ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Ενώ οι πολίτες της Ευρώπης υποστηρίζουν σε μεγάλο βαθμό την καθιέρωση μιας κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας, οι περισσότεροι Eυρωπαίοι ηγέτες έχουν δείξει μια σαφή έλλειψη ενδιαφέροντος για τη δημιουργία της. Ποιοί είναι οι λόγοι για αυτό το παράδοξο;

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι οικονομικά δοκιμαζόμενες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν διαθέτουν τα μέσα για να εκπληρώσουν τις προσδοκίες των πολιτών τους. Αλλά αυτό δεν είναι πειστικό, δεδομένου ότι το θέμα παρουσιαζόταν με σχεδόν πανομοιότυπους όρους και πριν από τρεις δεκαετίες, όταν οι δημοσιονομικοί περιορισμοί δεν ήταν πρόβλημα.

Στην πραγματικότητα, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι τέτοιοι περιορισμοί θα έπρεπε να παρακινούν, και όχι να εμποδίζουν, την δημιουργία μιας ευρωπαϊκής αμυντικής δομής. Στο κάτω κάτω, οι χώρες μέλη θα ήταν τότε σε θέση να μοιράζονται τους πόρους, να εναρμονίζουν τα προγράμματα και να εξορθολογίζουν τις δαπάνες, μειώνοντας έτσι το οικονομικό βάρος των μεμονωμένων κυβερνήσεων.
Μια άλλη, πολύ πιο πειστική εξήγηση είναι ότι οι ερμηνείες που δίνουν οι Ευρωπαίοι για «μια πιο ενεργή και ισχυρότερη πολιτική ασφαλείας» διαφέρουν σημαντικά. Πράγματι, οι τρέχουσες συζητήσεις στην Ευρώπη σχετικά με την χρήση βίας κυριαρχούνται από τρεις βασικές απόψεις, που τις υπερασπίζονται η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία.

Η Γαλλία, η οποία έχει και πάλι παρέμβει στην Αφρική – αυτή την φορά για να αποκαταστήσει την τάξη στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία – είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης που φαίνεται να ενδιαφέρεται πραγματικά για πιο ισχυρές ευρωπαϊκές δομές ασφαλείας. Οι Γάλλοι θεωρούν την Ευρώπη ως ένα είδος υπερδύναμης – θέση που συνεπάγεται μια αντίστοιχη στρατιωτική ικανότητα.

Ενώ αυτή η άποψη προέρχεται πιθανότατα από την ιστορική πολιτική και στρατιωτική δύναμη της Γαλλίας, αντανακλά επίσης τα τρέχοντα συμφέροντα της χώρας. Ως η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης (παρά τον μεγαλύτερο αμυντικό προϋπολογισμό του Ηνωμένου Βασιλείου), η Γαλλία θα διαδραμάτιζε καίριο ρόλο σε οποιαδήποτε ευρεία ευρωπαϊκή στρατιωτική επιχείρηση.

Το Ηνωμένο Βασίλειο, από την πλευρά του, συμμερίζεται την πεποίθηση της Γαλλίας ότι η στρατιωτική ισχύς αποτελεί προϋπόθεση για την στρατηγική αποτελεσματικότητα.

Ισχυρίζεται ότι η αντίθεσή του σε μια ευρωπαϊκή αμυντική δομή πηγάζει από την πεποίθησή του ότι το ΝΑΤΟ – και, επομένως, οι Ηνωμένες Πολιτείες – είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή άμυνα. Αλλά, δεδομένου ότι καμμία άλλη χώρα της ΕΕ δεν έχει σκεφτεί σοβαρά να αποκλείσει το ΝΑΤΟ, το επιχείρημα αυτό δεν είναι κάτι περισσότερο από μια δικαιολογία.

Η αλήθεια είναι ότι το μόνο είδος άμυνας που αποδέχονται οι Βρετανοί είναι αυτό που διεξάγεται από έναν συνασπισμό ευρωπαϊκών κρατών, τα οποία δρουν υπό την εθνική σημαία τους, όπως συνέβη στη Λιβύη.

Το όραμα της Γερμανίας για την ευρωπαϊκή άμυνα είναι πολύ διαφορετικό από το γαλλικό και το βρετανικό. Σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία υποστηρίζει μια ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, τονίζοντας με υπερηφάνεια τον συνεπή στρατιωτικό προϋπολογισμό της και την σημαντική παρουσία της στις ευρωπαϊκές αποστολές (μεγαλύτερη από εκείνη της Γαλλίας).

Και, παρ’ ό,τι η Γερμανία συμμερίζεται την πεποίθηση του Ηνωμένου Βασιλείου ότι το ΝΑΤΟ φέρει την κύρια ευθύνη για την προστασία της Ευρώπης, η άποψή της για την ευρωπαϊκή άμυνα είναι ακόμη πιο περιοριστική. Κατά την άποψη της Γερμανίας, η ευρωπαϊκή στρατιωτική παρέμβαση θα πρέπει να περιορίζεται στην ήπειρο, και δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει πολεμικές επιχειρήσεις.

Το γεγονός ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι είναι ικανοποιημένοι με μια περιορισμένη πολιτική και στρατιωτική εμπλοκή εκτός της Ευρώπης, καθιστούν μια αυξημένη αμυντική συνεργασία ακόμη πιο απίθανη.

Ενας απαισιόδοξος θα έλεγε ότι οι Ευρωπαίοι είναι ανίκανοι – ή τουλάχιστον απρόθυμοι – να επανεξετάσουν την πολιτική άμυνάς τους, επειδή οι ΗΠΑ εγγυώνται τελικά την ασφάλειά τους μέσω του ΝΑΤΟ.

Ο Zaki Laidi είναι καθηγητής και διευθυντής έρευνας στη Sciences Po (Σχολή Πολιτικών Επιστημών) του Παρισιού.