Εχουν περάσει περίπου 30 χρόνια από τότε που ο Αντώνης Τρίτσης επιχείρησε να ξεκινήσει τον πολεοδομικό σχεδιασμό των ελληνικών πόλεων με επίκεντρο την πρωτεύουσα. Ηταν η πρώτη φορά στο σύγχρονο ελληνικό κράτος που έμπαιναν τα θεμέλια ενός πολεοδομικού οράματος για την Αθήνα. Εκτοτε βέβαια το κλεινόν άστυ «γέμισε» με σχέδια στα… σκαριά, τα οποία, σαν το γεφύρι της Αρτας, δεν υλοποιούνται ή μερεμετίζονται με αποσπασματικές παρεμβάσεις.
Τελευταία, ο προβληματισμός για τους δημόσιους χώρους άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται με επίκεντρο τα νέα σχέδια ανάπλασης της Πανεπιστημίου, ενώ παράλληλα η δελεαστική πρόταση εφοπλιστή για την αναβάθμιση της περιοχής του Συντάγματος ήδη υλοποιείται, επαναφέροντας το ζήτημα της συμμετοχής ιδιωτών στη διαμόρφωση του αστικού περιβάλλοντος.

«Δεν πρέπει να περιμένουμε την Πολιτεία σαν από μηχανής θεό. Θα πρέπει να ενδιαφερθεί και ο ιδιωτικός τομέας να αναλάβει έργα ανάπλασης με την προϋπόθεση ότι αυτά αποτελούν πρωτοβουλία του δημόσιου τομέα και είναι ενταγμένα σε μια συνολικότερη πολιτική αναβάθμισης του αστικού χώρου» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας στο ΕΜΠ κ.Ιωάννης Πολύζος, ο οποίος είχε διατελέσει πρόεδρος του υπό κατάργηση Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ).

Η «βιτρίνα» της πόλης


Στο πλαίσιο αυτό προχωρεί και η ανάπλαση της Πλατείας Συντάγματος, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του Μαρτίου. Τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης έχει αναλάβει ο εφοπλιστής και ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία» κ. Θανάσης Λασκαρίδης με τη συναίνεση του Δήμου Αθηναίων και των αρμοδίων υπηρεσιών και ακολουθώντας πιστά τα σχέδια της ΕΑΧΑ(Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας) για την κεντρικότερη πλατεία της Αθήνας. Ο κ. Λασκαρίδης πήρε την απόφαση να διαθέσει περί το 1,5 εκατ. ευρώ προκειμένου να αποκατασταθεί η «βιτρίνα» της πόλης το 2012, μετά τις καταστροφές εξαιτίας των συχνών διαδηλώσεων. Οι πρώτες ενέργειες για την έκδοση των απαραίτητων αδειών από τον Δήμο Αθηναίων και τα υπουργεία Πολιτισμού και Τουρισμού ξεκίνησαν τον Μάρτιοτου 2012και ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2013, οπότε ξεκίνησαν και οι εργασίες. Ιδιαίτερη πρόκληση αποτέλεσε η αποκατάσταση του κεντρικού μαρμάρινου σιντριβανιού, το οποίο είχε κατασκευαστεί το 1872. Είχε ρωγμές, εγχαράξεις από βανδαλισμούς, ενώ ορισμένα τμήματά του είχαν σπάσει και είχαν προχείρως αποκατασταθεί.
Η συντήρηση στα μάρμαρα του μνημείου έγινε υπό την επίβλεψη ειδικών επιστημόνων, τα ηλεκτρομηχανολογικά του τμήματα αντικαταστάθηκαν και χρησιμοποιήθηκε τεχνολογίαledγια τον φωτισμό. Στους δύο καταρράκτες που βρίσκονται στις οδούς Οθωνος και Βασιλέως Γεωργίου οι επισκευαστικές εργασίες ολοκληρώνονται. Ολα τα σπασμένα μάρμαρα αντικαταστάθηκαν και επανατοποθετήθηκαν νέα με την τεχνολογίαhoneycop(μάρμαρα σε κυψελωτό αλουμίνιο) ώστε να επιτευχθεί μέγιστη αντοχή και να μην είναι δυνατή η αποκόλληση μεγάλων κομματιών.
Η πλατεία έχει ήδη αποκτήσει ομοιόμορφο φωτισμό, καθαρίστηκε από τα γκραφίτι και τα παρτέρια της γέμισαν λουλούδια. Το δάπεδο αποκαθίσταται και καθαρίζεται με υδροαμμοβολή ώστε να μην είναι ολισθηρό. Οσο για τη συντήρηση της Πλατείας Συντάγματος μετά το πέρας των εργασιών, ο ιδιοκτήτης της «Μεγάλης Βρεταννίας» έχει εκφράσει την επιθυμία να την αναλάβει, πάντα σε συνεννόηση με τις αρμόδιες Αρχές.
Το γεφύρι της Αρτας


