Στις ως τώρα αναφορές μου, κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας, σας έχω ενημερώσει ότι στη χώρα μας (όπου ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα, αλλά δεν παράγονται καινοτομικά προϊόντα) τα έργα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (ΕΤΑ) γίνονται κατά το ήμισυ από τα δημόσια πανεπιστήμια, κατά το ένα τέταρτο από τα δημόσια ερευνητικά κέντρα και κατά το τελευταίο τέταρτο από τον ιδιωτικό τομέα (κατά δήλωσή του!). Σας έχω επίσης καταστήσει γνωστό ότι δημόσια (ή ιδιωτικά) ερευνητικά κέντρα στις επιστήμες μηχανικού ελάχιστα υπάρχουν και, τέλος, σας έχω προϊδεάσει ότι το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητας (ΕΠΑν) του υπουργείου Ανάπτυξης βάζει την ΕΤΑ σε ριζοσπαστικά νέο φόντο, παραδίδοντάς την ουσιαστικά στο έλεος του (ως τώρα ελάχιστα ενεργού στην περιοχή) ιδιωτικού τομέα! Ορφανά τώρα πια και τα ερευνητικά κέντρα, όπως ανέκαθεν ορφανή ήταν και η έρευνα στα πανεπιστήμια. Θα πρέπει επίσης να σας καταστήσω σαφές ότι τα κακά… λόγια που λέω κατά καιρούς για τον ιδιωτικό τομέα ουδόλως οφείλονται σε ιδεολογικά αίτια. Το αντίθετο ισχύει, γιατί προσωπικά η σημερινή πολιτική κατάσταση στη χώρα μας και στην ΕΕ εν πολλοίς σύμφωνο με βρίσκει. Αλλωστε το Εργαστήριο του Πολυτεχνείου που διευθύνω ήταν ανέκαθεν πλήρως διαθέσιμο για παροχή υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα και με πολύ καλά αποτελέσματα. Και η ερευνητική μας ομάδα εκτελεί μαζί με τον ιδιωτικό τομέα διάφορα έργα ΕΤΑ, όπου εμείς δημιουργούμε τη δραστηριότητα και ο ιδιωτικός τομέας θα απολαύσει τα οικονομικά οφέλη, αν ποτέ τα έργα φέρουν καρπούς! Και εδώ είναι το πρόβλημα, κ. Πρόεδρε της Δημοκρατίας. Το παρελθόν του ιδιωτικού τομέα στο πεδίο της ΕΤΑ ουδόλως εγγυάται διά το μέλλον και η εξίσου κακή συμπεριφορά του ευρύτερου δημοσίου τομέα (ΔΕΚΟ, παραγωγικά υπουργεία κ.ά.) επί του προκειμένου συμπληρώνει την απαισιόδοξη εικόνα. Εδώ δεν έχουμε μια στοιχειώδη εθνική υποδομή που να εξασφαλίζει ότι (δημόσια) πανάκριβα έργα μηχανικού εκτελούνται αξιοπρεπώς, καινοτομικές επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας θα δημιουργήσουμε;
Αφήστε που, μόλις έχουν φθάσει, όπως σας προανέφερα, τα «επίσημα» αποτελέσματα του International Institute for Management Development σχετικά με την ανταγωνιστικότητα της χώρας μας σε θέματα ΕΤΑ (συνεκτιμώντας επιστημονικές και τεχνολογικές δυνατότητες μαζί με επιτυχίες σε βασική και εφαρμοσμένη έρευνα) που μας κατατάσσουν στην άκρη της ουράς, πίσω, π.χ., από την Τουρκία, τη Χιλή και τις Φιλιππίνες! Με βασικό υπαίτιο τον ερευνητικά άφαντο ιδιωτικό τομέα! Επομένως η κυβέρνηση, εγκαταλείποντας (σχεδόν) τελείως την απευθείας στήριξη των (δημόσιων) ερευνητικών οργανισμών της χώρας και στηρίζοντας όλες τις ελπίδες της για την παραγωγή και την οικονομική εκμετάλλευση των προϊόντων της γνώσης στον άνευ υποδομών ΕΤΑ ιδιωτικό τομέα, μεγάλο ρίσκο παίρνει. Το ρίσκο ξεκινάει χρονικά. Το πρόγραμμα του ΚΠΣ-3 ορίζει ότι ό,τι δεν απορροφάται σε προσδιορισμένο χρονικό διάστημα δεν μεταφέρεται, χάνεται! Ετσι, αν ο ιδιωτικός τομέας δεν τσιμπήσει, να συγχρηματοδοτήσει, π.