Επιτακτική ανάγκη η αλλαγή εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας

Η Τουρκία πρέπει να αλλάξει εξωτερική πολιτική όχι μόνο επειδή η γερμανική βουλή ομόφωνα χαρακτήρισε γενοκτονία τους φόνους των Αρμενίων το 1915 επί οθωμανικού καθεστωτος – αυτό είναι ένα ακόμη πετραδάκι στο μωσαϊκό.

Η προσπάθεια του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου να τροποποιήσει τη συμφωνία με την ΕΕ για τους μετανάστες ήταν ίσως η τελευταία απόπειρα να διασωθεί ό,τι είχε απομείνει από τις ωραίες παλιές ημέρες της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Αν αυτή η συμφωνία, η οποία έχει γίνει ένα μπέρδεμα τώρα, πήγαινε καλά θα μπορούσε να αναζωογονήσει τις προβληματικές σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ και να αποστρέψει την προσοχή από τη Μέση Ανατολή.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική είχε φτάσει στις καλύτερες ημέρες της το 2008-2009 όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αμπντουλάχ Γκιούλ εκλέχθηκε πρόεδρος, το 2007, και άφησε τη θέση στον πρώην υπουργό Οικονομίας Αλή Μπαμπακάν ο οποίος είχε ήδη καλή φήμη στους πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους του εξωτερικού. Το «ουδέν πρόβλημα με τους γείτονες» του Νταβουτογλου, του τότε συμβούλου σε εξωτερικά θέματα του τότε πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν, ήταν στην ουσία παράφραση του «ειρήνη στη χώρα, ειρήνη στον κόσμο» του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ και φάνηκε να πετυχαίνει.

Το 2008-2009 η τουρκική κυβέρνηση είχε σχέσεις σχεδόν με όλους τους ηγέτες και τους κρατικούς παράγοντες όλου του κόσμου, καλύπτοντας έναν τεράστιο κύκλο από τη Βόρεια Αφρική ως τα Βαλκάνια, τη Μαύρη Θάλασσα, την Κασπία και τον Αραβικό κόσμο. Γίνονταν κοινές υπουργικές διασκέψεις της τουρκικής κυβέρνησης με την Συρία, με την Αίγυπτο – δύο χώρες με τις οποίες από καιρό η Τουρκία δεν έχει πρεσβευτή – με την Ελλάδα, τη Ρωσία – με την οποία οι σχέσεις μας είναι στον πατο – με το Ιράκ, όπου είμαστε στο παρά 5 της διακοπής των σχέσεων και με πολλές άλλες χώρες. Οι σχέσεις μας με την ΕΕ ατόνησαν λόγω Γαλλίας και Γερμανίας, αλλά δεν πάγωσαν ακόμη.

Για πρώτη φορά εγκαινιαστήκαν διπλωματικές σχέσεις με την Αρμενία και ένα από τα πρώτα ταξίδια του Νταβούτογλου όταν ανέλαβε υπουργός Εξωτερικών το 2009 ήταν στο Άρμπιλ, όπου έκανε επίσημη επίσκεψη στην τοπική κυβέρνηση του (ιρακινού) Κουρδιστάν. Παράλληλα άρχισε διάλογος με το παράνομο κουρδικό ΡΚΚ για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στο χρόνιο πρόβλημα. Τόσο ήταν λαμπερό το άστρο της Τουρκίας που ο νεοεκλεγμένος Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έκανε στην Τουρκία, τον Απρίλιο του 2009, το πρώτο ταξίδι του στο εξωτερικό και πρόβαλε την κοσμική, δημοκρατική και με ελεύθερη οικονομία Τουρκία ως παράδειγμα για τον ισλαμικό κόσμο.

Το 2010 άρχισαν να εμφανίζονται κάτι άσχημα πράγματα. Δυο από αυτά ήταν σημαντικά. Ο φόνος εννέα Τούρκων πολιτών από ισραηλινούς κομάντος στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» καθώς έπλεε να διασπάσει τον αποκλεισμό της παλαιστινιακής Λωρίδας της Γάζας. Το δεύτερο ήταν η Αραβική Άνοιξη η οποία ξέσπασε όταν από το WilkiLeaks ήρθαν στη δημοσιότητα φάκελοι για διαφθορά στην Τυνησία και για τον πρόεδρό της. Η τουρκική πολιτική της μη επέμβασης στις εσωτερικές αραβικές υποθέσεις κατέρρευσε στη Λιβύη το 2011. Όταν άρχισε η εξέγερση στην Αίγυπτο και φάνηκε ότι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι θα έπαιρναν την εξουσία ενθουσιασμός κατέλαβε τους μηχανισμούς που παίρνουν αποφάσεις, ιδιαίτερα τον Ερντογάν και τον Νταβούτογλου, του κυβερνητικού κόμματος ΑΚ.

Με μεγάλη καθυστέρηση η κυβέρνηση βρέθηκε αντιμέτωπη με το καθεστώς του Μπασάρ αλ- Άσαντ στη Συρία και να παρακολουθεί με απογοήτευση τις ΗΠΑ και την ΕΕ να μη θέλουν να κάνουν χρήση οπλών, όπως έκαναν στη Λιβύη, και με τη Ρωσια – η οποία είχε μια και μονή στρατιωτική βάση στη Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή – να παίρνει θέση στην όλη εικονα. Ο εκλεγμένος πρόεδρος της Αιγύπτου ανατράπηκε με σαουδική βοήθεια και ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ έφερε την κατάρρευση του δικτύου των Αδελφών Μουσουλμάνων όχι μόνο στην Αίγυπτο αλλά και στη Συρία, στην Υεμένη το 2012 και ένα χρόνο αργότερα έκαναν την εμφάνιση τους οι τζιχαντιστες (ISIS) οπότε άλλαξε όλο το σκηνικό.

Η υπερβολική εμπλοκή της Τουρκίας στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, με την οποία έχουμε σύνορα 910 χιλιόμετρα, επιδείνωσε τις σχέσεις της Τουρκίας και με τις ΗΠΑ και με τη Ρωσία – και ας μη ξεχνάμε το Ιράν και το Ιράκ. Οι σχέσεις με την ΕΕ συνδέονται κατά κάποιον τρόπο με την προσφυγική κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος στη Συρία. Η Τουρκία φιλοξενεί ήδη σχεδόν 3 εκατ. πρόσφυγες.

Σήμερα ο Νταβούτογλου έφυγε αλλά η κατάσταση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής δεν καλυτέρεψε. Η εθνικιστική δημαγωγία βοήθα τον Ερνταγαν να διατηρεί υψηλή λαϊκη υποστήριξη αυτό όμως δεν βοηθά στο να σταματήσει η παρακμή και να αυξηθεί η αξιοπιστία της Τουρκίας διεθνώς.

Η τουρκική εξωτερική πολιτική πρέπει να εκσυγχρονιστεί και ο Ερντογαν είναι το μονό πρόσωπο που έχει τη δύναμη να το κανει.