Ενας από τους κυριότερους πλέον προβληματισμούς των νέων είναι η εξασφάλιση καριέρας, η οποία θα τους αποφέρει υλική και ηθική ικανοποίηση. Η αντίληψη ότι η κατοχή ενός οποιουδήποτε πτυχίου θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτυχημένη επαγγελματική εξέλιξη έχει ξεπεραστεί, καθώς οι συνθήκες της αγοράς έχουν αλλάξει και στη σκακιέρα της εργασιακής καριέρας επικρατούν ορισμένα επαγγέλματα. Για να μη σπαταλήσετε λοιπόν τέσσερα χρόνια από τη ζωή σας χωρίς να ακολουθήσει η αναμενόμενη εξασφάλιση μιας εργασιακής θέσης και κατ’ επέκταση ενός ικανοποιητικού μισθού, σύμβουλοι επιχειρήσεων και ειδικοί του χώρου ρίχνουν φως στα επαγγέλματα που έχουν ζήτηση αλλά επεξηγούν και τις νέες συνθήκες της αγοράς.
* Η απειλή της ανεργίας
Η αυξανόμενη ανεργία σε απόφοιτους πανεπιστημίου και λυκείου είναι ένδειξη ότι οι απαιτήσεις αγοράς έχουν διαφορετική κατεύθυνση από αυτή των γενικών γνώσεων ή των άκρως θεωρητικών μαθημάτων που κατά κανόνα διδάσκονται στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι καινοτομίες στην τεχνολογία αντιπροσωπεύουν επίσης μια από τις κυριότερες αιτίες αλλαγών, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν την καριέρα ενός εργαζομένου. Η αυτοματοποίηση και η ρομποτική κυριαρχούν όλο και περισσότερο σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής επαγγελματικής ζωής. Ο αριθμός εργαζομένων στον βιομηχανικό τομέα μειώνεται ενώ αντίθετα αυξάνεται με ραγδαίο ρυθμό ο αριθμός εργαζομένων στον τομέα της πληροφορικής. Οι απαραίτητες δεξιότητες για τη διατήρηση και την εξέλιξη της καριέρας εν όψει της νέας χιλιετηρίδας θα συνεχίσουν να μεταβάλλονται. Πολλές θέσεις εργασίας, οι οποίες ως τώρα μπορούσαν να διατηρηθούν με χαμηλό επίπεδο δεξιοτήτων και χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, θα εκλείψουν και οι νέες θέσεις εργασίας που θα υπάρχουν θα απαιτούν υψηλή εξειδίκευση και εκπαίδευση.
Επίσης είναι χρήσιμο να επισημανθεί ότι οι παραπάνω συνθήκες επηρέασαν και διαμόρφωσαν διαφορετικά τις συνθήκες και τους νέους άγραφους κανόνες της αγοράς. Αρχικά ας δούμε τι ίσχυε ως τώρα. «Οι περισσότερες πιθανότητες αν ήσουν υπάλληλος για πολλά χρόνια σε κάποια επιχείρηση ήταν η ασφάλεια ότι θα παρέμενες εκεί και τα υπόλοιπα χρόνια της καριέρας σου. Αντίθετα οι νέες συνθήκες αγοράς δεν διασφαλίζουν μονιμότητα, μιας και υπάρχουν συνεχείς αλλαγές έτσι ώστε να αντεπεξέλθει η εταιρεία στις καινούργιες συνθήκες. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τις αρμοδιότητες των υπαλλήλων που διευρύνονται και δεν παραμένουν οι ίδιες» τονίζει η κυρία Kari Kress, σύμβουλος σε θέματα καριέρας. Μία ακόμη αλλαγή αφορά την ανταμοιβή μέσω προαγωγών που δεν ακολουθεί πια απαραίτητα την ιεραρχική δομή και βάση των χρόνων προϋπηρεσίας, αλλά έχει άμεση σχέση με την αποδοτικότητα και την ομαδική εργασία. Ως συνέπεια των παραπάνω οι υπάλληλοι ζητούνται να επιδείξουν αυτονομία και πρωτοβουλία για να διασφαλίσουν τη θέση τους. Η έννοια της πίστης προς έναν οργανισμό επιδεικνύεται όχι παραμένοντας παθητικά στη συγκεκριμένη θέση αλλά δείχνοντας αυξημένη δημιουργικότητα, υπευθυνότητα και παραγωγικότητα.
