Εντονο παρασκήνιο, γκρίνιες και αποφάσεις με κρίσιμες πολιτικές προεκτάσεις είχε η έκτακτη σύνοδος κορυφής για την κοινή ευρωπαϊκή άμυνα και την Ουκρανία που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη στις Βρυξέλλες. Πολλοί έκαναν λόγο για μια πρακτική προσγείωση της Ευρώπης στη νέα πραγματικότητα του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος ενεργοποίησε τους «δορυφόρους» του στη Γηραιά Ηπειρο.

Σε πολιτικό επίπεδο επιτεύχθηκε συμφωνία για το ευρωπαϊκό σχέδιο για την άμυνα, παρόλο που πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα. Αναφορικά με τη συνέχιση της στρατιωτικής υποστήριξης της Ουκρανίας, προκλήθηκε μείζον πολιτικό ζήτημα: υπεγράφη μόνο από τους ηγέτες των 26 κρατών-μελών, με την υποσημείωση ότι η Ουγγαρία διαφωνεί.

Γκρίνια για τις συναντήσεις Μακρόν

Η γκρίνια ξεκίνησε ήδη πριν από τη σύνοδο κορυφής, όταν το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) πραγματοποίησε την καθιερωμένη συνάντηση των αρχηγών των κεντροδεξιών κομμάτων της Ευρώπης σε γνωστό ξενοδοχείο των Βρυξελλών. Πηγή του ΕΛΚ είπε στο «Βήμα» ότι ένα από τα θέματα που τέθηκαν ήταν οι πρωτοβουλίες του γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν για τις δυο άτυπες συναντήσεις της «συμμαχίας των προθύμων» στο Παρίσι, όπου αποκλείστηκαν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, περιλαμβανομένης της ελληνικής.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο κροάτης πρωθυπουργός Αντρέι Πλένκοβιτς άσκησε σφοδρή κριτική στον Μακρόν, λέγοντας ότι οι ενέργειές του προκαλούν «πολιτικές συνέπειες» για τις υπόλοιπες εθνικές κυβερνήσεις. Συγκεκριμένα, είπε ότι τέτοιες συναντήσεις φέρνουν σε δύσκολη θέση όσους δεν προσκλήθηκαν διότι πρέπει να εξηγούν στους λαούς τους για ποιον λόγο δεν συμμετείχαν.

Η πηγή του ΕΛΚ τόνισε ότι ο Πλένκοβιτς και ο έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσαν εν συνεχεία από κοινού το ζήτημα στη σύνοδο κορυφής των ευρωπαίων ηγετών.

Η Ουκρανία και η ανησυχία για διαρροές

Αφού συμφώνησαν στο νέο αμυντικό σχέδιο, «Το Βήμα» πληροφορήθηκε ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν να κλειστούν μόνοι τους σε ένα δωμάτιο «χωρίς τηλέφωνα και βοηθούς» προκειμένου να συζητήσουν το ζήτημα της αποστολής ειρηνευτικών δυνάμεων στην Ουκρανία. Πηγές που ήταν στη σύνοδο δήλωσαν ότι ο λόγος της μυστικότητας ήταν η ευαισθησία του θέματος.

Ωστόσο, «η παρουσία του ούγγρου πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν, του σλοβάκου ομολόγου του Ρόμπερτ Φίτσο και, για κάποιους, της ιταλίδας πρωθυπουργού Τζιόρτζια Μελόνι ανάγκασε πολλούς ηγέτες να είναι μετρημένοι». Η διστακτικότητα κάποιων ηγετών αποδόθηκε στην ανησυχία για τυχόν διαρροές πληροφοριών «είτε προς την Ουάσιγκτον είτε προς τη Μόσχα», όπως σχολίασε ευρωπαίος διπλωμάτης στο «Βήμα» διατηρώντας την ανωνυμία του.

Το ουγγρικό βέτο για την υποστήριξη της Ουκρανίας προβλημάτισε πολλούς, παρά το γεγονός ότι η ηγεσία των Βρυξελλών προσπάθησε να παρουσιάσει την εικόνα μιας ενωμένης Ευρώπης και μιας Ουγγαρίας στον ρόλο του «μαύρου προβάτου». Ο προβληματισμός έγκειται στο γεγονός ότι η Βουδαπέστη εδώ και χρόνια απειλεί με βέτο σε διάφορα ζητήματα – με τελευταίο συμβάν τις ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Ρωσίας – αλλά σπάνια το κάνει πράξη.

