«Γρηγορείτε!»
Ο πολωνός Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ είναι άξιος συνεχιστής της παράδοσης που θέλει την Καθολική Εκκλησία να διαδραματίζει ενεργό πολιτικό ρόλο και να επηρεάζει την εξέλιξη της ιστορίας. Στην τρίτη του επίσκεψη στην Πολωνία, το 1983, έκανε ίσως την πιο σημαντική «πολιτική» ομιλία του.
Η Αλληλεγγύη του Λεχ Βαλέσα είχε κηρυχθεί εκτός νόμου και η κατάσταση στη χώρα ήταν έκρυθμη. Ο Πάπας μίλησε στο μοναστήρι της Γιάσνα Γκόρα σε ένα ακροατήριο, το οποίο οι «Times του Λονδίνου» χαρακτήρισαν ως έναν «στρατό από ένα εκατομμύριο νεαρούς προσκυνητές». Ο Πάπας έδωσε το σύνθημα της αντίστασης στον στρατηγό Γιαρουζέλσκι και σε ολόκληρο τον κόσμο πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα, με μια ομιλία γεμάτη σύμβολα: ανέφερε τη λέξη «αλληλεγγύη»: «Ενώπιον της Παναγίας της Γιάσνα Γκόρα θέλω να αποδώσω τις ευχαριστίες μου για την έμπρακτη αλληλεγγύη που έχουν επιδείξει οι συμπατριώτες μου, και η πολωνική νεολαία ειδικότερα, κατά τη δύσκολη περίοδο των προηγούμενων μηνών». Το πλήθος ανταπέδωσε με πανό που έγραφαν «Αλληλεγγύη». Το χειροκρότημα, σύμφωνα με τους «Times» ήταν σχεδόν τρομακτικό, αφού προερχόταν από τόσους πολλούς ανθρώπους συγκεντρωμένους σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο.
Το μήνυμα του Πάπα ήταν ισχυρό, απόλυτα πολιτικό και ξεκάθαρα επαναστατικό: «Από εσάς εξαρτάται να υψώσετε ένα στέρεο φράγμα απέναντι στην ανηθικότητα, ένα φράγμα, λέγω, απέναντι σε εκείνα τα στοιχεία κοινωνικής φαυλότητας, τα οποία δεν θα κατονομάσω εδώ, αλλά τα οποία εσείς οι ίδιοι πολύ καλά γνωρίζετε».
» Η Παναγία της Γιάσνα Γκόρα πρεσβεύει τη γνήσια αγάπη προς όλους. Και αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για εσάς, αγαπητοί μου νέοι άνθρωποι. Εντός σας, μάλιστα, αποφασίζεται ποια μορφή αγάπης θα διαθέτει όλη σας η ζωή και, μέσω υμών, κάθε ζωή επί πολωνικού εδάφους: η συζυγική, η οικογενειακή και η εθνική μορφή – αλλά συνάμα η ιερατική, η θρησκευτική και η ιεραποστολική. Κάθε ζωή προσδιορίζεται και αξιολογείται από την εσωτερική μορφή της αγάπης. Πείτε μου τι αγαπάτε και εγώ θα σας πω ποιοι είστε.
Γρηγορώ! Τι όμορφα που συναντούμε αυτή τη λέξη στην επίκληση της Γιάσνα Γκόρα. Εχει βαθιά ευαγγελική καταγωγή: Ο Χριστός μάς προτρέπει αρκετές φορές: «Γρηγορείτε» (Ματθαίος ΚΣΤ’: 40). Ενδεχομένως επίσης αυτή η προτροπή να πέρασε από το Ευαγγέλιο και στην παράδοση του προσκοπισμού. Στην επίκληση της Γιάσνα Γκόρα το «γρηγορείτε» συμβολίζει την επιθυμία ανταπόδοσης της αγάπης με την οποία μας περιβάλλει το σύμβολο της Ιερής Εικόνας.
Η ανταπόκριση σε αυτή την αγάπη πρέπει ακριβώς να είναι το γεγονός ότι γρηγορώ!
