Η Εθνική Τράπεζα διατηρεί ζωηρό ενδιαφέρον για τις αγορές των Βαλκανίων, επισημαίνει στο «Βήμα» ο υποδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας κ. Ν. Καραμούζης. Ξεκινώντας τη στρατηγική ανάπτυξής της από τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Αλβανία, τη Σερβία και τα Σκόπια, η Εθνική ανοίγει υποκαταστήματα και μελετά περιπτώσεις εξαγορών, ενώ στη φάση αυτή αναμένει προτάσεις και δεσμεύσεις για αποκλειστικές διαπραγματεύσεις από την κυβέρνηση της πΓΔΜ στην υπόθεση ιδιωτικοποίησης της Stopanska Banca. «Τα επόμενα χρόνια η γεωγραφική περιφέρεια βόρεια και ανατολικά της Ελλάδας θα παρουσιάσει μεγάλο ενδιαφέρον για τις ελληνικές τράπεζες. Η ανάπτυξη του εμπορίου στις χώρες αυτές, οι συναλλαγές σε νέες αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και οι συγγένειες που υπάρχουν με την εμπειρία της ελληνικής χρηματοπιστωτικής αγοράς, δημιουργούν ευρύ πλαίσιο ευκαιριών για αυξημένη δραστηριότητα και επενδύσεις των ελληνικών τραπεζών» λέει ο κ. Καραμούζης.
* Τα «δύσκολα» σημεία
Τα «δύσκολα» σημεία στις χώρες αυτές για τη δραστηριοποίηση των τραπεζών είναι το ατελές θεσμικό και νομικό πλαίσιο, το ασταθές, αν και βελτιούμενο, μακροοικονομικό περιβάλλον και ο κίνδυνος που ενέχουν οι δανειοδοτήσεις λόγω παραγόντων που δεν αφορούν αποκλειστικά την πιστοληπτική ικανότητα των δανειοδοτουμένων, αλλά και σε παράγοντες όπως το μη ξεκάθαρο καθεστώς ιδιοκτησίας ή ρευστοποιήσεως ενυπόθηκων περιουσιακών στοιχείων. Το κέντρο βάρους των ελληνικών τραπεζών στις χώρες αυτές εντοπίζεται και θα ενταθεί μελλοντικά στους τομείς δανειοδότησης των μεγάλων επιχειρήσεων, χρηματοδότησης του εμπορίου ή σε πράξεις συναλλάγματος, ενώ με πιο αργό ρυθμό θα αναπτυχθεί ο τομέας της λιανικής τραπεζικής σε επίπεδο παροχής τραπεζικών και ασφαλιστικών προϊόντων.
* Τρία νέα υποκαταστήματα
Η Εθνική Τράπεζα σκοπεύει να επεκτείνει την παρουσία της στη Βουλγαρία με τη δημιουργία τριών νέων καταστημάτων (το δεύτερο στη Σόφια, ένα στο Μπουργκάς και ένα στη Φιλιππούπολη), θα αυξήσει πέραν του ισχύοντος 23,3% το ποσοστό συμμετοχής της στην InterLease (εταιρεία leasing στην οποία μετέχουν επίσης η ΕΤΕΒΑ, το IFC και ο οργανισμός Bulgarian Investment Association), ενώ τις επόμενες εβδομάδες η ΕΤΕΒΑ θα λάβει άδεια για την ίδρυση χρηματιστηριακής εταιρείας.
Στη Ρουμανία η Εθνική, πέραν των δύο καταστημάτων της και το γραφείο αντιπροσωπείας της ΕΤΕΒΑ, δραστηριοποιείται επίσης και στην ασφαλιστική αγορά με την εταιρεία Garanta, όπου συμμετέχουν επίσης το IFC και ρουμανικές ασφαλιστικές εταιρείες. Στην Αλβανία, τέλος, υπάρχει παρουσία της τράπεζας με τρία καταστήματα (Τίρανα, Δυρράχιο, Κορυτσά).
Είσοδο στην αγορά των Βαλκανίων, και ειδικότερα στη Βουλγαρία, πραγματοποίησε πρόσφατα η Eurobank. Η τράπεζα εξαγόρασε τον περασμένο Δεκέμβριο από κοινού με τον αμερικανικό ασφαλιστικό κολοσσό AIG την Post Bank, αποκτώντας δίκτυο 115 καταστημάτων και 2.800 σημείων πώλησης. Στις 30 Απριλίου η τελευταία συγκάλεσε γενική συνέλευση των μετόχων της, με θέμα την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας κατά 20 εκατ. δολάρια.
