Περί τα 220.000 πλοία μεγαλύτερα των 100 τόνων διαπλέουν τη Μεσόγειο κάθε χρόνο. Κάπου 30% του συνολικού όγκου των εμπορικών θαλάσσιων μεταφορών και 20% της μεταφοράς πετρελαίου διά πλοίων γίνονται μέσα στη Μεσόγειο. Ετσι, με βάση πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος και του Προγράμματος για το Περιβάλλον του ΟΗΕ, καθημερινά κάπου 2.000 πλοία, εκ των οποίων 250-300 τάνκερ, διαπλέουν την κλειστή αυτή θάλασσα μεταφέροντας περίπου 360 εκατ. τόνους πετρελαίου από τη Μέση Ανατολή, ιδιαίτερα κατά μήκος του άξονα Αιγύπτου – Γιβραλτάρ.
Αφθονα είναι τα λιμάνια φόρτωσης και εκφόρτωσης όπου συνήθως εμφανίζονται λειτουργικές απώλειες και μικρά ή μεγάλα ατυχήματα. Από τα ατυχήματα αυτά, που υπολογίζονται σε περίπου 60 ετησίως, το 25% προκαλεί συνήθως κάποια κηλίδα πετρελαίου ή άλλης χημικής ουσίας. Υπολογίζεται ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1990 γύρω ή πάνω από 12.000 τόνοι πετρελαίου κάθε χρόνο κατέληγαν ως κηλίδες στη θάλασσα. Η ποσότητα αυτή φαίνεται να ελαττώνεται στις ημέρες μας ως αποτέλεσμα των προσπαθειών των εμπλεκομένων φορέων, της ενημέρωσης πληρωμάτων και πλοιοκτητών, της αυστηρότερης νομοθεσίας αλλά και της προηγμένης νεότερης τεχνολογίας.
Παραμένει όμως το πρόβλημα των ελλιπών εγκαταστάσεων παραλαβής πετρελαϊκών καταλοίπων στα περισσότερα λιμάνια, όπως και το πρόβλημα της σωστής αστυνόμευσης των εισροών πετρελαιοειδών που πολλές προέρχονται και από αγωγούς εγκαταστάσεων της ξηράς. Είναι γνωστό ότι η ρύπανση από πετρέλαιο έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην υδρόβια ζωή, στην αλιεία, στον τουρισμό και στους παράκτιους βιοτόπους. Χρειάζεται όλες οι χώρες και ιδιαίτερα η Ελλάδα να αναπτύξουν σχέδια αντιμετώπισης περιστατικών πετρελαϊκής ρύπανσης (contigency plans). Πρόσφατα ένα τέτοιο πρόγραμμα παρουσιάστηκε από το υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας. Το σχέδιο όμως αυτό χρειάζεται συμπλήρωση ως προς τις οικολογικά, τουριστικά και αρχαιολογικά ευαίσθητες και σημαντικές θαλάσσιες περιοχές. Αυτό έχει υποδειχθεί και με παράδειγμα το θαλάσσιο πάρκο Αλοννήσου – Βορείων Σποράδων από την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ο κ. Μιχάλης Σκούλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Χημείας Περιβάλλοντος και Χημικής Ωκεανογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
