Το φιλοσοφικό ρεύμα του στωικισμού υποστήριζε πως πρέπει να μπορούμε να διακρίνουμε τα πράγματα και τις καταστάσεις που μπορούμε να επηρεάσουμε από εκείνα που δεν μπορούμε. Το να χτυπιέσαι πάνω σε έναν τοίχο ελπίζοντας κάποια στιγμή να σπάσει δεν είναι συνετό. Ως εκ τούτου οφείλουμε να στρέψουμε την προσοχή μας προς τον εαυτό μας και να αναζητήσουμε την ευδαιμονία σε ένα προσωπικό σύμπαν, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές συνθήκες. Σε ποια εποχή αναπτύχθηκε αυτή η θεωρία; Οταν η πόλη-κράτος έχανε τη συνοχή της και η συμμετοχή αλλά και η εμπιστοσύνη του πολίτη στους θεσμούς εξασθενούσε. Κάτι μας θυμίζει.
Εχουν αυξηθεί εκείνα τα οποία πιστεύουμε πως δεν μπορούμε να επηρεάσουμε, κάθε μέρα πετάμε και από μία λευκή πετσέτα. Πιστεύουμε πως ο κόσμος έχει αρχίσει να παρανοεί και αναπτύσσεται η θεωρία της ατομικής βάρκας, πως εμείς μπορούμε να σωθούμε από το ναυάγιο. Κάπου εδώ οι ιστορικοί χαμογελούν συγκαταβατικά, γιατί δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια από τότε που ο κόσμος πραγματικά παρανόησε, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο πλανήτης έχει περάσει πολύ πιο σκοτεινές περιόδους.
Η διαφορά είναι πως υπήρχε πίστη στη συλλογικότητα και γύρω από αυτήν συσπειρώθηκε όλο το κουράγιο της αντίδρασης και της αντίστασης στην τρέλα. Το «εμείς» άντεξε και τελικά νίκησε. Πού συναντάμε σήμερα ισχυρά «εμείς»; Στους εθνικιστές, στους θρησκόληπτους, στους πατριδοκάπηλους και στους οργανωμένους οπαδούς των ομάδων. Οι υπόλοιποι έχουμε μια αριστοκρατική αντίληψη και με αυτήν πορευόμαστε. Το «πού να μπλέκεις τώρα;» και το «σιγά μην κάθομαι να εξηγώ και να χαλάω τη ζαχαρένια μου» έχουν αφήσει όλον τον χώρο που χρειάζονται οι διαταραγμένοι να παίζουν την μπαλίτσα τους. Η αφ’ υψηλού αντιμετώπισή τους μας έχει στριμώξει στη γωνία και νομίζουμε πως γλιτώνουμε.
Δεν γίνεται να μη λερωθείς όμως. Καταλαβαίνω απόλυτα πως ο καθένας έχει τα όριά του και δεν βρίσκει καμία προοπτική πια σε συλλογικότητες και κανένα νόημα σε συζητήσεις στις οποίες τού ανατινάζουν το μυαλό τα επιχειρήματα που ακούει, όμως μην έχουμε την ψευδαίσθηση πως νικάμε και πως καταφέρνουμε να μείνουμε έξω από τον κύκλο της διαταραχής. Το καλό και το κακό είναι νερό, βρίσκουν πάντα τρόπους να περνάνε, να ποτίσουν ή να διαβρώσουν. Δεν υπάρχουν στεγανά και είναι επιτακτική ανάγκη κάποια στιγμή να βρούμε όλοι το ελάχιστο κοινό μας πολλαπλάσιο.
Επιστρέφοντας στους Στωικούς, η αλήθεια είναι πως η αρχαία ελληνική φιλοσοφία αναπτύχθηκε σε εποχές που οι πληθυσμοί ήταν απείρως μικρότεροι. Ακόμη και οι θέσεις του Αριστοτέλη για τη Δημοκρατία αφορούσαν – κατά τον ίδιο – ένα ορισμένο πληθυσμιακό όριο.
Σε έναν χαωμένο και ταυτόχρονα συνδεδεμένο μέσω Internet κόσμο, χρειάζονται νέα εργαλεία. Οχι αμφισβήτηση βέβαια της Δημοκρατίας, αλλά, αντιθέτως, πλάτεμά της, πρέπει να πείσουμε πως χωράμε περισσότεροι από όσους μας υπαγορεύουν ο φανατισμός, η αυθεντία και η μισαλλοδοξία. Πάλι καταλήγω πως ο ελέφαντας στο δωμάτιο είναι η φτώχεια και ο αποκλεισμός. Οσο θα μεγεθύνονται αυτά, θα συνεχίσουν να πρυτανεύουν ως λύσεις τα περισσότερα όπλα και η αμυντική θωράκιση. Ο εχθρός όμως θα κάνει πάρτι μέσα από τα τείχη.
