Το τέλος του 2023 σήμανε το οριστικό κλείσιμο του ιστορικού σινεμά Ιντεάλ. Μετά από 102 χρόνια το κτίριο που σχεδίασε ο Ερνστ Τσίλερ θα ανακαινιστεί, όπως ανακοινώθηκε από την εταιρεία που το μίσθωσε από τον ΕΦΚΑ, και θα μετατραπεί σε πολυτελή ξενοδοχειακή μονάδα 5 αστέρων. Οχι και τόσο «ιδανικό» για ένα μέρος που το όνομά του έγινε συνώνυμο της καλλιτεχνικής παρουσίας στο κέντρο της πόλης.

Εναν χρόνο νωρίτερα, τέλη του 2022, έληγε η σύμβαση της Impact Hub με τον Δήμο Αθηναίων για τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης. Η πολύπαθη Αγορά για δεκαετίες ήταν παρατημένη και το 2004 αντιμετώπισε το ενδεχόμενο κατεδάφισης, μέχρι που η Πρωτοβουλία Κατοίκων για τη Δημοτική Αγορά Κυψέλης άρχισε το 2007 να οργανώνει δράσεις, όχι μόνο σώζωντάς την αλλά και επανεντάσσοντάς τη στον χάρτη δραστηριοτήτων της πόλης. Αυτά μέχρι το 2012, οπότε και έκλεισε βίαια, με επέμβαση της αστυνομίας. Επί δημαρχίας Καμίνη η Αγορά άνοιξε από την Impact Hub, με πενταετή παραχώρηση. Σ’ αυτή την πενταετή λειτουργία δόθηκε έμφαση στη λειτουργία ΚΟΙΝΣΕΠ εντός της αγοράς, με τρόπο ώστε η εναλλακτική οικονομία να συνομιλεί με την κοινωνική, πολυπολιτισμική πραγματικότητα της Κυψέλης. Πέρυσι τέτοιο καιρό, η Δημοτική Αγορά πέρασε πάλι στον έλεγχο του Δήμου μέσω της Τεχνόπολης. Κάτοικοι και αντιπολιτευτικές παρατάξεις διέγνωσαν στη μετάβαση μια επιθυμία μουσειοποίησης της Αγοράς και λειτουργίας της με πιο «εξευγενισμένο» τρόπο. Περισσότερο Αγορά και λιγότερο Δημοτική δηλαδή.

Ιντεάλ και Δημοτική Αγορά Κυψέλης δεν είναι ασφαλώς τα μόνα παραδείγματα αλλαγής χρήσης εμβληματικών τοπόσημων της πρωτεύουσας. Από τη μετατροπή νεοκλασικών σε ξενοδοχειακά συγκροτήματα, μέχρι το άδειασμα καταλήψεων και τη μετατροπή τους σε αναψυκτήρια, η πόλη δείχνει να έχει πάρει σαφή στροφή τουριστικοποίησης. Ερχονται εξάλλου πολλοί να την επισκεφθούν, εξού και χρειάζεται να απολαμβάνουν μεγάλους περιπάτους, άνετα καταλύματα και ακριβά κοκτέιλ.

Τα θυμήθηκα πάλι όλα αυτά διαβάζοντας ότι στις 24 Ιανουαρίου του 1947 ο Δημήτριος Μάξιμος διορίστηκε υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Τι σχέση έχει ο εξευγενισμός με έναν πρωθυπουργό από τα χρόνια του εμφυλίου; Μάλλον καμία, αλλά ο Δημήτριος Μάξιμος δεν έμεινε νομίζω στην ιστορία για τις ικανότητές του ως πρωθυπουργού αλλά για το σπίτι του στην Ηρώδου Αττικού αρ. 19, που πουλήθηκε στο ελληνικό δημόσιο το 1952. Ο Μάξιμος ζήτησε τα μισά λεφτά από την τιμή εκτίμησης (σήμερα θα ζητούσε μάλλον τα διπλάσια για να πουλήσει σε κινέζους μεσίτες) και δώρισε και όλη την επίπλωση ώστε να μετατραπεί η οικία του σε κυβερνητικό μέγαρο. Πρόκειται φυσικά για το Μέγαρο Μαξίμου, όπου στεγάζονται τα γραφεία του εκάστοτε πρωθυπουργού

Μοιάζει εντυπωσιακό πώς έχει αλλάξει τόσο ριζικά η αντίληψη για τα δημόσια κτίρια και τον δημόσιο χώρο εν γένει μέσα σε εβδομήντα χρόνια. Και φέρνω το παράδειγμα του Μάξιμου, ενός συντηρητικού, εθνικόφρονα πολιτικού, για να τονίσω πως δεν χρειαζόταν να είσαι ιδιαίτερα προοδευτικός για να καταλάβεις πως ο τρόπος που η πόλη δομείται είναι ουσιώδης και για τη διαβίωση και για την κοινωνική ειρήνη. ΟΚ, η μαζική κατασκευή πολυκατοικιών για να φιλοξενήσει την εσωτερική μετανάστευση κατάφερε μεγάλο χτύπημα στην εικόνα της πόλης και δημιούργησε την τσιμεντούπολη που ξέρουμε. Ωστόσο ποτέ δεν είχε γίνει κοινός τόπος ότι το «καλό», το «όμορφο», το «αποτελεσματικό» περνάνε μέσα από τη διάλυση των δημόσιων κτισμάτων και την παράδοσή τους στην αγορά. Η ιδέα ότι μέσα στην πόλη υπάρχουν χώροι πολιτισμού και χώροι για το κοινό πέραν της εμπορικής συναλλαγής πρόσφερε μια κοινωνική συνοχή που εξομάλυνε οικονομικές και άλλες αντιθέσεις. Ισως βέβαια αυτή η ταινία να έχει παλιώσει ή να μη βρίσκει πλέον διανομή. Πολύ φοβάμαι ωστόσο ότι αυτή που θα την αντικαταστήσει θα είναι θρίλερ ή ταινία καταστροφής.