Πέρα από τα όρια

«Η κούρσα της μιας ανάσας» δεν είναι πια ενδιαφέρουσα –έχει γίνει ένας αγώνας στον οποίο τρέχουν οκτώ αθλητές και στο τέλος κερδίζει ο Γιουσέιν Μπολτ. Ο 28χρονος Τζαμαϊκανός αποτελεί ωστόσο (όσο δεν υποπίπτει σε σκάνδαλο ντόπινγκ) το καλύτερο μοντέλο για να μετρήσει κανείς πόσο γρήγορα μπορεί να τρέξει ο άνθρωπος. Ο κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ με 9.58″ από το 2009, έχοντας κατεβάσει μόνος του μέσα σε δύο χρόνια κατά 16 εκατοστά του δευτερολέπτου έναν χρόνο που είχε κουνηθεί μόλις 21 εκατοστά από το θρυλικό 9.95″ του Τζιμ Χάινς στο υψόμετρο του Μεξικού το 1968, έχει φθάσει κοντά στα όρια της ανθρώπινης ταχύτητας, σύμφωνα με τον διεθνούς φήμης μαθηματικό Ρεζά Νουμπάρι του Πανεπιστημίου Μπλούμσμπεργκ στην Πενσιλβάνια. Ο Νουμπάρι υπολόγιζε το 2008 ότι ο καλύτερος δυνατός χρόνος στα 100 μέτρα ήταν 9.44″, αν και μετά τις επιδόσεις του Μπολτ δήλωνε στο περιοδικό «Wired» ότι θα αναθεωρούσε την πρόβλεψή του πηγαίνοντας «λίγο προς τα κάτω». Αλλοι κάνουν λόγο για χρόνους ελαφρώς κάτω των 9 δευτερολέπτων, ενώ ο αμερικανός ερευνητής της Βιομηχανικής, δρ Μάθιου Μπαντλ, υποστηρίζει ότι υπό προϋποθέσεις το ανθρώπινο σώμα μπορεί να φθάσει σε ταχύτητες 65 χλμ./ώρα (σε σύγκριση με τα 44 χλμ./ώρα που φθάνει ο Μπολτ), περίπου 30% γρηγορότερα από όσο ο ταχύτερος άνθρωπος σήμερα. Εφαρμόζοντας κανείς τους υπολογισμούς του Μπαντλ στις σωματικές δυνατότητες του Γιουσέιν Μπολτ, σύμφωνα με το περιοδικό «The Red Bulletin», παίρνει κάτι που θα αντιστοιχούσε σε χρόνο 6.67″ –μια επίδοση επιστημονικής φαντασίας. Αλλά βέβαια κάποτε έτσι αντιλαμβανόμασταν και ό,τι κυμαινόταν κάτω από τα 10 δευτερόλεπτα.

Τόπο στα γηρατειά

Μεταξύ των πολλών επαναστάσεων που προτίθεται να φέρει η Google στην καθημερινή μας ζωή στην πορεία του 21ου αιώνα συγκαταλέγεται και η υπέρβαση της γήρανσης. Την πραγμάτωση του αρχαίου ονείρου της μακροζωίας έχει αναλάβει από το 2013 η Calico, θυγατρική εταιρεία βιοτεχνολογίας του διαδικτυακού κολοσσού, η οποία ξεκίνησε να συλλέγει μακρές σειρές δεδομένων για τους παράγοντες της διαδικασίας, από μηχανισμούς κυτταρικής επισκευής μέχρι λεπτομέρειες της γενετικής προδιάθεσης του ατόμου. Οχι ότι μπορείτε να αναμένετε αποτελέσματα σύντομα (θα περάσουν χρόνια για να σπάσει το ρεκόρ της Γαλλίδας Ζαν Καλμάν που έζησε ως τα 122). Προφανώς οι επιδράσεις που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν δεν μετρώνται στα δάχτυλα λίγων χεριών. Ωστόσο, ο βρετανός γεροντολόγος Ομπρεϊ ντε Γκρέι, επικεφαλής του επιστημονικού τομέα του αμερικανικού Ερευνητικού Ιδρύματος Στρατηγικών για την Ελάχιστη Γήρανση (SENS Research Foundation) και υπέρμαχος μιας «προληπτικής γηριατρικής», δήλωνε το 2011 στην «Daily Mail» ότι «ο πρώτος άνθρωπος που θα ζήσει ως τα 150 έχει ήδη γεννηθεί. (…) Οι πιθανότητες να θέσουμε τη γήρανση υπό αποφασιστικό ιατρικό έλεγχο στα επόμενα 25 χρόνια είναι περίπου 50%». Κάτι που κατά τον ίδιο θα μας θέσει σε τροχιά ώστε να φθάσουμε ένα προσδόκιμο ζωής 1.000 ετών. Παρόμοιες αισιόδοξες θέσεις έχουν οδηγήσει τον Ντε Γκρέι σε σκληρές δημόσιες αντιπαραθέσεις, με πιο γνωστή ίσως εκείνη του 2005, όταν η επιθεώρηση «Technology Review» του Πανεπιστημίου ΜΙΤ ανακοίνωσε ότι θα πρόσφερε 20.000 δολάρια σε όποιον αποδείκνυε ότι οι απόψεις του ήταν «τόσο λανθασμένες ώστε δεν άξιζαν επιστημονικό διάλογο». Οι κριτές αποφάνθηκαν τελικά ότι Ντε Γκρέι και επικριτές ήρθαν ισόπαλοι.