Η αύξηση θα πραγματοποιηθεί σε δύο δόσεις, μία εντός του πρώτου και μία το δεύτερο εξάμηνο του 1999, ενώ ενδιαφέρον συμμετοχής έχει εκδηλώσει και το IFC, θυγατρική της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Στόχος της Eurobank είναι η ανάπτυξη της Post Bank στους τομείς δανειοδότησης επιχειρήσεων, διαχείρισης διαθεσίμων (treasury), τραπεζικών και ασφαλιστικών προϊόντων προς ιδιώτες.
* Πλήρης έλεγχος
Οπως αναφέρει προς «Το Βήμα» ο κ. Σπ. Καπράλος, σύμβουλος διοίκησης της Eurobank με αρμοδιότητα τις δραστηριότητες της τράπεζας στα Βαλκάνια, «στόχος μας είναι να αποκτήσουμε κατ’ αρχάς τον πλήρη έλεγχο της Post Bank, να την οργανώσουμε σε επίπεδο διεθνών προδιαγραφών και να αναπτύξουμε τις εργασίες της. Επενδύσαμε στη Βουλγαρία γιατί έχει κάνει ταχύτερα από τις άλλες βαλκανικές χώρες βήματα προς την κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού της οικονομίας της. Ο πληθωρισμός της χώρας έχει πέσει στο 1% από 300%, τα επιτόκια είναι χαμηλά και οι επιχειρήσεις μπορούν να δανειστούν με κόστος γύρω στο 10%, το νόμισμα είναι συνδεδεμένο με το μάρκο και εμφανίζει σταθερότητα την τελευταία διετία, για πρώτη φορά το Δημόσιο δεν είχε έλλειμμα, σημειώθηκε σημαντική αύξηση του εθνικού προϊόντος, ενώ προωθούνται οι ιδιωτικοποιήσεις στον χώρο των τραπεζών. Πάντως η Eurobank εξετάζει προσεκτικά τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε όλες τις χώρες της ευρύτερης γεωγραφικής περιφέρειας προκειμένου να δραστηριοποιηθεί αργότερα είτε αυτόνομα είτε μετέχοντας στα διάφορα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων».
Οπως εκτιμά ο κ. Καπράλος, η Βουλγαρία θα επηρεαστεί από την κατάσταση στο Κοσσυφοπέδιο αφενός λόγω του κινδύνου για έλευση κύματος προσφύγων στη χώρα, αφετέρου επειδή θα πληγούν οι εξαγωγές της, καθώς μεγάλο μέρος του εμπορίου της Βουλγαρίας με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης περνά μέσα από τη Σερβία.
* Τελικώς κέρδισαν
«Παρά τα προβλήματα στις χώρες της Βαλκανικής και της Ανατολικής Ευρώπης, η Εμπορική Τράπεζα δεν έχει χάσει χρήματα από τις επενδύσεις της στις χώρες αυτές» υποστηρίζει ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Εμπορικής Τράπεζας κ. Κ. Κανόνης.
Οπως αναφέρει, η κερδοφορία για το μέλλον προβλέπεται εξασφαλισμένη, καθώς η τράπεζα έχει επιλέξει προσεκτικά τα ρίσκα (δανειοδοτήσεις και επενδύσεις) που έχει αναλάβει, ενώ ως επί το πλείστον αποφεύγει και την ανάληψη συναλλαγματικών κινδύνων.
«Οι δυνατότητες της Ελλάδας για επέκταση στο εξωτερικό βρίσκονται κυρίως στις χώρες της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής των Βαλκανίων, καθώς στις χώρες αυτές υπάρχει η μεγαλύτερη ανάγκη για τραπεζικές υπηρεσίες. Η στρατηγική της Εμπορικής Τράπεζας δεν αλλάζει εξαιτίας της κατάστασης στο Κοσσυφοπέδιο ή γενικότερα περιπτωσιακά, κατόπιν τυχόν αναλόγων καταστάσεων, καθώς πρόκειται για στρατηγική που έχει χαραχθεί με μακροπρόθεσμο ορίζοντα στα Βαλκάνια και στη Μαύρη Θάλασσα» επισημαίνει ο κ. Κανόνης. Το καλοκαίρι η Εμπορική Τράπεζα ξεκινά τη δραστηριοποίησή της στην Αλβανία με τη θυγατρική της τράπεζα, η οποία θα ειδικευθεί αρχικά στα μεγάλα δάνεια και στα επενδυτικά προγράμματα και αργότερα στο retail banking.
