Κλωτσούν κάτω από το χαλί τα σκάνδαλά τους οι επιχειρήσεις

Μετά το σκάνδαλο χειραγώγησης των επιτοκίων στη βρετανική διατραπεζική αγορά (Libor) ήλθε το σκάνδαλο της απόκρυψης των πραγματικών ρύπων που εκπέμπουν κάποια μοντέλα της Volkswagen για να επιβεβαιωθούν όσοι θεωρούν ότι ουδείς διδάσκεται από τα σφάλματά του. Διότι τα τελευταία χρόνια επανειλημμένα είναι τα κρούσματα χειραγώγησης των χρηματαγορών. Και επιπλέον, κάποιοι θυμήθηκαν ότι το 1973 η ίδια η VW είχε πληρώσει πρόστιμο 120.000 δολαρίων (πάνω από 600.000 δολάρια σημερινά) για αποφυγή δοκιμών ρύπων, ενώ και το 1998 είχε πληρώσει 1 δισ. δολάρια για να ρυθμίσει ανάλογες κατηγορίες.

Ασφαλώς δεν είναι η VW η μοναδική εταιρεία που συλλαμβάνεται υπότροπη για το ίδιο αδίκημα. Ο κύκλος των επιχειρηματικών σκανδάλων είναι αέναος διότι ο επιχειρηματικός κόσμος στο σύνολό του εκδηλώνει συμπεριφορές που υποδηλώνουν μια ευπάθεια στο… Αλτσχάιμερ.

Τα ευρήματα της έρευνας

Ο Αντρέ Σπάισερ, καθηγητής Οργανωτικής Συμπεριφοράς στην Cass Business School (πρόκειται για Σχολή του City University του Λονδίνου), έχει μελετήσει τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων την επομένη μιας κρίσης που τις έπληξε. Και τα ευρήματα της έρευνάς του είναι πολύ κατατοπιστικά αναφορικά με το πώς θα αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις την… επόμενη κρίση που θα προκύψει (ακριβέστερα που οι ίδιες θα προκαλέσουν), σημειώνει ο επιχειρηματικός συντάκτης του BBC Χάουαρντ Μάστοου.

«Εκείνο που παρατηρεί κανείς τους πρώτους τρεις ως έξι μήνες μετά το σκάνδαλο είναι η μεγάλη κινητικότητα. Ψάχνουν αποδιοπομπαίους τράγους, προσπαθούν να δώσουν προς τους τρίτους μια εικόνα αποφασιστικότητας και αυτή η τακτική βραχυπρόθεσμα λειτουργεί» σημειώνει ο καθηγητής Σπάισερ. «Σε έναν δεύτερο χρόνο» συνεχίζει, «αφού ξεφορτωθούν όσους εμπλέκονται ή δεν εμπλέκονται αλλά γνωρίζουν από πρώτο χέρι τα σκανδαλώδη περιστατικά, τοποθετούν νέους μάνατζερ στις θέσεις τους». Διότι «η ανανέωση των προσώπων είναι κεφαλαιώδες ζήτημα καθώς ουδείς επιθυμεί να του θυμίζουν τα λάθη του» τονίζει ο Σπάισερ.

Να ξεχαστεί

Με άλλα λόγια, εξηγεί ο συντάκτης του BBC Χάουαρντ Μάστοου, η πρωταρχική απαίτηση των μετόχων και η σπουδή των διοικητικών συμβουλίων είναι να κλωτσήσουν το σκάνδαλο κάτω από το εταιρικό χαλί. Θεωρούν ότι η ενθύμηση αποτελεί μέρος του προβλήματος. Και ότι οι αυτόπτες μάρτυρες, οι γνώστες και οι ενθυμούμενοι εμποδίζουν την κατά το δυνατόν ταχύτερη κάλυψη της όλης υπόθεσης από τον επιζητούμενο πέπλο της λήθης.

Η σπουδή για να ξεχαστεί το γρηγορότερο το σκάνδαλο οφείλεται στην απαίτηση των μετόχων για την ταχεία αποκατάσταση της κεφαλαιακής ζημιάς που υπέστησαν, οφείλεται όμως και στην υπερβολική φιλοδοξία των μάνατζερ, εν προκειμένω των νέων που αντικατέστησαν τους αποπεμφθέντες. «Στις επιχειρήσεις αγγλοσαξονικού στυλ η πίεση προς τη διοίκηση να δείξει ότι κάνει καλά τη δουλειά, ότι είναι αποτελεσματική, είναι πολύ μεγάλη. Ετσι οι μάνατζερ έχουν μιαν οιονεί εμμονή για να δείξουν ότι γίνεται η δουλειά και ότι προχωρούν τα πράγματα αντί να αναρωτιούνται πώς θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να γίνουν αποτελεσματικοί» παρατηρεί ο καθηγητής Σπάισερ.

