Το θαύμα της Cartoucherie
Το έργο «Τύμπανα στα αναχώματα» («Tambours sur la Digue») της Ελέν Σισού είναι το 25ο που ανεβάζει το «Θέατρο του Ηλιου» (Theatre du Soleil), γιορτάζοντας τα 35 χρόνια της ύπαρξής του και τα εξηκοστά γενέθλια της ιδρύτριάς του Αριάν Μνουσκίν.
Οι παραστάσεις άρχισαν στις 8 Σεπτεμβρίου στην Cartoucherie de Vincennes, χώρο ο οποίος προηγουμένως λειτουργούσε ως εργοστάσιο φυσιγγίων και από το 1970 στεγάζει τον θίασο του «Θεάτρου του Ηλιου».
Η σκηνοθέτης με οκτώ λέξεις-κλειδιά μιλάει για την ιστορία του θιάσου, ο οποίος εφέτος γιορτάζει τα 35 του χρόνια. Τα 25 έργα που ανέβηκαν σ’ αυτή την 35ετία είχαν τεράστια απήχηση υπολογίζεται ότι τα παρακολούθησαν περίπου δύο εκατομμύρια θεατές ενώ όλα αυτά τα χρόνια η σκηνοθεσία της Μνουσκίν αποτελεί σημείο αναφοράς του γαλλικού θεάτρου στο εξωτερικό.
1. Ο χώρος μας (Cartoucherie)
«Ενα θέατρο είναι ο θίασός του, όχι το κτίριο που το στεγάζει. Παρ’ όλα αυτά η Cartoucherie υπήρξε ένα θαύμα: δεν είμαι σίγουρη αν θα είχαμε επιβιώσει χωρίς τον χώρο αυτό. Στην αρχή, για μήνες, τρώγαμε όλοι από την ίδια κατσαρόλα πατάτες α λα κρεμ. Σήμερα η κουζίνα μας περιλαμβάνει και άλλα πράγματα. Τότε δεν υπήρχαν τουαλέτες, οι θεατές για να έρθουν στο θέατρο περνούσαν μέσα από λάσπες και από σκοτάδια. Σήμερα ο Δήμος των Παρισίων μάς έχει χτίσει ένα κατάφωτο πάρκινγκ. Οπως και να ‘χει, εκείνο που μας έδωσε ώθηση ήταν οι επιχορηγήσεις που πήραμε με το που ήρθε στην εξουσία η Αριστερά».
2. Τα χρήματα
«Προφανώς υπάρχει η ανάμνηση κάποιων πολύ μεγάλων επιτυχιών, οι οποίες τουλάχιστον για την ταμειακή μας μηχανή έπαιξαν σημαντικό ρόλο και μας δημιούργησαν την αίσθηση ότι θα μπορέσουμε να αντέξουμε. Μιλάω για την «Κουζίνα», για το «1789», για τον «Ταρτούφο», για τα έργα του Σαίξπηρ… Εκεί είπαμε: «Εντάξει, θα μπορέσουμε να πληρώσουμε τα έξοδά μας». Σκέφτομαι τον Μολιέρο. Η έγνοια του ήταν οι ηθοποιοί του, τα λεφτά και η εξουσία. Και πιθανόν απέναντι στην εξουσία να είχε σκύψει περισσότερο το κεφάλι απ’ ό,τι εμείς. Εμείς όμως αυτή την ανεξαρτησία την πληρώνουμε με πάρα πολλή δουλειά παίρνοντας ίσα ίσα τον μισθό ενός εκπαιδευτικού».
3. Ο χρόνος
«Η τέχνη έχει ανάγκη από χρόνο και το θέατρο είναι τέχνη, ασχέτως του αν η σκηνοθεσία είναι χειροτεχνία. Ο μεγαλύτερος θησαυρός που μπορείς να προσφέρεις σ’ έναν ηθοποιό είναι ο χρόνος. Οπως οι ηθοποιοί, έτσι κι εγώ έχω ανάγκη από χρόνο. Τα «Τύμπανα στα αναχώματα» μου πήραν σχεδόν έναν χρόνο. Αν δεν θέλουμε ο θεατής να δει τα ίδια πράγματα που είχαν αποφασισθεί από την πρώτη πρόβα, αυτό το πράγμα απαιτεί χρόνο».
