ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ.
Είναι ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς των πολύτιμων λίθων και παρά τις επίμονες προσπάθειές του ο άνθρωπος δεν κατόρθωσε ποτέ να μιμηθεί απόλυτα την άψογη τελειότητά του. Το άπιαστο όνειρο που κυνήγησαν επιστήμονες και τυχοδιώκτες εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα φαίνεται ωστόσο ότι σύντομα θα γίνει πραγματικότητα: υψηλής ποιότητας «καλλιεργημένα» διαμάντια, ικανά να συγκριθούν σε διαύγεια και λάμψη με τα φυσικά, αναμένεται να κυκλοφορήσουν στην αγορά μέσα στους επόμενους μήνες. Θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κοσμηματοποιία και θα είναι περίπου κατά 30% φθηνότερα, γεγονός το οποίο χαροποιεί τους εμπόρους αλλά προκαλεί τις αντιδράσεις των μεγάλων αδαμαντωρυχείων, και κυρίως του ομίλου De Beers ο οποίος έχει σχεδόν το απόλυτο μονοπώλιο σε μια αγορά αξίας 60 δισ. δολαρίων. Τα περισσότερα συνθετικά διαμάντια που παρασκευάζονται ως τώρα στο εργαστήριο είναι μεν σκληρά όσο τα φυσικά και κατάλληλα για βιομηχανική χρήση, δεν μπορούν όμως να μιμηθούν την καθαρότητα και τη διαύγειά τους ώστε να χρησιμοποιηθούν με τον ίδιο τρόπο στην κοσμηματοποιία. Δύο αμερικανικές εταιρείες – η μία εξ αυτών με τη συνδρομή της ρωσικής τεχνολογίας – κατόρθωσαν πρόσφατα να εξελίξουν δύο ήδη γνωστές τεχνικές για να παραγάγουν συνθετικούς λίθους «ποιότητας κοσμημάτων», προκαλώντας μεγάλη αναταραχή στην παγκόσμια αγορά των διαμαντιών.
H Gemesis, η οποία έχει την έδρα της στη Σαρατόζα της Φλόριδας και το γραφείο πωλήσεών της στην 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, χρησιμοποιεί τη σοβιετική τεχνογνωσία στη μέθοδο της υψηλής πίεσης/υψηλής θερμοκρασίας (ΗΡΗΤ, High Pressure, High Temperature). Ο ιδρυτής της Κάρτερ Κλαρκ, απόστρατος αξιωματικός του αμερικανικού στρατού με επιχειρηματικές δραστηριότητες στη μετασοβιετική Ρωσία, αποφάσισε να ασχοληθεί με την καλλιέργεια των διαμαντιών το 1995, όταν ένας συνεργάτης του από τη Ρωσική Ακαδημία Επιστημών τού είπε ότι στη Σιβηρία «υπάρχει μια μηχανή που μπορεί να φτιάξει διαμάντια ακριβώς σαν αυτά που φτιάχνει η γη».
Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις του η εφεύρεση των ερευνητών της Σιβηρίας αποδείχθηκε πράγματι ικανή να παραγάγει εξαιρετικής ποιότητας συνθετικά διαμάντια και σύντομα ο Κλαρκ έφερε την τεχνογνωσία στην Αμερική. Αντίθετα με τις τεραστίων διαστάσεων μηχανές που ανέπτυσσαν παράλληλα η General Electric, η De Beers και η ιαπωνική Sumitomo, η ρωσική μηχανή είχε το μέγεθος ενός πλυντηρίου. Στο εσωτερικό της οι επιστήμονες προσπαθούν να μιμηθούν τη φύση δημιουργώντας τις υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες που σημειώνονται στα έγκατα της Γης και κάνουν τα άτομα του άνθρακα να σχηματίζουν τις κρυσταλλικές δομές του διαμαντιού.
H τεχνική ΗΡΗΤ που ακολουθεί η Gemesis λειτουργεί ως εξής: ένας πυρήνας κρυστάλλωσης από διαμάντι, ένας μεταλλικός διαλύτης και μια στρώση άνθρακα (γραφίτη) τοποθετούνται σε έναν ειδικό θάλαμο και υπόκεινται σε πιέσεις που φθάνουν ως και τις 56.000 ατμόσφαιρες και θερμοκρασίες ως και 1.400 βαθμούς Κελσίου. Τα άτομα του άνθρακα αποσπώνται και πέφτουν σιγά σιγά ανά στρώσεις επάνω στον πυρήνα κρυστάλλωσης για να σχηματίσουν το διαμάντι. H διαδικασία απαιτεί περίπου τρεις ημέρες για την παραγωγή ενός ακατέργαστου διαμαντιού. Προς το παρόν παράγονται μόνο χρωματιστά διαμάντια – κίτρινα, πορτοκαλί, ροζ και γαλάζια – τα οποία είναι μεν λιγότερο καθαρά αλλά και εξαιρετικά σπάνια στη φύση (αποτελούν μόλις το 1% των λίθων που κυκλοφορούν στην αγορά). H Gemesis διαθέτει τα χρωματιστά «καλλιεργημένα» διαμάντια της σε τιμές από 10% ως 50% κατώτερες από αυτές των φυσικών (περίπου 5.000 δολάρια ή 4.250 ευρώ το καράτι) και ελπίζει στο άμεσο μέλλον να περάσει και στην παραγωγή λευκών λίθων.
