομνημονευμάτων και ερευνών!» για να αμφισβητήσει την καθολική συμμετοχή του Κυπριακού Ελληνισμού στον αγώνα εναντίον των Αγγλων. Να μας επιτρέψει να αμφιβάλλουμε για την έρευνά του και τις πηγές του. Γιατί αν πραγματικά ήθελε να ερευνήσει και να αναζητήσει πηγές τότε η πρώτη του επιλογή είναι ο τόπος όπου έγιναν τα γεγονότα. Τότε αβίαστα θα διεπίστωνε ότι στον απελευθερωτικό αγώνα μετείχε όλος ο Κυπριακός Ελληνισμός, με ελάχιστες εξαιρέσεις, και ότι ΕΟΚΑ ήσαν όλοι οι Ελληνες Κύπριοι.
Στην όλη του προσπάθεια ο κ. Λιάκος αναμειγνύει όλες τις εποχές και όλα τα γεγονότα προκαλώντας αφ’ ενός σύγχυση και αφ’ ετέρου ιστορικό αλαλούμ. Γιατί ασφαλώς ως ιστορικός θα πρέπει να γνωρίζει ότι η επανάσταση του 1955-59 ενάντια στην Αγγλική αποικιοκρατία ήταν το πρώτο αντιαποικιακό κίνημα και ακολούθησαν όλα τα άλλα και μοναδικό στόχο είχε την αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού και ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και ότι ο Αγώνας αυτός επεβλήθηκε στον Κυπριακό λαό όταν οι Αγγλοι αρνήθηκαν να δεχθούν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του 1950».
Θάνος Σοφοκλέους Πρόεδρος Συνδέσμων Αγωνιστών ΕΟΚΑ 55-59 ***
Ολοφάνερος στόχος του άρθρου είναι να πλήξει τον Αγώνα του Κυπριακού λαού. Οταν η επαναστατική αριστερά σε όλο τον κόσμο πρωτοστατούσε στους απελευθερωτικούς αγώνες, η κυπριακή αριστερά, δυστυχώς, συμμαχούσε με τους αποικιοκράτες. Μέχρι σήμερα δεν ένοιωσε, δυστυχώς, ποτέ την υποχρέωση να απολογηθεί δημόσια για τη στάση της, να απολογηθεί στις οικογένειες των θυμάτων μελών της, σαν ο ηθικός αυτουργός, που τα ανάγκαζε να προβαίνουν σε εχθρικές πράξεις ενάντια στον αγώνα του κυπριακού λαού. Και βρεθήκατε εσείς, κύριε Λιάκο, κράχτης των ανομημάτων της, υβριστής του αίματος και των θυσιών του λαού μας.
Το όλο πνεύμα του άρθρου σας αποπνέει μια εσκεμμένη παραποίηση και διαστρέβλωση της αλήθειας, με προφανή στόχο να εκφράσετε την έχθρα σας προς τον Κυπριακό Ελληνισμό. Δεν είναι η πρώτη φορά που γνωρίσαμε τις εχθρικές διαθέσεις και τις υβριστικές αρθρογραφίες από ελλαδίτες αδελφούς, με πρόσφατο παράδειγμα τον σύμβουλο του Πρωθυπουργού κ. Πανουργιά. Ομως πρέπει να γνωρίζετε ότι εμείς παραμένουμε πιστοί στο Ελληνικό Εθνος, σαν συστατικό μέρος του από την εποχή της παρουσίας του στην Ιστορία.
Βίας Λειβαδάς Αγωνιστής της ΕΟΚΑ
