Στη Γαλλία θεωρούσαμε δεδομένη την ελευθερία της έκφρασης, αλλά μετά τις δολοφονίες στο «Charlie Hebdo» η ελευθερία αυτή τίθεται υπό συζήτηση, λέει στο «Βήμα» ο Μπερτράν Μπαντί, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πολιτικών Επιστημών (Sciences-Po) στο Παρίσι.
Τι σημαίνει «Je suis Charlie» («Είμαι Σαρλί»);
«Είναι ένα σύνθημα που εκφράστηκε αυθόρμητα ως ταύτιση με ένα έντυπο που επλήγη τόσο άσχημα από τη βία. Ανάμεσα στα εκατομμύρια που συμμετείχαν στη διαδήλωση της περασμένης Κυριακής υπήρχαν εκείνοι που ταυτίζονται απόλυτα με το “Charlie Hebdo”, δηλαδή με την πολιτική και τη φιλοσοφία του, αλλά και εκείνοι που αισθάνονται αλληλεγγύη προς τα θύματα χωρίς να μοιράζονται τις ίδιες απόψεις με την εφημερίδα. Το σύνθημα “Je suis Charlie” είναι πλουραλιστικό και υπερβολικά γρήγορα ένωσε ετερόκλητο κόσμο. Πρόκειται για μια διατύπωση που βρίσκει τα όριά της στην ασάφειά της».
Μπορεί ο τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου να δηλώνει «Je suis Charlie» διαδηλώνοντας στο Παρίσι και τρεις ημέρες αργότερα να λογοκρίνει το ίδιο έντυπο στον τουρκικό Τύπο;
«Μπορεί κάποιος να εκφράζει την απόλυτη αλληλεγγύη του προς τα θύματα, χωρίς όμως να αποδέχεται πλήρως το περιεχόμενο του εντύπου ούτε να ενστερνίζεται την πολιτική και ιδεολογική κατεύθυνσή του. Μπορεί να μη συμφωνούμε με το μήνυμα που περνά ένας δημοσιογράφος, αλλά να σοκαριστούμε βαθιά από τη δολοφονία του. Πολλοί από εκείνους που διαδήλωσαν στο Παρίσι αγανάκτησαν με την πράξη της δολοφονίας. Η διαδήλωση της Κυριακής εξέφραζε τη συγκίνηση του πληθυσμού απέναντι στις δολοφονίες. Κατήγγειλε ουσιαστικά την προσφυγή στη βία».
Η γαλλική κυβέρνηση διαδήλωσε σύσσωμη υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης από τη μία πλευρά αλλά από την άλλη συνέλαβε τον κωμικό Ντιεντονέ που έγραψε στο Facebook «Αισθάνομαι Σαρλί Κουλιμπαλί» (από το όνομα του τζιχαντιστή Αμεντί Κουλιμπαλί, δράστη της ομηρείας στο εβραϊκό σουπερμάρκετ).
«Πρόκειται για ένα πραγματικό πρόβλημα συνείδησης. Πολλοί πιστεύουν ότι και οι δύο περιπτώσεις αφορούν την ελευθερία της έκφρασης. Αλλωστε έχουν να κάνουν και οι δύο με σατιρικούς καλλιτέχνες. Αν κάποιος θεωρεί ότι το “Charlie Hebdo” έχει δικαίωμα στην καρικατούρα και στο χιούμορ, πρέπει να θεωρεί το ίδιο και για τον Ντιεντονέ. Η περίπτωση Ντιεντονέ όμως έχει και μια άλλη, αμφίσημη διάσταση: το σύνθημα “Σαρλί Κουλιμπαλί” μπορεί να σημαίνει ότι ο Ντιεντονέ “αισθάνεται κυνηγημένος” όπως ο Κουλιμπαλί αλλά και ότι ο Ντιεντονέ “εγκρίνει” όσα έκανε ο Κουλιμπαλί. Η διαφορά είναι εξαιρετικά δυσδιάκριτη.
Στη Γαλλία άνοιξε μια δημόσια συζήτηση για την ελευθερία της έκφρασης. Ενα ζήτημα το οποίο εδώ και δεκαετίες θεωρούσαμε λυμένο επανήλθε στο τραπέζι λόγω των δολοφονιών. Εμείς οι Γάλλοι δεν είμαστε συνηθισμένοι σε αυτό. Θεωρούσαμε δεδομένη την ελευθερία της έκφρασης. Τις ημέρες μετά το μακελειό στο “Charlie Hebdo” όμως συνελήφθη ένας αλκοολικός και καταδικάστηκε σε τετραετή φυλάκιση επειδή είπε “μπράβο στους αδελφούς Κουασί!” την ώρα που τον συλλάμβανε η αστυνομία επειδή είχε προκαλέσει τροχαίο σε κατάσταση μέθης. Οδηγήθηκε σε δίκη με συνοπτικές διαδικασίες και καταδικάστηκε για υποκίνηση στην τρομοκρατία. Και αυτή δεν ήταν η μοναδική παρόμοια περίπτωση. Δεν είναι εύκολο να απαντήσουμε στο ερώτημα ποια είναι τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης».
Ανησυχείτε ότι το μακελειό στο «Charlie Hebdo» θα πλήξει την ελευθερία της έκφρασης στη Γαλλία ή αισιοδοξείτε ότι τελικά αυτή θα ενισχυθεί;
«Πρέπει να προστατευθούμε από τυχόν μιμητές των αδελφών Κουασί αλλά παράλληλα πρέπει να διατηρήσουμε τις κεκτημένες ελευθερίες μας. Υπάρχει ο κίνδυνος να ολισθήσουμε στον περιορισμό τους. Διδάσκω σχεδόν 40 χρόνια στο πανεπιστήμιο εντελώς ελεύθερα. Αλλά την τελευταία εβδομάδα η ελευθερία αυτή δεν είναι πλήρως εγγυημένη. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε τόσο τα δικαιώματά μας όσο και τον σεβασμό του άλλου».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