* Η πρώτη στην Αλβανία
Το πρώτο ιδιωτικό τραπεζικό ίδρυμα που παρουσιάστηκε στην Αλβανία ήταν η Tirana Bank, θυγατρική της Τράπεζας Πειραιώς, τον Σεπτέμβριο του 1996. Σε αντίθεση με την παρουσία των άλλων ελληνικών τραπεζών που δραστηριοποιούνται με υποκαταστήματα, η Tirana Bank είναι τράπεζα με δική της νομική οντότητα, επισημαίνει ο πρόεδρος της τράπεζας κ. Στ. Λεκκάκος.
«Παρά το βραχύ διάστημα της λειτουργίας της και κάτω από αντίξοες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, η Tirana Bank πέτυχε να αποκτήσει εξαιρετικό όνομα και φήμη, συνεισφέροντας καθοριστικά στην ανάπτυξη του αλβανικού τραπεζικού συστήματος και της επιχειρηματικής δραστηριότητας γενικότερα. Είναι μία από τις λίγες τράπεζες που εμπιστεύονται στην Αλβανία διεθνείς χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί όπως η World Bank, το IFC, η EBRD κτλ. για τη χρηματοδότηση διαφόρων τομέων της αλβανικής οικονομίας. Ηδη η τράπεζα υπέγραψε σύμβαση με το υπουργείο Οικονομικών της Αλβανίας, ύψους 4,7 εκατ. δολαρίων, για τη χρηματοδότηση του αγροτικού τομέα και εντός του Μαΐου θα υπογράψει ανάλογη σύμβαση με την EBRD, συνολικού ύψους 4 εκατ. δολαρίων, για τη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων» αναφέρει στο «Βήμα» ο κ. Λεκκάκος.
Τα σχέδια και οι ελπίδες
Παρά την αστάθεια του μακροοικονομικού περιβάλλοντος και τις ατέλειες σε επίπεδο θεσμικού πλαισίου, οι αγορές της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής των Βαλκανίων παρουσιάζουν τεράστιο ενδιαφέρον για τις ελληνικές τράπεζες, οι οποίες εδώ και μια πενταετία έχουν ανοιχθεί επιχειρηματικά προς Βορράν προσδοκώντας σε μακροπρόθεσμες υψηλές αποδόσεις.
Η ανάδειξη της Ελλάδας σε περιφερειακή χρηματοοικονομική δύναμη επιδιώχθηκε αρχικά μέσω μεμονωμένων πρωτοβουλιών από έλληνες επιχειρηματίες, οι οποίες υποστηρίχθηκαν από τις ελληνικές τράπεζες. Οι τελευταίες στη συνέχεια έριξαν το κύριο βάρος της αναπτυξιακής στρατηγικής τους στον τομέα παροχής τραπεζικών υπηρεσιών και προς κάλυψη των ντόπιων χρηματοπιστωτικών αναγκών, οι οποίες τόσο στον τομέα επιχειρηματικής – επενδυτικής τραπεζικής όσο και στον τομέα λιανικής τραπεζικής βρίσκονται ακόμη σε εμβρυϊκό στάδιο. Παρά το γεγονός ότι η ανάπτυξη αυτή συνάντησε μεγάλες δυσκολίες λόγω της ιδιομορφίας του πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού συστήματος των επιμέρους αναπτυσσόμενων βαλκανικών χωρών και παρά την ανά πάσα στιγμή «εύφλεκτη» ρευστότητα σε όλη την περιοχή, οι ελληνικές τράπεζες δεν αναιρούν την αρχική στρατηγική τους αναφορικά με την επέκτασή τους στα Βαλκάνια. Οντας εν γνώσει ότι οι αγορές των Βαλκανίων δεν προσφέρονται για ευκαιριακή αλλά για μακροπρόθεσμη επένδυση, οι ελληνικές τράπεζες μελετούν προσεκτικά τα επόμενα βήματά τους στις γειτονικές χώρες, εξετάζοντας τόσο την επέκταση του δικτύου τους ή τη δραστηριοποίησή τους σε ευρύτερο φάσμα χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με την ίδρυση θυγατρικών εταιρειών, όσο και την ενεργό συμμετοχή τους στα προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων που προωθούνται στις χώρες αυτές, με πιθανές εξαγορές τραπεζών.