H Apollo Diamonds, με έδρα τη Βοστώνη, προσφέρει από την πλευρά της άψογα λευκά διαμάντια, «καλλιεργημένα» με μια διαφορετική τεχνική, τη μέθοδο της χημικής απόθεσης ατμού (CVD, Chemical Vapour Deposition). Ο ιδρυτής της Ρόμπερτ Λινάρες, ερευνητής ο οποίος εργαζόταν παλαιότερα στα εργαστήρια Bell, άρχισε να εφαρμόζει αυτή την τεχνική στο γκαράζ του σπιτιού του προσπαθώντας να παραγάγει απλά συνθετικά διαμάντια για βιομηχανική χρήση. H τύχη όμως άλλαξε τα σχέδιά του. Ενα Σαββατοκύριακο έφυγε ξεχνώντας ένα διαμάντι μέσα στο ειδικό οξύ. Οταν το έβγαλε ήταν διαυγές, με υπέροχες ανταύγειες, αντάξιο ενός εξαιρετικής ποιότητας φυσικού πολύτιμου λίθου.
Στη μέθοδο CVD μια στρώση διαμαντιού ή πυριτίου τοποθετείται σε έναν θάλαμο χαμηλής πίεσης (1/10 της ατμόσφαιρας). Στη συνέχεια εισάγονται στον θάλαμο αέρια υδρογόνου και μεθανίου και θερμαίνονται σε υψηλές θερμοκρασίες για να σχηματίσουν πλάσμα. Τα ιονισμένα άτομα των αερίων αρχίζουν να πέφτουν ένα ένα σαν βροχή επάνω στο υπόστρωμα διαμαντιού, το οποίο αυξάνεται κατά 0,55 του χιλιοστού την ημέρα. H διαδικασία αυτή παράγει μια εξαιρετικής καθαρότητας στρώση διαμαντιού η οποία μπορεί να ταγιαριστεί σε λίθους για την κοσμηματοποιία ή να χρησιμοποιηθεί ως έχει στη βιομηχανία. Προς το παρόν οι λίθοι δεν ξεπερνούν το ένα καράτι, η Apollo έχει όμως εξαγγείλει ότι τους επόμενους μήνες θα κυκλοφορήσει στην αμερικανική αγορά διαμάντια άνω των δύο καρατίων.
H καλλιέργεια των διαμαντιών είναι ακόμη μία διαδικασία χρονοβόρα και δαπανηρή και προσφέρει λίθους σε περιορισμένο αριθμό και σε αρκετά υψηλό κόστος. Ωστόσο τόσο η Gemesis και η Apollo όσο και οι ρώσοι ερευνητές βελτιώνουν συνεχώς τις τεχνικές τους και δεν αποκλείεται τα επόμενα χρόνια να δούμε να κυκλοφορούν στην αγορά όλο και φθηνότερα και όλο και καλύτερης ποιότητας καλλιεργημένα διαμάντια. Για να αντιμετωπίσει την επίθεση των νέων τεχνολογιών ο νοτιοαφρικανικός κολοσσός De Beers, ο οποίος ελέγχει το 90% της παγκόσμιας αγοράς των διαμαντιών, έχει ξεκινήσει εκστρατεία εναντίον των συνθετικών ή καλλιεργημένων λίθων και προωθεί την ανάπτυξη τεχνικών για την αναγνώρισή τους.
Τα συνθετικά διαμάντια δεν είναι τεχνητά, παράγονται ακριβώς από τα ίδια υλικά με τα φυσικά, αλλά αντί να δημιουργηθούν στη φύση «καλλιεργούνται» σε τεχνητές συνθήκες στο εργαστήριο, γι’ αυτό και η αναγνώρισή τους δεν είναι απλή. Ο De Beers έχει αναπτύξει ως τώρα δύο όργανα τα οποία με τη βοήθεια ακτίνων φθορισμού επιτρέπουν την αναγνώριση των συνθετικών κρυσταλλικών δομών. «Τα διαμάντια ΗΡΗΤ αναγνωρίζονται πιο εύκολα», λέει ένας ειδικός, «γιατί οι κρύσταλλοί τους παρουσιάζουν δομές οι οποίες δεν υπάρχουν στη φυσική κατάσταση». H αναγνώριση των λευκών συνθετικών διαμαντιών είναι πιο δύσκολη, γιατί είναι πιο καθαρά. «H απόλυτη καθαρότητα», τονίζει ωστόσο ο ερευνητής, «είναι πάντα ύποπτη. Δεν υπάρχει τελειότητα στη φύση».
