Ο Καρέλιας επιμένει ελληνικά

Η συνεταιριστική καπνοβιομηχανία ΣΕΚΑΠ αναζητεί αγοραστές, η Κεράνης έχει κλείσει πριν από χρόνια, και από την άνοιξη του 2003 η μεγαλύτερη καπνοβιομηχανία, η Παπαστράτος, ανήκει στην αμερικανική πολυεθνική Phillip Morris. Η μοναδική εταιρεία που έχει απομείνει να θυμίζει τις παλιές «ένδοξες ημέρες» του Μεσοπολέμου, αλλά και του μεταπολέμου, της ανθούσας ελληνικής καπνοβιομηχανίας, είναι πλέον η Καρέλιας. Η σχέση της οικογένειας Καρέλια με τον καπνό έχει προ πολλού ξεπεράσει τα 100 χρόνια – χρονολογείται από το 1888 – και σε λίγα χρόνια θα κλείσει έναν αιώνα βιομηχανικής δραστηριότητας. Και σε μια αγορά όπου κυριαρχούν τα ξένα σήματα, που η διαφημιστική δυνατότητα είναι σχεδόν ανύπαρκτη λόγω απαγορεύσεων, η παλαιότερη καπνοβιομηχανία όχι μόνο έχει κατορθώσει να επιβιώσει, αλλά και να έχει ικανοποιητικά κέρδη όταν όλες οι άλλες καταγράφουν συνεχώς ζημιές. Είναι προφανές ότι η οικονομική κρίση διαμορφώνει νέους όρους στις συνήθειες των καπνιστών – οι δύο βασικές τάσεις είναι η στροφή σημαντικού μέρους των καταναλωτών στα στριφτά τσιγάρα και μεγάλου μέρους στις φθηνές μάρκες – παρ’ όλα αυτά η εταιρεία κατόρθωσε να ευθυγραμμιστεί με τη νέα πραγματικότητα και να βελτιώσει τη θέση της στην αγορά. Ωστόσο οι καπνιστές, λόγω της κρίσης περιορίζονται ή περιορίζουν τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν. Στη διάρκεια του 2011 η κατανάλωση μειώθηκε κατά 13% – 15%. Εφέτος οι εκτιμήσεις δεν είναι αισιόδοξες.

Η μικρή και εν πολλοίς άγνωστη ιστορία της τοποθέτησης των πρώτων σιγαροποιητικών μηχανών είναι αρκούντως χαρακτηριστική. «Σιγαροποιητικάς μηχανάς τελείων συστημάτων εκόμισεν το πρώτον εν Αθήναις ο καπνοβιομήχανος Κ. Βάρκας, εν Πειραιεί ο καπνοβιομήχανος Σπάθης και εν Πύργω ο καπνοβιομήχανος Β. Καραβασίλης τω 1909. Εκάστη σιγαροποιητική μηχανή λειτουργούσα επί 7 ώρας παράγει διακοσίας έως διακοσίας πεντήκοντα χιλιάδας σιγαρέτων, αναλόγως του συστήματος αυτής. Δεδομένου ότι έκαστος σιγαροποιός μετά του βοηθού αυτού ψαλιδιστού και του κολλητού κατασκεύαζε 2.000-3.000 σιγαρέτα ημερησίως, έπεται ότι εκάστη σιγαροποιητική μηχανή ανεπλήρωνεν εκατό περίπου εργάτας.

Οι σιγαροποιοί Αθηνών, άμα ως επληροφορήθησαν ότι εις το Τελωνείον Πειραιώς εκομίσθη σιγαροποιητική μηχανή τελείου συστήματος, προβλέποντες ανεργίαν, απεφάσισαν όπως παντί τρόπω εμποδίσωσι την εγκατάστασιν ταύτης εις το Καπνεργοστάσιον. Προς τούτο κατήλθον εν σώματι εις Πειραιά και εδημιούργησαν ταραχάς συνεπεία των οποίων ήτο η προσωρινή αναστολή της μεταφοράς εις Αθήνας της μηχανής ταύτης. Ο Βάρκας τότε εζήτησε την προστασίαν της Αγγλικής πρεσβείας, δεδομένου ότι την μηχανήν ταύτην είχεν αγοράσει παρ’ Αγγλικού εργοστασίου, υπό τον όρον της εγκαταστάσεώς της εις το Καπνεργοστάσιον Αθηνών.

