Πώς περίπου θα είναι ένα διαζύγιο Βρετανίας – ΕΕ;

Ας υποθέσουμε ότι οι Βρετανοί ψηφίζουν υπέρ του Brexit στις 23 Ιουνίου. Τι θα ακολουθήσει; Χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων με τις Βρυξέλλες για τη νέα σχέση, και πιθανότατα το τέλος των ψευδαισθήσεων όσων πιστεύουν ότι το διαζύγιο Ηνωμένου Βασιλείου – Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ) μπορεί να είναι γρήγορο και βελούδινο.

Σε πρώτο χρόνο, το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών, η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) θα κινηθούν γρήγορα για να αποτρέψουν το χάος στην αγορά. Αλλά μετά το αρχικό σοκ, η αλήθεια είναι πως η ΕΕ θα κρατάει όλα τα «γερά χαρτιά» για τη διαμόρφωση μιας νέας σχέσης με τη Βρετανία.

Η μόνη νομική οδός για έξοδο από τη σημερινή ΕΕ είναι μέσω του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας (2009). Αυτό επιτρέπει σε μια χώρα περίοδο δύο ετών για να διαπραγματευθεί τους όρους εξόδου της από τη στιγμή που ενημερώνει την ΕΕ σχετικά με την πρόθεσή της να φύγει.

Η ενστικτώδης αντίδραση της ΕΕ απέναντι στο Brexit θα είναι η αυτοσυντήρηση. Με τις αγορές σε αναταραχή και τους ευρωσκεπτικιστές σε όλη την Ευρώπη να έχουν πάρει θάρρος, η ευρωπαϊκή πολιτική τάξη θα εκφράσει την ισχυρή αποφασιστικότητα να προχωρήσει σε πιθανώς ακόμα μεγαλύτερη ενοποίηση.

Η τάση σε Βερολίνο και Βρυξέλλες θα είναι υπέρ μιας σκληρής στάσης έναντι του Ηνωμένου Βασιλείου ώστε το Brexit να μην εμφανιστεί σαν φωτεινό παράδειγμα ανέξοδης αποχώρησης σε άλλα κράτη με παρόμοιες ορέξεις.

Οι Γάλλοι και οι Γερμανοί, που αντιμετωπίζουν προκλήσεις από τους δικούς τους ευρωσκεπτικιστές στις εκλογές του 2017, θα απαιτήσουν δράση. Θα θελήσουν να μάθουν τι είδους μέλλον για τις σχέσεις με την Ευρώπη προτείνει το Ηνωμένο Βασίλειο. Πυρήνας της διαπραγμάτευσης θα είναι οι όροι της πρόσβασης της Βρετανίας στην ενιαία αγορά και η συνέχιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων.

Εντός της Βρετανίας, ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον που στήριξε το «Μέσα» είτε θα πέσει πάνω στο σπαθί του, με αποτέλεσμα μια μάχη ηγεσίας στο κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα εν μέσω οικονομικής αναταραχής, ή θα πει ότι έχει καθήκον να διαπραγματευθεί μια έξοδο, παραμένοντας στην εξουσία μέχρι το φθινόπωρο.

Το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να επαναδιαπραγματευτεί 80.000 σελίδες των συμφωνιών της ΕΕ, αποφασίζοντας ποιες διατάξεις θα διατηρηθούν στο δίκαιο του Ηνωμένου Βασιλείου και ποιες θα καταργηθούν. Βρετανοί αξιωματούχοι έχουν πει κατ’ ιδίαν ότι κανείς δεν ξέρει πόσο καιρό θα πάρει αυτό, αλλά μερικοί υπουργοί λένε ότι το έργο είναι τιτάνιο και μπορεί να μπλοκάρει το κοινοβούλιο για χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν για όλο το 2017 και το στρατόπεδο υπέρ του Brexit μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι η αισιοδοξία του για μια νέα ευνοϊκή εμπορική συμφωνία ήταν αβάσιμη.

Οι υπέρμαχοι της αποχώρησης λένε ότι δεν μπορούν να φανταστούν ότι μετά από ένα Brexit η Ανγκελα Μέρκελ θα επιτρέψει μια κατάσταση όπου οι βρετανικές αγορές θα αποκοπούν από την BMW ή από τις άλλες γερμανικές εξαγωγές.

Αλλοι θεωρούν όμως ότι αυτή είναι μια μάλλον αφελής και υπερβολικά αισιόδοξη ιδέα. Ο Κάμερον, για παράδειγμα, επεσήμανε ότι το 44% των βρετανικών εξαγωγών πηγαίνουν προς την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ μόλις το 8% των εξαγωγών της ΕΕ καταλήγουν στη Βρετανία. Με λίγα λόγια, λέει, η Βρετανία είναι που επείγεται και έχει τη μεγαλύτερη ανάγκη για μια συμφωνία.

Η επίτευξη μιας εμπορικής συμφωνίας σχετικά με τις υπηρεσίες, ιδιαίτερα τις κρίσιμες χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, θα είναι δύσκολη, καθώς η Γαλλία και η Ιρλανδία ψάχνουν ευκαιρία για τον τερματισμό της κυριαρχίας του City του Λονδίνου. Επιπλέον, οι βρετανοί διαπραγματευτές θα δυσκολευθούν να κάνουν μεγάλες χώρες όπως η Κίνα να ενδιαφερθούν για μια χωριστή εμπορική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, αντί για το σύνολο της ΕΕ.

Στα τέλη του 2017 οι γαλλικές και οι γερμανικές εκλογές θα έχουν τελειώσει και τα ευρωσκεπτικιστά κόμματα ενδεχομένως να έχουν υποστεί απώλειες λόγω των προφανών δυσκολιών που θα βιώνει το Ηνωμένο Βασίλειο στις διαπραγματεύσεις του. Αρκετοί αναυτές εκτιμούν ότι τα μειονεκτήματα της ζωής έξω από την ΕΕ θα έχουν γίνει πολύ σαφή στους άλλους ευρωπαίους ψηφοφόρους.

Το μόνο βέβαιο; Χρειάστηκαν 12 χρόνια για να μπει η Βρετανία στην Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να ανακαλύψει ότι θα χρειαστούν άλλα τόσα για να περάσει, με αβαρίες, την πόρτα της εξόδου.