4. Η προσπάθεια
«Αν εμείς είμαστε απλώς το μέσον των θεών ή των μουσών, πώς πρέπει να προετοιμασθεί το μέσον αυτό ώστε να επιστρέψει αυτά που του δόθηκαν; Ποια είναι η προσπάθεια που απαιτείται για να γίνει το μέσον αυτό δεκτικό; Τι ρόλο παίζει η πειθαρχία; Αυτό το άκαμπτο, σφιγμένο κομμάτι που πρέπει να δεχθούμε από κάποιον προτού τον δούμε να πετάει. Αισθάνομαι ότι οι άνθρωποι που συναντώ προσπαθούν να οδηγήσουν τους πιο νέους στην αποφυγή της προσπάθειας. Αυτό το ψέμα όμως είναι εγκληματικό».
5. Οι ηθοποιοί
«Οι νέοι ηθοποιοί που έρχονται εδώ έχουν όρεξη, είναι ιδεαλιστές, μέσα τους παραμένουν ακόμη παιδιά. Δεν μπορεί κανείς να είναι ηθοποιός ή σκηνοθέτης αν δεν έχει παραμείνει όσο το δυνατόν περισσότερο παιδί. Στο «Μετά την πρόβα» του Μπέργκμαν ο σκηνοθέτης λέει: «Αγαπώ τους ηθοποιούς επειδή είναι ευκολόπιστοι». Ετσι είναι. Δεν μπορεί να είναι κανείς ηθοποιός αν δεν είναι ικανός να πιστεύει. Υποψήφιοι ηθοποιοί του «Θεάτρου του Ηλιου» είναι αυτοί που μπορούν να πιστεύουν σε διαβόλους, σε θεούς και σε νεράιδες».
6. Η Απω Ανατολή
«Δώσαμε στον καθένα από ένα εισιτήριο για να πάει έναν μήνα να περιπλανηθεί στις χώρες της Απω Ανατολής. Πηγαίνετε, τους είπαμε, να δείτε πώς είναι οι άνθρωποι και οι τέχνες. Κορέα, Κίνα, Ταϊβάν, Βιετνάμ. Η Ανατολή είναι η χώρα του ηθοποιού. Μπορεί η δραματουργία να προέρχεται από τη Δύση, η τέχνη του ηθοποιού όμως είναι ανατολίτικη».
7. Οι μαριονέτες
«Στις αρχές του θεάτρου οι ηθοποιοί από την Κίνα και την Ιαπωνία πήγαιναν να δουν μαριονέτες από ανθρώπους που κατείχαν την τέχνη τους και στη συνέχεια έπαιζαν και οι ίδιοι, επειδή ήξεραν πολύ καλά ότι θα τους βοηθούσε να βγουν από τα στενά όρια του ρεαλισμού. Ολη αυτή η εξαιρετική κινησιολογία των θεάτρων της Ανατολής προέρχεται από τις μαριονέτες».
8. Η ιστορία
«Το θέατρο που κάναμε ήταν ανέκαθεν ιστορικό, ασχοληθήκαμε πολύ με τον πόλεμο τον εμφύλιο και αυτόν που συμβαίνει μέσα μας. Στην περίπτωση των Ατρειδών ο πόλεμος δεν είναι ο πόλεμος της Τροίας αλλά ο πόλεμος στο εσωτερικό μιας οικογένειας. Στο κάτω κάτω όμως όλοι οι πόλεμοι δεν είναι εμφύλιοι μεταξύ των ανθρώπων; Το «Τύμπανα στα αναχώματα» θέτει το δίλημμα: Ποιον να θυσιάσουμε; Χωρίς διλήμματα δεν υπάρχει δράση, δεν υπάρχει θέατρο από την «Αντιγόνη» ως τον «Βυσσινόκηπο». Δεν σταματήσαμε ποτέ να θυσιάζουμε ανθρώπους. Αυτή τη στιγμή μπορεί να πει κανείς ότι θυσιάζεται η Αφρική κάθε μέρα εδώ και 200 περίπου χρόνια. Πρόκειται για μια θυσία που στο τέλος οι συνέπειές της θα είναι εξίσου τρομερές με εκείνες της θυσίας της Ιφιγένειας. Συμβολικά τουλάχιστον είναι το ίδιο».