Στον διεθνή χώρο, και κατά συνέπεια και στη χώρα μας, ένας από τους τομείς που σημειώνει ραγδαία άνοδο είναι αυτός των υπηρεσιών, των τεχνικών επαγγελμάτων, των τηλεπικοινωνιών και των επαγγελμάτων που σχετίζονται με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας. Αυτά φυσικά περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα επαγγελμάτων. Ενδεικτικά όσον αφορά τις υπηρεσίες ένας κλάδος ο οποίος έχει αύξηση είναι υπηρεσίες που σχετίζονται με τον τουρισμό και υπηρεσίες που σχετίζονται με κοινωνικά επαγγέλματα (ψυχολόγος, κοινωνικός λειτουργός). Ιδιαίτερα με την όλο και αυξανόμενη ένταξη των γυναικών στον χώρο εργασίας υπηρεσίες που αφορούν τη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων (ασχολίες καθαρά στην αρμοδιότητα της νοικοκυράς παλαιότερα αρχίζουν να έχουν όλο και μεγαλύτερη ζήτηση). Επίσης υπηρεσίες στον τομέα ανάπτυξης των ανθρωπίνων πόρων των επιχειρήσεων.
* Με άξονα την πληροφορική
Οσον αφορά τα τεχνικά επαγγέλματα η επανάσταση και η ζήτηση συνεχίζει να βρίσκεται στον τομέα της πληροφορικής με έμφαση όμως στην εξειδίκευση και όχι μόνο στις γενικές γνώσεις πληροφορικής. Για παράδειγμα ειδίκευση στη δημιουργία web-sites (σελίδων στο Διαδίκτυο), network specialists, web masters, electronic trade specialists and computer security είναι μερικά από τα νέα ζητούμενα προσόντα από πολλές εταιρείες. Στα τεχνικά επαγγέλματα από ένα φάσμα που συμπεριλαμβάνει τεχνικούς ηλεκτρονικών υπολογιστών ως ξυλουργούς, υδραυλικούς και μηχανικούς αυτοκινήτων γνωρίζουν ιδιαίτερη αύξηση. Ενας από τους λόγους ίσως είναι και η απροθυμία πολλών νέων ατόμων να στραφούν σε αυτούς τους κλάδους.
Σημειώνεται ότι ανεξαρτήτως ειδικότητας αυτό που απαιτεί η αγορά, κυρίως λόγω των γρήγορων ρυθμών εξέλιξης και της ανταγωνιστικότητας, είναι η συνεχής επιμόρφωση. Ηδη έχει διαφανεί έντονη η τάση μεταξύ των σύγχρονων επαγγελματιών να έχουν ενταχθεί στη διά βίου μάθηση και εκπαίδευση μέσω της οποίας αποκτούν νέες και αναπτύσσουν καινούργιες ικανότητες στην προσπάθειά τους να αναπτύσσουν συνεχώς την καριέρα τους. «Μιλώντας γενικά, οι ικανότητες στο γράψιμο, οι ικανότητες επικοινωνίας, η αναλυτική ικανότητα ή γρήγορη επίλυση προβλημάτων και η ικανότητα για κριτική σκέψη προβάλλονται σαν τις επικρατέστερες μεταξύ των ικανοτήτων που απαιτούνται για να ανταποκριθεί κανείς με επιτυχία στο μελλοντικό εργασιακό περιβάλλον» υποστηρίζει η κυρία Κ. Kress.