Ο Γραμματεύς της Αγγλικής Πρεσβείας συνέστησε εις τον Βάρκαν όπως αναρτήση την αγγλικήν σημαίαν επί της αμάξης ήτις θα μετέφερε την μηχανήν. Η Ελληνική Κυβέρνησις προς πρόληψιν επεισοδίου και προς προστασίαν της αγγλικής σημαίας διέταξε τον τότε ανθυπομοίραρχον και νυν Αντιστράτηγον κ. Δημητρίου όπως μετά δυνάμεως εφίππου Χωροφυλακής συνοδεύση την άμαξαν την φέρουσαν την σιγαροποιητικήν μηχανήν μέχρι του Καπνεργοστασίου, διετάχθη δε και ειδική φρουρά όπως φρουρή το διαμέρισμα εις ο εγκαταστάθη αύτη προς πρόληψιν καταστροφής ταύτης υπό των εργατών» (Ι. Σερραίος, «Περί της Εισαγωγής Μονοπωλίου Καπνού εν Ελλάδι», Αθήνα, 1934).

Ο καπνός έφθανε με καΐκια στην Καλαμάτα
Η μικρή επιχείρηση του 1888 σήμερα παράγει 45 εκατομμύρια τσιγάρα ημερησίως
Η ιστορία της Καρέλιας αρχίζει το 1888, όταν ο Γιώργος και ο Ευστάθιος Καρέλιας δημιουργούν στην Καλαμάτα μια μικρή καπνεμπορική επιχείρηση, προμηθεύοντας με καπνό την πόλη και τα γύρω χωριά. Τότε ακόμη το βιομηχανοποιημένο τσιγάρο ήταν άγνωστο είδος στην Ελλάδα.

«Ο καπνός, καθώς η Μεσσηνία δεν είναι καπνοπαραγωγική περιοχή, έρχεται με καΐκια από το Αγρίνιο και τη Λαμία. Ο Γ. Καρέλιας απέκτησε οκτώ παιδιά, τέσσερις γιους και τέσσερα κορίτσια. Αργότερα οι γιοι του Ανδρέας, Κωνσταντίνος, Ιωάννης και Ευστάθιος ασχολούνται με την επιχείρηση. Το 1916 ο γιος του Ανδρέας Καρέλιας αγοράζει την πρώτη σιγαροποιητική μηχανή» («Ιστορία του Ελληνικού Τσιγάρου», Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο, 1997). Και το πρώτο της τσιγάρο φέρει την επωνυμία «Πετρόμπεης Σιγαρέτα Αφοί Καρέλια».

Στις πρώτες δεκαετίες, κυρίως ως το 1930, η εταιρεία κατόρθωσε να γίνει γνωστή στην περιοχή της Πελοποννήσου. Αλλά ως εκεί. Η περίοδος του Μεσοπολέμου είναι η «χρυσή εποχή» της ελληνικής καπνοβιομηχανίας. Η ανάπτυξή της είναι εντυπωσιακή. Ο καπνός είναι από τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα της ελληνικής γεωργίας και η ετήσια παραγωγή περίπου στις 30.000 – 40.000 τόνους – από αυτή την ποσότητα μόνο 5.000 – 6.000 τόνοι απορροφώνται από την εγχώρια καπνοβιομηχανία.

Το 1929 η εταιρεία Καρέλιας κατόρθωσε να αναδειχθεί στην 29η θέση των ελληνικών βιομηχανιών καπνού. Η ανάπτυξή της ήταν αρκετά γρήγορη. Το 1932 βρέθηκε στην ένατη θέση μεταξύ των 164 καπνοβιομηχανιών επεξεργαζόμενη 131.105 κιλά καπνού και τον επόμενο χρόνο, το 1933, διατηρήθηκε στην ίδια θέση, μεταξύ όμως των 140 καπνοβιομηχανιών, ενώ φαίνεται ότι κέρδισε μερίδιο στην αγορά, αφού επεξεργάστηκε 136.788 κιλά καπνού. Και τα επόμενα χρόνια είναι ανοδικά για την εταιρεία. Το 1934 λανσάρει τα «Εξτρα Καρέλια» από καπνά Αγρινίου.

