Εκτός από την κρίση που μαστίζει την εγχώρια αγορά αμοιβαίων κεφαλαίων (μείωση ενεργητικού, εκροές κ.ά.), παρατηρείται τελευταία το φαινόμενο μεγάλο κομμάτι των επενδύσεων να κατευθύνεται στο εξωτερικό, κυρίως στο Λουξεμβούργο, όπου εκδίδεται σειρά δεκάδων εταιρικών ομολόγων, τα οποία όμως αποτελούν επενδύσεις αυξημένου ρίσκου.
To τελευταίο δωδεκάμηνο η αγορά των αμοιβαίων κεφαλαίων έχει απολέσει το 1/5 του συνολικού ενεργητικού της. Από 30 δισ. ευρώ πέρυσι τον Ιούλιο, το συνολικό ενεργητικό έχει περιοριστεί εφέτος σε 24 δισ. ευρώ. Στα χαρακτηριστικά της κρίσης των αμοιβαίων κεφαλαίων πρέπει να προστεθούν οι εκροές στα μετοχικά αμοιβαία εσωτερικού (504 εκατ. ευρώ από την αρχή του χρόνου) και η διατήρηση των ίδιων ενεργητικών στα συγκεκριμένα αμοιβαία εδώ και ενάμιση χρόνο, περίπου στα 5,5 δισ. ευρώ.
Από το σύνολο των 24 δισ. ευρώ των αμοιβαίων, περίπου το 75% της αγοράς ελέγχεται από τις τρεις μεγάλες εταιρείες διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων (ΑΕΔΑΚ), θυγατρικές των τραπεζών Εθνική (Διεθνική), Eurobank (Eurobank ΑΕΔΑΚ) και Alpha Bank (Alpha ΑΕΔΑΚ).
* Τα τρία μεγάλα
Οι τρεις αυτές ΑΕΔΑΚ έχουν υπό διαχείριση κεφάλαια 18 δισ. ευρώ. Τα τρία μεγαλύτερα αμοιβαία τους είναι το Δήλος Money Plus Διαχείρισης Διαθεσίμων Εξωτερικού, με ενεργητικό 3,3 δισ. ευρώ, το Eurobank Plus Ομολογιακό Εξωτερικού, με 1,4 δισ. ευρώ, και το Alpha Τακτικού Εισοδήματος Ομολογιακό Εξωτερικού, με 1,3 δισ. ευρώ. Συνολικά δηλαδή τα τρία αυτά αμοιβαία έχουν 6 δισ. ευρώ (το 1/4 της συνολικής αγοράς), εκ των οποίων πάνω από τα μισά (3,2 δισ. ευρώ) είναι επενδεδυμένα σε εταιρικά ομόλογα!
Είναι χαρακτηριστικό ότι και τα τρία αμοιβαία έχουν στο χαρτοφυλάκιό τους πάνω από 100 εκδόσεις εταιρικών ομολόγων το καθένα.
Τα εταιρικά ομόλογα ενέχουν ρίσκο, αφού αφενός υπόκεινται στις διακυμάνσεις των επιτοκίων και αφετέρου σε περιόδους κρίσεων είναι τα πρώτα που πλήττονται και από πλευράς ρευστότητας, δηλαδή δεν κάνουν πράξεις και δεν μπορείς να τα πουλήσεις.
Πολλά από αυτά μάλιστα είναι και εκδόσεις ομολόγων που εκδίδουν όλες οι μεγάλες εγχώριες τράπεζες με στόχο την εξεύρεση κεφαλαίων ώστε να χρηματοδοτήσουν την επέκτασή τους στη στεγαστική και στην καταναλωτική πίστη.
Εντύπωση επίσης προκαλούν οι αποδόσεις των παραπάνω τριών αμοιβαίων, που είναι θετικές, σε αντίθεση με τις μέσες αποδόσεις των κατηγοριών τους, που είναι αρνητικές (-2,53% τα ομολογιακά εξωτερικού από την αρχή του χρόνου ως τις 30.6.2006). Συνήθως τα ομολογιακά αμοιβαία κεφάλαια και τα διαχείρισης διαθεσίμων αμοιβαία κεφάλαια διατίθενται σε συντηρητικούς επενδυτές, αφού από τους κανονισμούς των αμοιβαίων προκύπτει ότι είναι χαμηλού ρίσκου. Αυτό προσπάθησε να διασφαλίσει και η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς με την απόφαση 1/317/11.11.2004 με την οποία απαγόρευσε από την 1η Ιανουαρίου 2005 στα αμοιβαία κεφάλαια διαχείρισης διαθεσίμων να επενδύουν ως το 10% του ενεργητικού τους σε μετοχές.
* Επενδυτική διέξοδος
Φαίνεται όμως ότι οι διαχειριστές βρήκαν επενδυτική διέξοδο, αφού δεν μπορούσαν να αναλάβουν ρίσκο ώστε να βελτιώσουν τις αποδόσεις τους, στο να επενδύουν σε εταιρικά ομόλογα κυμαινόμενου επιτοκίου κυρίως χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων και σε πολλές περιπτώσεις και εγχώριων εκδόσεων.
Την πρακτική αυτή ακολουθούν και άλλα αμοιβαία κεφάλαια, όπως το Ερμής Βραχυπρόθεσμων Τοποθετήσεων Διαχείρισης Διαθεσίμων της Εμπορικής Τράπεζας, με ενεργητικό 999 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 250 εκατ. ευρώ είναι επενδεδυμένα σε εταιρικά ομόλογα. Υπολογίζεται ότι οι επενδύσεις σε εταιρικά ομόλογα μπορεί να αντιπροσωπεύουν και το 20% της συνολικής αγοράς των αμοιβαίων κεφαλαίων.
Ελπίζουμε το φαινόμενο αυτό να μην εξελιχθεί σε περίπτωση μεγάλης κρίσης σε ωρολογιακή βόμβα στην αγορά των αμοιβαίων και να βγουν όλοι κερδισμένοι. Πάντως όσοι επενδύουν σε εταιρικά ομόλογα, έστω και τραπεζών που έχουν υψηλή πιστοληπτική ικανότητα, θα πρέπει να θυμούνται πάντοτε την περίπτωση Milken. Τότε, την περίοδο της άνθησης των εταιρικών ομολόγων στη Γουόλ Στριτ, ο εν λόγω διαχειριστής είχε γεμίσει την αγορά με εταιρικά ομόλογα. H συγκεκριμένη αγορά κατέρρευσε και τότε σχηματίστηκε για πρώτη φορά η κατηγορία των junk bonds (δηλαδή τα ομόλογα που δεν πληρώνουν). Μάλιστα, οι αμερικανικές αρχές υποχρέωσαν τον Milken να ιδρύσει κοινωφελές ίδρυμα και να κάνει σεμινάρια χρηματοοικονομικής για την άνοδο του επιπέδου σπουδών σε επενδυτικά θέματα.