Καλλιεργήστε συγκεκριμένα προσόντα
Τι είδους προσόντα, όμως, πρέπει να κατέχει κάποιος για να δημιουργήσει μια καριέρα στους συγκεκριμένους τομείς που σημειώνουν ζήτηση εκτός των τυπικών προσόντων; Αρχικά, εκτός από τα τυπικά προσόντα που παρέχει μια θεωρητική ή πρακτική κατάρτιση είναι πολύ σημαντικό για κάποιον που επιλέγει τους παραπάνω κλάδους να διακατέχεται από ένα γνήσιο ενδιαφέρον και αγάπη για το αντικείμενο. Συχνά, ιδιαίτερα νεαρά άτομα κατά τη διάρκεια επιλογής επαγγέλματος επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες για την επιλογή επαγγέλματος όπως οικονομικές απολαβές, γνώμες οικογενειακού περιβάλλοντος, ζήτηση της αγοράς στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, κτλ. Μέσα σε όλα αυτά συχνά πολλοί ξεχνάνε ότι το σημαντικότερο στοιχείο εξασφάλισης επιτυχίας είναι το πόσο επενδύουν στην καριέρα τους. Πόσο δηλαδή αποφασιστικοί είναι στη συλλογή πληροφοριών και στην εκμετάλλευση των ευκαιριών που τους παρουσιάζονται. «Η νοοτροπία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο όταν κάποιος αποφασίζει για ένα επάγγελμα. Η απόκτηση μιας οποιασδήποτε εργασίας ως αυτοσκοπός δεν εγγυάται επιτυχία. Αντίθετα ο προσεκτικός σχεδιασμός της μελλοντικής καριέρας με αναγνώριση των βημάτων που πρέπει να ακολουθήσει ο υποψήφιος εργαζόμενος του διασφαλίζει μεγαλύτερη επιτυχία και αυτό γιατί είναι προετοιμασμένος για τις δυσκολίες που πιθανόν να αντιμετωπίσει» επισημαίνουν οι ειδικοί. Επίσης σημαντικό, ιδιαίτερα για τα άτομα νεαρής ηλικίας, είναι να συνειδητοποιήσουν ότι η αλλαγή είναι μια πραγματικότητα στην αγορά εργασίας και ότι ανεξαρτήτως ειδικότητας οι επιτυχημένοι επαγγελματίες είναι εκείνοι που χαρακτηρίζονται από την ικανότητα προσαρμογής τους στις νέες συνθήκες, κάτι το οποίο είναι αλληλένδετο με τη συνεχή μάθηση και ενημέρωση.
Η κυρία Μαρία Αθανασιάδη, ψυχολόγος και καθηγήτρια στο New York College in Athens, σχολιάζοντας τα προσόντα για τους τομείς που εμφανίζουν άνθηση αναφέρει ότι μια «βασική αρχή του επαγγελματικού προσανατολισμού είναι ότι συγκεκριμένοι τομείς έχουν κάποια χαρακτηριστικά που απαιτούν έναν συγκεκριμένο τύπο προσωπικότητας. Με λίγα λόγια η προσωπικότητα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το επάγγελμα που επιλέγουμε να κάνουμε». Εκτός από την πραγματικότητα της εκπαίδευσης πολλοί θεωρητικοί του επαγγελματικού προσανατολισμού υποστηρίζουν ότι συγκεκριμένα επαγγέλματα απαιτούν κάποια χαρακτηριστικά από τους εργαζόμενους έτσι ώστε να αποδίδουν πιο αποτελεσματικά. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τομέας των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της διαφήμισης. Χαρακτηριστικά όπως κοινωνικότητα, ικανότητα να δουλεύεις με αφηρημένες έννοιες, ενδιαφέρον για κοινωνικά θέματα, δημιουργικότητα, ίσως και καλλιτεχνικές ανησυχίες είναι απαραίτητα για τον συγκεκριμένο χώρο. Επιπλέον η κυρία Μ. Αθανασιάδη δίνει ένα στίγμα για τα προσόντα των επαγγελματιών στους τρεις ακόλουθους τομείς.
Υπηρεσίες στον επιχειρηματικό χώρο. Απαραίτητη προϋπόθεση για μια δημιουργία καριέρας σε αυτούς τους τομείς είναι η ικανότητα εργασίας μέσω ομάδων. Επίσης άτομα που επιτυγχάνουν σε αυτό το περιβάλλον έχουν συνήθως ηγετικές ικανότητες, μπορούν να πείθουν τα άτομα που τους περιτριγυρίζουν για τις ιδέες τους και η κοινωνική αναγνώριση είναι πολύ σημαντική για αυτούς.
Στον κοινωνικό χώρο. Γενικότερα σε κοινωνικά επαγγέλματα, όπως στον τομέα της εκπαίδευσης, της ψυχολογίας και υπηρεσιών που αφορούν ηλικιωμένους ή παιδιά, απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα άτομα να έχουν την αίσθηση ότι η εργασία τους αποτελεί κοινωνική προσφορά. Ικανότητες συνεργασίας, κατανόησης, φιλικότητας και υπομονής είναι βασικές προϋποθέσεις για όσους θέλουν να ακολουθήσουν παρόμοια επαγγέλματα.
Τεχνικά επαγγέλματα. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι το πρακτικό πνεύμα, ο ορθολογιστικός τρόπος εργασίας, η ικανότητα να ακολουθείτε λεπτομερείς οδηγίες, να δουλεύετε αυτόνομα, να αντλείτε ικανοποίηση δουλεύοντας με αντικείμενα-μηχανήματα ανεξαρτήτως ειδικότητας.