Σε ποιες χώρες και με ποια μορφή λειτουργούν
* Στη Βουλγαρία δραστηριοποιείται από
τον Φεβρουάριο του 1994 η XiosBank, ακολούθησε
η Ιονική Τράπεζα τον Σεπτέμβριο του 1995,
την ίδια χρονιά
η Εμπορική απέκτησε συμμετοχή από κοινού με την EBRD στην Bulgarian Investment
Bank, ακολούθησε η Εθνική τον Αύγουστο
του 1996 και τον Δεκέμβριο του 1998 εισήλθε η Eurobank με
την εξαγορά της Post Bank.
* Στη Ρουμανία δραστηριοποιείται από
τον Μάρτιο του 1997
η Εθνική Τράπεζα, ενώ
είχε προηγηθεί το φθινόπωρο του 1994 η Alpha Τράπεζα Πίστεως με την ίδρυση της Banca Bucuresti, καθώς και η Εμπορική με τη δημιουργία της Black Sea Bank Romania.
* Στην Αλβανία έχουν μέχρι στιγμής παρουσία η Εθνική Τράπεζα από τον Δεκέμβριο του 1996, η Alpha Πίστεως από το 1998, ενώ είχε προηγηθεί η Τράπεζα Πειραιώς με την ίδρυση της Tirana Bank.
* Ιδιόμορφη είναι η περίπτωση της Εμπορικής Τράπεζας, η οποία προτίμησε ανάπτυξη σε περισσότερες χώρες
της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής, δρώντας από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη (EBRD). Στο πλαίσιο αυτό, η τράπεζα έχει αυτή τη στιγμή παρουσία με θυγατρικές της τράπεζες στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, στην Αλβανία, στη Γεωργία, στη Μολδαβία και στην Αρμενία.
* Παρουσία στο Βελιγράδι, η οποία όμως έχει ατονήσει, είχε η Εθνική, η οποία στην παρούσα φάση ενδιαφέρεται ζωηρά για την είσοδό της στην αγορά της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας με την εξαγορά της Stopanska Banca. Στην αγορά της Βουλγαρίας δραστηριοποιείτο παλαιότερα και η Τράπεζα Μακεδονίας – Θράκης, η οποία είχε αναπτύξει συνεργασία με τα ταχυδρομεία της χώρας, καθώς και η Αγροτική, η οποία συνεργαζόταν με τη Beodgraska Bank.
Οι προοπτικές είναι θετικές
Η τραπεζική αγορά των Βαλκανίων παρουσιάζει τον μεγαλύτερο βαθμό καθυστέρησης σε σχέση με τις ώριμες τραπεζικές αγορές των περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης, των χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Απω Ανατολής και της Λατινικής Αμερικής, ενώ η βαλκανική τραπεζική αγορά υστερεί και έναντι αυτής που δημιούργησαν οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης που πέρασαν από την κεντρικά σχεδιασμένη στην οικονομία της ανοιχτής αγοράς. Οι τράπεζες στις βαλκανικές αγορές λειτουργούν σε πολύ δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, το οποίο αναστέλλει μεσομακροπρόθεσμα την ομαλή επέκταση και αναβάθμιση των τραπεζικών εργασιών. Ωστόσο έχουν ήδη υιοθετηθεί κεντρικές οικονομικές και νομισματοπιστωτικές πολιτικές που διευκολύνουν τη λειτουργία τραπεζών προσανατολισμένων στην επέκταση μέσω της κερδοφορίας και της αύξησης της κεφαλαιακής βάσης τους.