χ., τα εργαστήρια παροχής επιστημονικών και τεχνολογικών υπηρεσιών της χώρας, οι σχετικές πιστώσεις θα χαθούν! Ο επόμενος και άκρως ορατός κίνδυνος είναι να υποκριθεί ο ιδιωτικός τομέας ότι παίζει σε έργα ΕΤΑ (με εμάς κολαούζους) και στην πραγματικότητα να χρησιμοποιήσει τις πιστώσεις ως οικονομικές ενέσεις για τις επιχειρήσεις του. Αυτό σήμερα θεωρείται πρακτική ρουτίνας, που όλοι γνωρίζουν και που αβίαστα τεκμηριώνεται από τη σχεδόν πλήρη ανυπαρξία καινοτομικών προϊόντων παρά τις χρηματοδοτήσεις των δύο πρώτων ΚΠΣ! Και εμείς οι ερευνητές (τουλάχιστον αρκετοί) τον ρόλο του κολαούζου θα τον παίξουμε. Τι να κάνουμε άλλωστε, μπρίκια να κολλάμε; Η ανταγωνιστικότητα όμως, η ανάπτυξη και η (πραγματικά) νέα απασχόληση που επιθυμεί η κυβέρνηση δεν πρόκειται να προκύψουν. Πάνω σ’ αυτό προσθέστε τον κίνδυνο απώλειας των πιστώσεων λόγω της μη συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα στο παιχνίδι, αν οι όροι της (πραγματικής) οικονομικής (και όχι λογιστικής, όπως γίνεται σήμερα) συμμετοχής του στα έργα είναι πραγματικά αυστηροί και φθάνουμε σε μια «χάνεις – χάνεις» κατάσταση. Μεγάλο λοιπόν το ρίσκο της κυβέρνησης, αλλά τι να κάνει και αυτή; Δύσκολο να αλλάξουν τα χούγια των νεοελλήνων. Από πολλά χρόνια πριν θα έπρεπε να έχει προετοιμαστεί το έδαφος για τις παρούσες ριζοσπαστικές αλλαγές. Τώρα πέσε στα βαθιά και κολύμπα, χωρίς να γνωρίζεις κολύμβηση.
Αλλού φυσικά, σχεδόν σε ολόκληρο τον τεχνολογικά προηγμένο κόσμο, έχουν λύσει από καιρού τα προβλήματα αυτά και με προσαρμοσμένες σε κάθε λαό λύσεις. Ακούστε, π.χ., τι γίνεται στο Ισραήλ, όπου στις αρχές του μήνα συνάντησα τον chief scientist (του ισραηλινού κράτους) στο πλαίσιο δουλειάς μου για το ΥΠΑΝ. Κατ’ αρχάς ο chief scientist επιστήμονας δεν ήταν! Ο παρών ήταν επιχειρηματίας και ο προ-προ-προκάτοχός του, που επίσης συνάντησα, venture capitalist ήταν! Και έχει ο chief scientist στη διάθεσή του κάθε χρόνο 300 εκατ. δολάρια για να ενισχύσει νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες υψηλής τεχνολογίας και (εδώ είναι που σε πιάνει το παράπονο) τα μισά από τα λεφτά προέρχονται από κρατικά δικαιώματα πάνω σε επιτυχή προϊόντα που προέκυψαν από προγενέστερες χρηματοδοτήσεις!
Πόσο πίσω είμαστε, κύριε Πρόεδρε, πόσο πίσω! Ο Θεός (και το Αγιο Ξύλο) ας βοηθήσει την κυβέρνηση να επιτύχει στα σχέδιά της για ανάπτυξη της ΕΤΑ στη χώρα μας, με τον (κακού παρελθόντος γενικώς) ιδιωτικό τομέα μπροστάρη της προσπάθειας.
Ο κ. Θεόδωρος Λουκάκης είναι καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.
