Μετά από χρόνια αποκατάστασης, η βιβλιοθήκη Qarawiyyin του ένατου αιώνα εγκαινιάζεται ξανά – με αυστηρή ασφάλεια και ένα νέο σύστημα υπόγειων καναλιών για την προστασία των πιο πολύτιμων χειρογράφων από την υγρασία.
«Ηταν σαν επούλωση πληγών», λέει η Aziza Chaouni, η αρχιτέκτονας που ανέλαβε την αποκατάσταση της μεγάλης βιβλιοθήκης. Η σιδερένια πόρτα βρίσκεται κατά μήκος ενός διαδρόμου που κάποτε συνέδεε την βιβλιοθήκη με το γειτονικό τζαμί Qarawiyyin – τα δύο κέντρα της μάθησης και της πολιτιστικής ζωής στην παλιά Φεζ. Μέσα σε αυτό το κτίριο φυλάσσονται οι πιο περιζήτητοι τόμοι της συλλογής – έργα τόσο πολύτιμα που κάθε μία από τις τέσσερις κλειδαριές είχε ξεχωριστά κλειδιά που τα κρατούσαν τέσσερα διαφορετικά άτομα, οι οποίοι έπρεπε να είναι όλοι παρόντες για να ανοίγει η πύλη.
Μετά την ανακαίνιση, η βιβλιοθήκη έχει νέο σύστημα αποχέτευσης και υπόγειο σύστημα καναλιών για την αποστράγγιση της υγρασίας που είχε απειλήσει να καταστρέψει πολλά από τα περιζήτητα χειρόγραφα – συν ένα πολύπλοκο εργαστήριο για την συντήρηση και την ψηφιοποίηση των παλαιότερων κειμένων. Η συλλογή των προηγμένων μηχανημάτων περιλαμβάνει ψηφιακούς σαρωτές που εντοπίζουν μικροσκοπικές τρύπες στα αρχαία χειρόγραφα, και μηχάνημα που τα ψεκάζει με ένα ειδικό υγρό για να αποφεύγονται οι ρωγμές.
Τα πιο αρχαία έργα στεγάζονται σε ειδική αίθουσα με αυστηρή ασφάλεια και αυτόματο έλεγχο της θερμοκρασίας. Το πιο πολύτιμο είναι ένα αντίγραφο του Κορανίου του ένατου αιώνα, γραμμένο περίτεχνα σε δέρμα καμήλας.
Η αποκατάσταση της βιβλιοθήκης έρχεται σε μια στιγμή που ισλαμιστές εξτρεμιστές λεηλατούν την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής. Σε ολόκληρη τη Συρία και το Ιράκ, οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους έχουν διαπράξει πολιτιστικές θηριωδίες: λεηλάτησαν τη μεγάλη βιβλιοθήκη της Μοσούλης, καίγοντας χιλιάδες χειρόγραφα, κατέστρεψαν με μπουλντόζες αρχαίες ασσυριακές πόλεις όπως η Νιμρούντ και η Χάτρα στο Ιράκ, ανατίναξαν τον ναό του Βάαλ στην Παλμύρα, και κατέστρεψαν τάφους και μαυσωλεία των Σιιτών και των χριστιανικών αγίων.
Τέτοιες καταστροφές φαίνονται μακριά στο Μαρόκο, που κατάφερε να παραμείνει αλώβητο από την αναταραχή που πλήττει την περιοχή και διέλυσε κράτη. Ο βασιλιάς εισήγαγε μεταρρυθμίσεις κατευνάζοντας αρκετά τη μεσαία τάξη, και η κοινωνική ειρήνη αποκαταστάθηκε μετά από μια σειρά διαδηλώσεων στις αρχές του 2011.
Η βιβλιοθήκη αναμένεται να ξανανοίξει για τους επισκέπτες αργότερα εφέτος. Συγκεκριμένη ημερομηνία δεν έχει οριστεί, αλλά οι αρχιτέκτονες παραμένουν πεπεισμένοι ότι τα εγκαίνια θα γίνουν πριν από το 2017. Ως ένα σημάδι της επένδυσης των αρχών στην αποκατάσταση, ο βασιλιάς Μοχάμεντ Στ΄επιθεώρησε το έργο, τον Ιούνιο, και αναμένεται να το εγκαινιάσει.
Η ανακαίνιση είναι στην πρώτη γραμμή του σχεδίου για την αποκατάσταση της Φεζ ως πνευματικού και πολιτιστικού κέντρου όπως ήταν επί αιώνες, έως ότου το Ραμπάτ έγινε το κέντρο της πολιτικής ζωής, όταν το Μαρόκο ήταν ακόμα γαλλικό προτεκτοράτο. Πολλοί από τους στοχαστές και τους διανοούμενους της πόλης εγκατέλειψαν τότε την Φεζ, καταδικάζοντάς την σε ένα μέλλον επαρχιακής πόλης.