Από την εποχή της κατάρρευσης των κεντρικά σχεδιασμένων και κρατικοποιημένων τομέων στις οικονομίες των βαλκανικών χωρών ξεκίνησε μία σειρά από αποφασιστικές τραπεζικές μεταρρυθμίσεις, ενώ το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των τραπεζών δημιουργήθηκε με βάση τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα. Οι μεγάλες τομές που έγιναν για να προωθηθεί ο εκσυγχρονισμός στον τραπεζικό τομέα ήταν οι ακόλουθες:
* Δημιουργία ενός δυαδικού συστήματος που αποτελείται από την κεντρική τράπεζα αφενός και τις τράπεζες και ειδικούς πιστωτικούς οργανισμούς αφετέρου. Η κεντρική τράπεζα ασκεί τη νομισματική και συναλλαγματική πολιτική, φέροντας επιτυχώς εις πέρας το τεράστιο έργο καταπολέμησης του υπερπληθωρισμού, και έχει την πλήρη ευθύνη για τον έλεγχο των τραπεζών. Οι τράπεζες λειτουργούν με αποκλειστικά δική τους οικονομική ευθύνη με στόχο την επίτευξη κερδών.
* Εκδοση μιας σειράς αποφάσεων κεντρικών τραπεζών και νόμων που υποχρεώνουν τις τράπεζες να μεριμνούν όλο και περισσότερο για την εξασφάλιση της φερεγγυότητας που θα διασφαλίζει τα συμφέροντα των συναλλασσομένων με αυτές.
* Εξασφάλιση στις ξένες τράπεζες ίδιων όρων ανταγωνισμού με τις ντόπιες και ενθάρρυνση της προσέλκυσης ξένων τραπεζών με προηγμένη τραπεζική τεχνογνωσία.
* Υποχρέωση των τραπεζών να μην εκτίθενται σε μεγάλους κινδύνους από υπερδανειοδοτήσεις θυγατρικών, συγγενικών επιχειρήσεων ή μητρικών ομίλων.
* Προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων στον χώρο των τραπεζών.
* Μέτρα για την αποτελεσματικότερη διοίκηση και οργάνωση των κρατικών τραπεζών, για την αύξηση της παραγωγικότητας των τραπεζοϋπαλλήλων, την εισαγωγή νέων τεχνολογιών κτλ.
* Αναδιοργάνωση των ταχυδρομικών ταμιευτηρίων και ίδρυση εξειδικευμένων πιστωτικών ιδρυμάτων για τη χρηματοδότηση της αγροτικής οικονομίας, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων κτλ.
* Υποστήριξη της ανάπτυξης της χρηματιστηριακής αγοράς και της ενεργοποίησης των τραπεζών στον χώρο αυτό.
* Διευκόλυνση των τραπεζών εφόσον δεν εμφανίζουν οικονομικά προβλήματα, δεν εκτίθενται σε συναλλαγματικούς κινδύνους κτλ. να αντλούν κεφάλαια από τη διεθνή αγορά.
Ποιους έχουν ανταγωνιστές
Ο διεθνής ανταγωνισμός που δέχονται οι ελληνικές τράπεζες στα Βαλκάνια προέρχεται κυρίως από τον ευρωπαϊκό χώρο.
Ενδεικτικά:
* Στη Βουλγαρία δραστηριοποιούνται, μεταξύ άλλων, η γαλλική Societe Generale, η ολλανδική ING, η αυστριακή Raiffeisen, η κοινή θυγατρική της γαλλικής ΒΝΡ και της γερμανικής Dresdner, η γερμανική HypoVereinsbank και δύο τουρκικές τράπεζες: η Ziraat Bankasi και η Demir Bank.
* Στην Αλβανία, η Banco di Roma έχει συμμετοχή στην Banco Italoalbanese, ενώ παρουσία στη χώρα έχουν επίσης τράπεζες ισλαμικού χαρακτήρα και προέλευσης ή τράπεζες αβέβαιης φερεγγυότητας προερχόμενες από χώρες όπως η Μαλαισία.
* Η Ρουμανία είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη παρουσία ξένων τραπεζών. Στη χώρα δραστηριοποιούνται η Citibank, οι ολλανδικές ING και ΑΒΝ – AMRO, η ΒΝΡ, η Dresdner, η Raiffeisen, η Societe Generale (εξαγόρασε τη Romanian Development Bank με 150 καταστήματα), οι τουρκικές Demir και Banque Turquoroumaine, η General Electric Capital, που εξαγόρασε το 45% της Bank Post από κοινού με την πορτογαλική Banco Portuguese de Investimentos κ.λπ.