Το ύψος των περιστάσεων


Ο Χαβιέρ Σοτομαγιόρ «ίπταται» σε αγώνες στίβου στην Αβάνα το 1998. Ο κουβανός κάτοχος του «στοιχειωμένου ρεκόρ» στο άλμα εις ύψος ανέβασε τον πήχη στα 2,45 το 1993. Κανείς δεν έχει πετάξει ψηλότερα έκτοτε. Πηγή: APF/visualhellas.gr

Το ρεκόρ του Χαβιέρ Σοτομαγιόρ αντέχει 22 χρόνια. Τόσα συμπληρώθηκαν στις 27 Ιουλίου, από εκείνη την ημέρα του 1993 στη Σαλαμάνκα, όταν ο κουβανός άλτης υπερέβη τα 2,45 μ. και φαινόταν έτοιμος να γίνει ο πρώτος άνθρωπος πάνω από τα 2,50 μ.

Στη χρυσή εποχή της αθωότητας του στίβου, πριν από το ντόπινγκ και τα σκάνδαλα, κάτι τέτοιες επιδόσεις ονομάζονταν «στοιχειωμένα ρεκόρ» – ας μην ξεχνάμε ότι το γυναικείο αντίστοιχο της Στέφκα Κονσταντίνοβα στα 2,09 μ. χρονολογείται ακόμη παλαιότερα, στις 30 Αυγούστου 1987. Το άλμα εις ύψος είναι ένα καλό μέτρο για το ερώτημα κατά πόσο το ανθρώπινο σώμα έχει όρια ως προς τα αθλητικά επιτεύγματα. Ο σημερινός παλμός (σ.σ.: τεχνική) αποτελεί επινόηση του αμερικανού άλτη Ντικ Φόσμπερι από το 1965, τεχνική που πρόσθεσε στο άθλημα ύψη που κανείς από όσους πηδούσαν ως τότε με το πόδι προτεταμένο δεν θα φανταζόταν. Ομως με τα τωρινά δεδομένα, οι κλασικές κινήσεις, το μήκος του διασκελισμού, η γωνία της κάμψης του γονάτου, η κλίση του σώματος σε σχέση με τον πήχη, δεν υπόσχονται ραγδαία βελτίωση. Ο Μουτάζ Εσά Μπαρσίμ από το Κατάρ με ατομικό ρεκόρ 2,43 μ. δείχνει ικανός για τα 2,46 μ. σύντομα, αλλά από εκεί και πέρα οι προοπτικές δεν προμηνύονται λαμπρές. Χαρακτηριστικό είναι ίσως το γεγονός πως ο Μπαρσίμ δηλώνει ότι πραγματοποιεί μόλις 20 άλματα την εβδομάδα: ακόμη και οι πιο σύγχρονες κάμερες δεν δείχνουν πολλά σημεία που μπορεί να διορθώσει.