Η νοοτροπία αυτή εξηγεί γιατί τα μεγαλοστελέχη των επιχειρήσεων κάνουν τα στραβά μάτια ή δεν πολυενδιαφέρονται για ό,τι έχει σχέση με σκάνδαλα της επιχείρησης όπου εργάζονται ή και άλλων επιχειρήσεων.

«Μαθαίνουν να λειτουργούν σαν μια παρέα παλιόφιλων έχοντας το αίσθημα ότι δουλεύουν όλοι για τον ίδιο σκοπό, ότι είναι στο ίδιο κόλπο. Αυτό ίσως να συνέβη και με τους μηχανικούς της Volkswagen. Ισως δεν σκέφτηκαν ότι έκαναν κάτι τρομερό, αλλά ότι το λογισμικό που έφτιαξαν ήταν κάτι το πολύ έξυπνο, το ιδιοφυές» εκτιμά ο Στίβεν Κάρβερ, λέκτορας στην Cranfield School of Management και επίσης σύμβουλος τραπεζών, αεροπορικών εταιρειών και αυτοκινητοβιομηχανιών.

Προσαρμοστικότητα

Το πρόβλημα, κατά τον Στίβεν Κάρβερ, είναι ζήτημα κουλτούρας των επιχειρήσεων και εταιρικής ηθικής κατ’ επέκταση. Οφείλεται στο ότι οι επιχειρήσεις προσλαμβάνουν στελέχη με τις ίδιες απόψεις και αξίες. «Η δαρβινική έννοια της επιβίωσης όμως δεν έχει να κάνει με την ιδιότητα του ανήκειν σε ένα δεδομένο περιβάλλον αλλά με τη δυνατότητα του προσαρμόζεσθαι σ’ αυτό. Αυτό σημαίνει ότι όταν μια επιχείρηση προσλαμβάνει εργασιομανείς με εμμονές στα μαθηματικά μοντέλα –και στα μπόνους ασφαλώς –κινδυνεύει να δημιουργήσει στον εργασιακό της χώρο μια νοοτροπία ομάδας και μια μονολιθικότητα» εξηγεί ο Κάρβερ.

Εκείνο που απαιτείται είναι μια… ποικιλία σε ό,τι αφορά τα στρατολογούμενα ταλέντα, επισημαίνουν οι ειδικοί. Και επίσης η απαγκίστρωση από τη νοοτροπία της αειφόρου ανάπτυξης μιας αγοράς. «Στις ΗΠΑ η αγορά αυτοκινήτων και φορτηγών έφθασε στα όριά της το έτος 2.000 με 17,8 εκατ. πωλήσεις. Εκτοτε ουδέποτε έφθασαν στα επίπεδα αυτά οι πωλήσεις. Οι πιέσεις για περαιτέρω διόγκωση μιας κορεσμένης αγοράς, όπως και οι μαξιμαλιστικοί τρίμηνοι στόχοι που βάζουν οι επιχειρήσεις, μόνο κίνητρα για δόλιες σκέψεις είναι» αποφαίνεται ο Αλαν Στίβενς της εταιρείας συμβούλων Vector Consultants.

ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ Η ΥΨΗΛΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ…
Η ατιμωρησία ευνοεί την παρανομία
Τα αλλεπάλληλα χρηματοοικονομικά σκάνδαλα του 21ου αιώνα είχαν ως αποτέλεσμα οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις του ευρύτερου κλάδου να αυξήσουν σημαντικά τον αριθμό των στελεχών τους που έχουν ως αρμοδιότητα τη διαχείριση κινδύνων και τη σύννομη λειτουργία των ομίλων. «Ωστόσο η αύξηση της «εσωτερικής αστυνομίας» ίσως ωθήσει κάποια στελέχη στην αναζήτηση εξυπνότερων τρόπων παραβίασης των κανόνων» επισημαίνει στο BBC ο καθηγητής Αντρέ Σπάισερ.

«Και γιατί να μη δοκιμάσουν τα πάντα οι πανίσχυροι μάνατζερ προκειμένου να δείξουν ότι φέρνουν αποτελέσματα; Τι συνέπειες θα έχουν αν συλληφθούν κλέπτοντας οπώρας; Θα απολυθούν εισπράττοντας τις υπέρογκες αποζημιώσεις τους και δύο χρόνια αργότερα θα επιστρέψουν στην αγορά με ακόμη υψηλότερες αποδοχές» συμπληρώνει ο Αλαν Στίβενς της Vector Consultants. Η αποζημίωση του παραιτηθέντος διευθύνοντος συμβούλου της Volkswagen AG Μάρτιν Βίντερκορν μπορεί να φθάσει και τα 60 εκατ. ευρώ.