Τι σημαίνει «γρηγορώ»; Σημαίνει ότι καταβάλλω προσπάθεια να είμαι άτομο με συνείδηση. Δεν καταπνίγω αυτή τη συνείδηση και δεν την παραμορφώνω· αποκαλώ το καλό και το κακό με το όνομά τους και θέτω σαφείς διαχωριστικές γραμμές ανάμεσά τους· αναπτύσσω μέσα μου ό,τι είναι καλό και προσπαθώ να διορθώσω ό,τι είναι κακό, υπερνικώντας το εντός του εαυτού μου. Αυτό αποτελεί θεμελιώδες ζήτημα, το οποίο δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάται ή να τίθεται σε δεύτερη μοίρα. Οχι! Αποτελεί παντού και πάντα θέμα πρωταρχικής σημασίας. Η σημασία του καθίσταται ακόμη μεγαλύτερη όσο πληθύνονται αριθμητικά οι περιστάσεις οι οποίες δείχνουν να ευνοούν την ανοχή μας απέναντι στο κακό και απέναντι στο γεγονός ότι εύκολα δίνουμε άφεση στους εαυτούς μας, ειδικά όταν και οι ενήλικοι κάνουν το ίδιο.
Αγαπητοί μου φίλοι! Από εσάς εξαρτάται να υψώσετε ένα στέρεο φράγμα απέναντι στην ανηθικότητα, ένα φράγμα, λέγω, απέναντι σε εκείνα τα στοιχεία κοινωνικής φαυλότητας, που δεν θα τα κατονομάσω εδώ αλλά τα οποία εσείς οι ίδιοι πολύ καλά γνωρίζετε. Πρέπει να το απαιτήσετε αυτό από τον εαυτό σας, ακόμη και αν οι άλλοι δεν το απαιτούν από εσάς. Η ιστορική πείρα μάς έχει δείξει πόσο πολύ η ανηθικότητα συγκεκριμένων χρονικών περιόδων στοίχισε σε όλο το έθνος. Σήμερα που προσπαθούμε να διαμορφώσουμε τη μελλοντική μορφή της κοινωνικής μας ζωής, να θυμάστε ότι αυτή η μορφή εξαρτάται από το πώς θα είναι οι άνθρωποι. Επομένως: γρηγορείτε!
Ο Χριστός είπε στους Αποστόλους κατά τη διάρκεια της προσευχής του στον κήπο της Γεσθημανής: «Γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν» (Ματθαίος ΚΣΤ’: 41).
«Γρηγορώ» σημαίνει επίσης: Φροντίζω τον άλλο. Δεν κλείνομαι στον εαυτό μου, σε μια στενή διεκδίκηση των δικών μου συμφερόντων, στις δικές μου κρίσεις. «Γρηγορώ» σημαίνει: αγάπη προς τον πλησίον· σημαίνει: θεμελιώδης αλληλεγγύη μεταξύ όλων των ανθρώπων.
Ενώπιον της Παναγίας της Γιάσνα Γκόρα θέλω να αποδώσω τις ευχαριστίες μου για την έμπρακτη αλληλεγγύη που έχουν επιδείξει οι συμπατριώτες μου, και η πολωνική νεολαία ειδικότερα, κατά τη δύσκολη περίοδο των προηγούμενων μηνών. Θα μου ήταν δύσκολο να απαριθμήσω εδώ όλες τις μορφές αυτής της μέριμνας, η οποία περιέβαλε όλους εκείνους που βρίσκονταν έγκλειστοι, φυλακισμένοι, απολυμένοι από τη δουλειά τους – μέριμνα που περιέβαλε αυτούς και τις οικογένειές τους. Το γνωρίζετε αυτό καλύτερα από εμένα. Εγώ είχα σποραδική πληροφόρηση για το θέμα αυτό.
Είθε αυτό το ωραίο φαινόμενο, που σημειώθηκε σε τόσο πολλά μέρη και με τόσο πολλούς τρόπους, να μην παύσει ποτέ, στο έδαφος της Πολωνίας. Είθε να υπάρξει διαρκής επιβεβαίωση αυτού του «γρηγορώ» της επικλήσεως της Γιάσνα Γκόρα ως απάντηση στην προστασία που παρέχει η Μητέρα του Χριστού στη μεγάλη οικογένεια των Πολωνών.