Στη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης όμως ο Ορμπαν άσκησε βέτο και η χρονική περίοδος προκαλεί πονοκεφάλους στις Βρυξέλλες, διότι κανείς δεν γνωρίζει εάν ήταν μια κίνηση συγκυριακή ή μακροπρόθεσμης στρατηγικής σε συνεννόηση με την Ουάσιγκτον. «Μπορεί ο Ορμπαν να άσκησε το βέτο προκειμένου να βοηθήσει τον Τραμπ στην παρούσα φάση να αυξήσει τις πιέσεις προς το Κίεβο προκειμένου να αποδεχθεί μια ειρηνευτική συμφωνία» σχολίασαν διπλωματικές πηγές.

Υπάρχει, όμως και η περίπτωση, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, να αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής αποσταθεροποίησης της Ευρώπης εάν το κρίνει αναγκαίο ο Τραμπ. Ηδη μια μέρα μετά τη Σύνοδο, ο Ορμπαν ξεκαθάρισε ότι η Βουδαπέστη δεν πρόκειται να συναινέσει στην ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ πριν από το 2030.

 Ο παράγοντας «Τουρκία»

Στην άμυνα εγκρίθηκε και από τους «27» το σχέδιο της Κομισιόν για ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής ικανότητας – μεταξύ άλλων με κοινό δανεισμό 150 δισ. ευρώ – καθώς και ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επεσήμαναν ότι τα κράτη-μέλη θα μπορούν να ξοδέψουν τα χρήματα για την αγορά αμυντικών εξοπλισμών από τις χώρες που επιθυμούν, πάντα σε συμβατότητα με το ΝΑΤΟ.

Αυτή η γραμμή είναι αντίθετη με τις πιέσεις του Παρισιού για στήριξη της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της λογικής «made in Europe». Είναι, όμως, υπέρ της θέσης του Τραμπ που ουσιαστικά εκβίασε την Ευρώπη να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες και, κυρίως, να αγοράσει εξοπλισμό από τις ΗΠΑ. Σημειωτέον ότι από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία πριν από τρία χρόνια, τα κράτη-μέλη της ΕΕ έχουν παραγγείλει μόνο το 22% των εξοπλισμών τους από ευρωπαϊκές βιομηχανίες όπλων, ενώ το μεγαλύτερο μέρος προήλθε από τις ΗΠΑ.

Επίσης, ο τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε την Παρασκευή τις Βρυξέλλες να μην αποκλείσουν την τουρκική αμυντική βιομηχανία από τα ευρωπαϊκά προγράμματα χρηματοδότησης της άμυνας. Η ενισχυμένη παρουσία της Αγκυρας στην ευρωπαϊκή εικόνα υποστηρίζεται και από την προθυμία της Τουρκίας να στείλει ειρηνευτικές δυνάμεις στην Ουκρανία, και μάλιστα στην πρώτη γραμμή.

Ευρωπαίος διπλωμάτης σχολίασε ενδεικτικά ότι «η κινητοποίηση 15.000 στρατιωτών δεν θα ανοίξει μύτη στην Τουρκία», κάτι το οποίο δεν ισχύει για πολλές ευρωπαϊκές χώρες, πρόσθεσε. Επιπλέον, ο διπλωμάτης τόνισε ότι η Τουρκία είναι μια χώρα αποδεκτή τόσο από την Ουκρανία όσο και από τη Ρωσία, συνεπώς η παρουσία πολυπληθούς τουρκικού στρατού στην Ουκρανία – και μάλιστα στην πρώτη γραμμή – βγάζει πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις από τη δύσκολη θέση, διότι θα επαναπαυθούν στην ασφαλέστερη δεύτερη γραμμή άμυνας.

Η προσέγγιση ανάμεσα στην ΕΕ και την Τουρκία δεν αφήνει αδιάφορη την Αθήνα, η οποία αναζητεί ρόλο στην επόμενη μέρα της Ουκρανίας προκειμένου να αποφευχθούν «παζάρια εκτός του πλαισίου της ΕΕ». Διπλωματικές πηγές ανέφεραν ότι η Ελλάδα θα πρέπει να είναι μέρος των ειρηνευτικών δυνάμεων στην Ουκρανία στο πλαίσιο του «συνασπισμού των προθύμων». Αλλά δεν είναι βέβαιο εάν η Αθήνα θα στείλει στρατό ή άλλου είδους βοήθεια (όπως, για παράδειγμα, ιατρικό προσωπικό) ως μέρος των ειρηνευτικών δυνάμεων.

Τέλος, θυμίζουμε ότι υπάρχει και η πρωτοβουλία European Sky Shield για τη δημιουργία μιας αντιπυραυλικής ασπίδας που θα προστατεύει την Ευρώπη από επιθέσεις από τη Ρωσία ή το Ιράν. Σε αυτήν συμμετέχουν 23 κράτη (με τελευταίες την Ελλάδα και την Τουρκία που εντάχθηκαν στις 15 Φεβρουαρίου).