Ο ύπνος του δικαίου


Πηγή: Intime news

Το οκτάωρο στον ύπνο μπορεί να θεωρείται από την παγκόσμια κοινή γνώμη κεκτημένο δικαίωμα, η επιστήμη ωστόσο έχει σπεύσει να ρίξει και εδώ τον σπόρο της αμφιβολίας της. Σύμφωνα με μια πρωτοπόρο μελέτη του Κέντρου Υπνου Viterbi της Κλινικής Σκριπς στην Καλιφόρνια από το 2002, όσοι κοιμούνται μεταξύ εξίμισι και επτάμισι ωρών κάθε βράδυ ζουν περισσότερο από εκείνους που απολαμβάνουν τις ιδεατές οκτώ ώρες. Ακόμη καλύτερες προοπτικές έχουν εκείνοι που χαλαρώνουν κατά τη διάρκεια του ύπνου τους: το αυστριακό Ινστιτούτο Γιοάνεουμ διαπίστωσε ότι η χρήση κρεβατιών κατασκευασμένων από ξύλο αλπικού πεύκου χαμηλώνει τον καρδιακό ρυθμό κατά 3.500 παλμούς ημερησίως, ξεκουράζοντας την καρδιά κατά το αντίστοιχο μιας ώρας εργασίας. Αλλά όλα αυτά έχουν και τη σχηματική τους πλευρά, προφανώς. Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς τη μονίμως ξινή προς την Ελλάδα διάθεση του 47χρονου σλοβάκου υπουργού Οικονομικών Πέτερ Κάζιμιρ (φωτό) κατά τη διάρκεια των αλλεπάλληλων Eurogroup που προηγήθηκαν της συμφωνίας των Βρυξελλών, δεδομένου ότι σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στην «Daily Mail» τον περασμένο Απρίλιο η Σλοβακία είναι πρώτη παγκοσμίως σε ποιότητα ύπνου; Πόσα να φορτώσει κανείς πια στην κληρονομιά του Γιάνη Βαρουφάκη;

Η καμπύλη της διάνοιας


Ο Αλμπερτ Αϊνστάιν σε διάλεξη στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας Κάρνεγκι στην Πενσιλβάνια, στις 28 Δεκεμβρίου 1934. Ο πατέρας της θεωρίας της σχετικότητας είχε δείκτη ευφυΐας κάπου ανάμεσα σε 160 και 190.

Ο δείκτης νοημοσύνης του Αλμπερτ Αϊνστάιν υπολογίζεται μεταξύ 160 και 190. Δεν είναι και πολύ ακριβής υπολογισμός, και οι 30 αυτές μονάδες μπορούν να κάνουν όλη τη διαφορά, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι στην ίδια κατηγορία λέγεται ότι ανήκουν και περιπτώσεις όπως των ιδρυτών της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς και Πολ Αλεν, ατόμων με μείζονα συμβολή στην όψη της σημερινής κοινωνίας, όχι όμως και ανθρώπων που άλλαξαν εκ βάθρων την εικόνα του Σύμπαντος. Η κατανομή της ευφυΐας ακολουθεί τη λεγόμενη καμπύλη Bell, ένα σχήμα κώδωνος, στο οποίο η πλειονότητα των περιπτώσεων βρίσκεται εντός ορίων, που δεν απέχουν πολύ μεταξύ τους: το επίκεντρο είναι γύρω στο 100 και σπάνια βρίσκει κανείς δείγματα που αφίστανται περισσότερες από 60 μονάδες εκατέρωθέν του. Ενα IQ της τάξης του 170 συναντάται περίπου μία φορά στις 653.000, ενώ ο λόγος ενός δείκτη νοημοσύνης του επιπέδου του 200 είναι 1 προς 76 δισ., όταν ο πληθυσμός της Γης δεν ξεπερνά τα 7,3 δισ. Ανάλογα με την αξιοπιστία των τεστ μπορεί να δει κανείς διάφορες μεγαλοφυΐες να φιγουράρουν στο Διαδίκτυο με εξωφρενικά σκορ, όμως το World Genius Directory τοποθετεί στην κορυφή τον έλληνα ιατρό Ευάγγελο Κατσιούλη και το CNN iReport τον Αμπντεσελάμ Τζελούλ, αμφότεροι με δείκτη 198. Υπάρχει τρόπος βελτίωσης της νοημοσύνης του ανθρώπινου είδους; Θεωρητικά και πρακτικά, ναι. Θεωρητικά, σύμφωνα με τον βρετανό ψυχολόγο Ρέιμοντ Κάτελ, η «ρέουσα νοημοσύνη» (Gf), η ικανότητα λογικής σκέψης και επίλυσης προβλημάτων σε πρωτόγνωρες καταστάσεις, της οποίας τμήμα είναι ο παραγωγικός και ο επαγωγικός λογισμός, συνδέεται με την «αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη» (Gc), το σύνολο των αποκτημένων γνώσεων που επιτρέπουν τη χρήση των δεξιοτήτων και της εμπειρίας, η οποία αυξάνεται κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Πρακτικά, ο Τζέιμς Φλιν, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Οτάγκο στη Νέα Ζηλανδία, έχει γίνει διάσημος για τις μακροχρόνιες μελέτες του που τεκμηριώνουν διαρκή αύξηση του IQ σε πολλά μέρη του κόσμου από το 1930 μέχρι σήμερα ως αποτέλεσμα της αύξησης των ερεθισμάτων, της καλύτερης διατροφής και της απουσίας μεταδοτικών ασθενειών – το λεγόμενο «φαινόμενο Φλιν».