Οι πρώτες μεγάλες παρεμβάσεις, όπως η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, η πεζοδρόμηση της Ερμού και της Πανεπιστημίου, η δημιουργία μητροπολιτικού πάρκου στο Φαληρικό Δέλτα κ.ά. προωθήθηκαν για πρώτη φορά με το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας του 1985, του Αντώνη Τρίτση. Εκτοτε, στα χρόνια που μεσολάβησαν, δεκάδες άλλες προτάσεις και ιδέες προωθήθηκαν –με το αζημίωτο φυσικά -, αλλά ελάχιστες υλοποιήθηκαν. Οι προτεινόμενες μελέτες και τα εξαγγελθέντα σχέδια αναπλάσεων έχουν «φρακάρει» τα συρτάρια των αρμόδιων υπηρεσιών του υπουργείου Περιβάλλοντος, με ελάχιστα από αυτά να γίνονται έργα.
Η Αθήνα στο όνομα της περιβαλλοντικής αναβάθμισης πέρασε από σαράντα κύματα, με τις κεντρικές πλατείες να αλλάζουν κάθε τρεις και λίγο σχήμα και πλακάκια και μετά να αφήνονται στην εγκατάλειψη.
Τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζονται στα χαρτιά πεζοδρομήσεις, μητροπολιτικά πάρκα και ποδηλατόδρομοι για… ορθοπεταλιές από την Κηφισιά ως τη Βουλιαγμένη. Ηδη από το 1997 το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ είχε σχέδιο για την ανάπλαση της οδού Πειραιώς (προϋπολογισμού 4 δισ. δρχ.) η οποία έρχεται και επανέρχεται ως πρόταση μέχρι σήμερα. Μάλιστα, το 2001 είχε παρουσιαστεί ένα μεγαλεπήβολο πρόγραμμα το οποίο θα ολοκληρωνόταν πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 με χώρους περιπάτου στα τείχη της Πειραϊκής –παραμένουν ως σήμερα σκουπιδότοπος -, με αρχαιολογικό πάρκο και αναπλάσεις του κέντρου του Πειραιά και της παραλίας. Οπως είχαν πει, το έργο θα συνδεόταν με τη δήθεν αναγέννηση της Πειραιώς.
Το 2010, μια νέα μελέτη είχε κατατεθεί για τη δημιουργία στον Πειραιά τριών μεγάλων πάρκων 835 στρεμμάτων στον ΟΡΣΑ, στοπλαίσιο του διαλόγου για το δίπολο τωνκέντρων Αθήνας – Πειραιά, ο οποίος αποτελούσε ειδική κατεύθυνση για το πολυαναμενόμενο εδώ και τουλάχιστον τρία χρόνια νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής. Ούτε αυτή προχώρησε.
Στον φαληρικό όρμο, η πρώτη μελέτη για την ανάπλασή του ανατέθηκε το 2000. Τα ηνία πήρε αρκετά χρόνια αργότερα το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο χρηματοδότησε με 4 εκατ. ευρώ τις μελέτες. Το έργο δεν έχει ακόμη ξεκινήσει, αν και σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό θα είχε ολοκληρωθεί στο τέλος του 2015, ώστε το μητροπολιτικό πάρκο των 760 στρεμμάτων να εγκαινιαστεί παράλληλα με το γειτονικό Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος (στον χώρο του παλιού Ιπποδρόμου), το οποίο περιλαμβάνει την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Εθνική Λυρική Σκηνή και ένα μικρότερο πάρκο 170 στρεμμάτων.Το Κέντρο Πολιτισμού προχωρά βάσει χρονοδιαγράμματος καθώς χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από το Ιδρυμα με 566 εκατ. ευρώ και αναμένεται να παραδοθεί στο ελληνικό Δημόσιο στα τέλη του 2015.


Σχέδια επί χάρτου
Εξαγγελίες στα συρτάρια
Το 2010, επί υπουργίας Τίνας Μπιρμπίλη, είχε παρουσιαστεί το πρόγραμμα «Αθήνα – Αττική 2014», το οποίο συμπύκνωνε όλες τις προτάσεις και τα σχέδια του υπουργείου Περιβάλλοντος για την πρωτεύουσα. Σύμφωνα με τις εξαγγελίες, η Πανεπιστημίου θα ήταν πεζόδρομος ως το 2014 (τα έργα δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη). Νωρίτερα θα είχε πεζοδρομηθεί η Βασιλίσσης Ολγας, ενώ οι πλατείες Αγίου Παντελεήμονα, Αττικής, Αγίου Νικολάου Αχαρνών, Κολωνού, Ανω Λιοσίων και Καμινίων θα αναμορφώνονταν για να γίνουν φιλικές προς τους πολίτες. Το ίδιο και η πλατεία Θεάτρου, δίπλα στην Ομόνοια –ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τη… μεταμόρφωσή της είχε αναδείξει και τρεις νικητές. Ωστόσο καμία από αυτές τις αναπλάσεις δεν προχώρησε.
Μέσα σε αυτό το πλέγμα των παρεμβάσεων για την Αθήνα περιλαμβανόταν και η αναζωογόνηση των περιοχών Γεράνι και Μεταξουργείο, έργα που έμειναν στη… μακέτα.
«Ονειρο» παραμένει επίσης η διπλή ανάπλαση Αλεξάνδρας – Βοτανικού, καθώς και των προσφυγικών πολυκατοικιών στους Αμπελοκήπους. Το ίδιο και το… ολυμπιακό έργο της μεταφοράς των εγκαταστάσεων του ΗΛΠΑΠ, ανάμεσα στην οδό Πειραιώς και στο Γκάζι, για την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου του Κεραμεικού.
Οσο για την πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ «Αθήνα επί 4» που προωθούσε την κατάργηση του «σταυρού» που σχηματίζουν οι ενδιάμεσοι δρόμοι προκειμένου να σχηματιστεί ένα μεγαλύτερο οικοδομικό τετράγωνο με ελεύθερους χώρους, τελικά δεν αξιοποιήθηκε.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