Η «απογείωσή» της όμως γίνεται μετά τον πόλεμο, στη δεκαετία του 1950. Λίγο πριν, το 1947, προωθεί τα τσιγάρα «Αφοί Καρέλια», λαϊκά τσιγάρα σε πακέτο των 100, τα «Σέρτικα Λαμίας» με το περίφημο κόκκινο πακέτο που «καπνίσθηκε κατά κόρον από τις λαϊκές μάζες και τους πελοποννήσιους αγρότες. Θεωρήθηκε το καλύτερο σέρτικο τσιγάρο της εποχής του» και τα «Αφοί Καρέλια Αγρινίου». Από το 1950 και μετά τα τσιγάρα του Καρέλια προωθούνται πανελλαδικά και αποκτούν φανατικούς φίλους. Ωσπου το 1957 κυκλοφορεί το κλασικό πλέον «Καρέλια Φίλτρο» στην περίφημη κασετίνα που γνωρίζει εντυπωσιακή επιτυχία. Επίσης την ίδια περίοδο κυκλοφόρησαν τα σήματα «Εκλεκτά», «Εξτρα Καρέλια», «Λουξ», «Ρεκόρ», «Rex», «Λήθη», «Ζαπάντι», «Ζαπάντι 12» και «Ζαπάντι 13».

Η εταιρεία το 1962 μετατρέπεται σε ανώνυμη και βρίσκεται μεταξύ των τεσσάρων κορυφαίων εταιρειών του κλάδου. Η παραγωγή της στηρίζεται στα λαϊκά τσιγάρα κατά κύριο λόγο και στα ημιπολυτελείας. Διέθετε 11 σήματα: στην κατηγορία των πολυτελείας τα «Φίλτρο» και «Rex», στα ημιπολυτελείας τις επωνυμίες «Φίλτρο» και «Καρέλια Αγρινίου», στην κατηγορία «εξαιρετικά» τα «Καρέλια Rekor» και «Σέρτικα Λαμίας», στην κατηγορία «συρταρωτά» τα «Εξτρα Καρέλια» και στην κατηγορία «βασικά» τα «Ελαφρά», τα «Σέρτικα» και τα «Τέλειον».

Το 1971 μεταφέρει τις εγκαταστάσεις της από το κέντρο της Καλαμάτας δύο χιλιόμετρα έξω από την πόλη και το 1973 η διοίκηση της εταιρείας κάνει το μεγάλο βήμα: εισάγει τις μετοχές της στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Το ίδιο διάστημα τα ηνία της εταιρείας αναλαμβάνει ο Γεώργιος Καρέλιας, ως διευθύνων σύμβουλος, εκπροσωπώντας την τρίτη γενιά της οικογένειας. Τότε δημιουργείται το σήμα «Karelia Lights» που έρχεται πρώτο σε πωλήσεις στην κατηγορία του. Σήμερα η καπνοβιομηχανία Καρέλια ΑΕ είναι η δεύτερη σε μέγεθος καπνοβιομηχανία στην ελληνική αγορά αλλά η μοναδική που παραμένει σε ελληνικά χέρια.

Πρόεδρος της εταιρείας σήμερα είναι η κυρία Βικτωρία Γ. Καρέλια. Η εταιρεία έχει δυνατότητα παραγωγής 45 εκατομμυρίων τσιγάρων ημερησίως και διαθέτει αντιστοίχως 45.000 σημεία πώλησης σε όλη την Ελλάδα. Η εξαγωγική δραστηριότητά της εκτείνεται σε περισσότερες από 30 χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής. Πριν από μερικά χρόνια, όταν διεκόπη η συνεργασία της με την αμερικανική R. J. Reynolds – παρήγε και διένεμε τα τσιγάρα «Camel» -, αρκετοί προέβλεπαν ότι η εταιρεία θα κλυδωνιζόταν, ωστόσο κατόρθωσε να αναδείξει ως βασικό παίκτη της αγοράς το «Καρέλια χρυσή κασετίνα» που ως τότε «κρατούσε χαμηλά».