Η ευτυχία των πολλών

Η ευτυχία είναι μια αφηρημένη έννοια με ευρύ και καθαρά προσωπικό περιεχόμενο, της οποίας όμως η επιδίωξη θεωρείται κατοχυρωμένο δικαίωμα του κάθε ανθρώπου – εξ ου και η αντίστοιχη διατύπωση στο πρώτο άρθρο του αμερικανικού Συντάγματος. Αφηρημένη αλλά μετρήσιμη, παρ’ όλα αυτά: κάθε χρόνο από το 2012, το Δίκτυο Λύσεων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που υπάγεται στον ΟΗΕ δημοσιεύει μια έκθεση ταξινομώντας τις χώρες του κόσμου σύμφωνα με έναν δείκτη που προκύπτει αν υπολογίσει κανείς την αίσθηση της κοινής γνώμης για παράγοντες όπως η οικονομική κατάσταση, η ασφάλεια, η ατομική ελευθερία, η αισιοδοξία για το μέλλον, η διάθεση βοήθειας προς τους συνανθρώπους. Για το 2015 στην πρώτη θέση της κατάταξης φιγουράρει η Ελβετία (πατρίδα του εικονιζόμενου αστέρα του τένις Ρότζερ Φέντερερ) με άθροισμα 7.587, ακολουθούμενη σε απόσταση βολής από την Ισλανδία και τη Δανία. Η Ελλάδα, παρεμπιπτόντως, βρίσκεται στην 102η θέση μεταξύ 158 χωρών με 4.857, κάτω από τη Σουαζιλάνδη και πάνω από τον Λίβανο. Καθώς η έκθεση συνοδεύεται και από την ερμηνεία οικονομολόγων, ψυχολόγων, στατιστικολόγων και άλλων επιστημόνων για την ορθή χρήση των δεδομένων, ας σημειωθεί και μια σύσταση για πρακτική βελτίωση της ευτυχίας: οι ειδικοί συνιστούν στις κυβερνήσεις λυσιτελή κατανομή των δημοσίων δαπανών σύμφωνα με τις τεκμηριωμένες προτεραιότητες του εκάστοτε πληθυσμού.

Το βέλτιστο βιοτικό επίπεδο;


Πηγή: EPA

Αν πιστέψει κανείς σε οικονομίστικους δείκτες, οι οποίοι είναι λεγεώνα ολόκληρη, μέτρο της ποιότητας ζωής μιας κοινωνίας είναι η ανάπτυξη και καλύτερο μέτρο της ανάπτυξης από το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν δεν υπάρχει. Επειδή όμως τα αποτελέσματα του ΑΕΠ σήμερα μοιάζουν μάλλον να εξωραΐζουν την πραγματικότητα (εκλαμβανόμενη ως σύνολο η Ευρωπαϊκή Ενωση με 18,4 τρισ. δολάρια υπερέχει έναντι των 17,4 τρισ. των ΗΠΑ και των 10,3 της Κίνας, σύμφωνα με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα), καλύτερα να αναζητήσουμε μια πιο σταθμισμένη προσέγγιση. Σύμφωνα με τον Δείκτη Καλύτερης Ζωής (Better Life Index) του ΟΟΣΑ, που λαμβάνει υπ’ όψιν του 11 κατηγορίες, από την εργασία, τη στέγαση και το εισόδημα ως την εκπαίδευση, την κοινότητα και την ισορροπία εργασίας – ζωής, στην κορυφή της λίστας βρίσκεται σήμερα η Αυστραλία (προς τέρψιν της εικονιζόμενης Νικόλ Κίντμαν), με βραχεία κεφαλή μπροστά από τη Σουηδία και τη Νορβηγία. Οι προβλέψεις του «Newsweek» για το 2050, όπως διατυπώθηκαν από το περιοδικό τον περασμένο Απρίλιο, υποδεικνύουν ότι σε 35 χρόνια μάλλον περισσότερες χώρες θα βρίσκονται στο επίπεδό τους, σε έναν κόσμο όπου το 27% της παγκόσμιας ενέργειας θα είναι ηλιακή, οι υπολογιστές θα είναι τόσο γρήγοροι ώστε θα μπορούμε να ανεβάζουμε στο δίκτυο ψηφιακές εκδοχές του εγκεφάλου μας και εκτάσεις 70 εκατομμυρίων εκταρίων θα έχουν προστεθεί στη γεωργία σε όλον τον κόσμο. Από την άλλη πλευρά, ένας στους έξι ανθρώπους θα έχει ηλικία άνω των 65 και με 9,6 δισ. κατοίκους, αντί για 7 δισ. σήμερα, ο πλανήτης μπορεί και να μην έχει προοδεύσει τόσο – αν έχει γλιτώσει την υπερθέρμανση.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 15 Αυγούστου 2015