«Γρηγορώ» επίσης σημαίνει: Νιώθω υπεύθυνος γι’ αυτή τη σπουδαία κοινή κληρονομιά που ονομάζεται Πολωνία. Αυτό το όνομα μας προσδιορίζει όλους. Αυτό το όνομα αναθέτει ευθύνες σε όλους μας. Αυτό το όνομα απαιτεί θυσίες από όλους μας.
Ισως κατά καιρούς ζηλεύουμε τους Γάλλους, τους Γερμανούς ή τους Αμερικανούς επειδή το όνομά τους δεν είναι συνδεδεμένο με τόσο βαρύ ιστορικό φορτίο και επειδή εκείνοι μπόρεσαν να αποτινάξουν το φορτίο και να απελευθερωθούν τόσο εύκολα, την ίδια στιγμή που η πολωνική ελευθερία έχει τεράστιο κόστος.
Αγαπημένα τέκνα μου, δεν θα κάνω συγκριτική ανάλυση. Θα πω μόνο ότι πολύτιμο είναι αυτό που απαιτεί θυσίες. Δεν είναι ουσιαστικά δυνατόν να είναι κανείς αληθινά ελεύθερος χωρίς να έχει βαθιές ηθικές αξίες και αρχές. Δεν επιθυμούμε μια Πολωνία που δεν μας κοστίζει τίποτε. Αντ’ αυτού, επαγρυπνούμε, στηρίζοντας όλα όσα συνιστούν την αυθεντική κληρονομιά των γενεών και επιδιώκοντας να τα εμπλουτίσουμε. Μόνο τότε ένα έθνος είναι πλούσιο. Πλούσιο σε ανθρώπους. Πλούσιο σε νιάτα. Πλούσιο σε ανθρώπους που επαγρυπνούν στο όνομα της αλήθειας: διότι η αλήθεια, ουσιαστικά, δίνει μορφή στην αγάπη.
Αγαπημένοι μου νεαροί φίλοι! Ενώπιον της κοινής μας Μητέρας και Βασίλισσας της καρδιάς μας, επιθυμώ τελικώς να σας πω ότι Εκείνη γνωρίζει τα βάσανά σας, τις δυσκολίες της γενιάς σας, το αίσθημα αδικίας και ταπείνωσης, την έλλειψη προοπτικής για το μέλλον που τόσο συχνά νιώθετε, ίσως και τον πειρασμό να καταφύγετε σε έναν άλλον κόσμο.
Παρ’ ότι δεν βρίσκομαι ανάμεσά σας κάθε ημέρα, όπως συνέβαινε για πολλά χρόνια στο παρελθόν, μολαταύτα κουβαλώ στην καρδιά μου μια μεγάλη έγνοια. Μια μεγάλη, τεράστια έγνοια. Εγνοια για εσάς. Ακριβώς γιατί «από εσάς εξαρτάται το αύριο».
Προσεύχομαι για εσάς κάθε ημέρα.
Είναι καλό που βρισκόμαστε εδώ μαζί στην επίκληση της Γιάσνα Γκόρα. Εν μέσω των δοκιμασιών της εποχής μας, εν μέσω της δοκιμασίας την οποία διέρχεται η γενιά σας, αυτή η επίκληση αποκτά ιδιαίτερο βάρος.
Μέσω αυτής θα βγούμε από το αδιέξοδο. Διότι η διέξοδος σε οποιαδήποτε διάσταση – οικονομική, κοινωνική, πολιτική – πρέπει πρώτα να διανοιχθεί μέσα στην ψυχή του ανθρώπου. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζει με αδιέξοδα.
Μητέρα της Γιάσνα Γκόρα, εσύ που μας προσφέρθηκες από τη Θεία Πρόνοια για την υπεράσπιση του πολωνικού έθνους, δέξου το απόγευμα ετούτο αυτή την επίκληση της πολωνικής νεολαίας, μαζί με αυτήν του Πολωνού Πάπα και βοήθησέ μας να διατηρήσουμε την ελπίδα μας! Αμήν.
