«Ένα νέο πρόγραμμα προληπτικών εξετάσεων βρίσκεται στα τελευταία στάδια υλοποίησής του και αφορά την πρόληψη προβλημάτων στην νεφρική λειτουργία. ​Γνωρίζουμε ότι άνθρωποι οι οποίοι έχουνε για παράδειγμα δυσλιπιδαιμία, αρρύθμιστο διαβήτη, υπέρταση, πολλές φορές παρουσιάζουν κάποιες νεφρικές δυσλειτουργίες τις οποίες τις αντιλαμβανόμαστε σε κλινικό επίπεδο όταν πια έχουν εγκατασταθεί για τα καλά και τότε  τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα. ​Θα έχουμε λοιπόν ακόμα μία εξέταση αίματος, για την κρεατινίνη πλάσματος. Από εκεί θα ξεκινήσει το πρώτο στάδιο και με βάση έναν ειδικό δείκτη που υπολογίζεται αυτόματα στην ΗΔΙΚΑ (ο δείκτης eGFR), όπως γίνεται και με τα καρδιαγγειακά νοσήματα, θα παραπέμπεται το άτομο με SMS, στο επόμενο στάδιο για μία ακόμα εξέταση. Έτσι θα μπορέσουμε να εντοπίσουμε έγκαιρα τα προβλήματα που αφορούν στην νεφρική δυσλειτουργία ώστε να μην εξελιχθούν σε νεφρική ανεπάρκεια».

Με την παραπάνω τοποθέτησή της, η Αναπληρώτρια Υπουργός Υγείας πριν μερικές μέρες ανακοίνωσε μία σημαντική παρέμβαση για τον έλεγχο της υγείας του πληθυσμού, που έχει να κάνει με μία σιωπηλή απειλή για όλους μας. Η νεφρική δυσλειτουργία δεν είναι μια σπάνια και πρωτόγνωρη νόσος. Ειδικότερα, η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ), ταλαιπωρεί πάρα πολλούς από εμάς και εάν δεν εντοπιστεί εγκαίρως ελλοχεύει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία μας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, ο επιπολασμός της νόσου βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα. Μάλιστα εκτιμάται ότι περισσότεροι από 1 εκατομμύριο πολίτες πάσχουν από ΧΝΝ, με το 80% περίπου αυτών να μη γνωρίζουν την πάθησή τους. Η διατήρηση ενός τόσο μεγάλου υψηλού ποσοστού αδιάγνωστου πληθυσμού, δικαιολογεί σε σημαντικό βαθμό και το γιατί η χώρα μας κατέχει το υψηλότερο ποσοστό ασθενών με τελικού σταδίου νόσο σε αιμοκάθαρση στην Ευρώπη.

Ωστόσο, δεν απειλείται μόνο η υγεία των πολιτών, αλλά και η βιωσιμότητα του ίδιου του συστήματος υγείας, το οποίο καλείται να διαχειριστεί το υψηλό οικονομικό βάρος που συνεπάγεται η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ). Σύμφωνα με τεκμηριωμένα στοιχεία, η ΧΝΝ επιβαρύνει την εθνική οικονομία με άμεσο ετήσιο κόστος που αγγίζει τα 850 εκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί σε άνω του 7% των συνολικών δαπανών υγείας.

Οι βασικοί παράγοντες αυτής της οικονομικής επιβάρυνσης είναι το υψηλό κόστος των θεραπειών υποκατάστασης νεφρικής λειτουργίας (όπως η αιμοκάθαρση) και οι συχνές νοσηλείες λόγω καρδιαγγειακών και νεφρικών επιπλοκών.

Ακόμη πιο σημαντικό όμως αναδεικνύεται και το έμμεσο κόστος, που προκύπτει από την απώλεια παραγωγικότητας τόσο των ασθενών όσο και των φροντιστών τους – κόστος που εκτιμάται πως είναι ακόμη μεγαλύτερο από το άμεσο.

Με βάση τα συμπεράσματα οικονομικών μελετών, αποδεικνύεται επίσης ότι στη χώρα μας,  το 2% των ασθενών που πάσχουν από ΧΝΝ  και αφορά ασθενείς που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ανεπάρκειας κάνοντας χρήση υψηλού κόστους υπηρεσίες υγείας και φάρμακα, απορροφά το 65% του συνολικού κόστους διαχείρισης της νόσου, κυρίως λόγω του υψηλού κόστους της αιμοκάθαρσης. Για το δε τελευταίο, η εξελίξεις στο επιστημονικό επίπεδο καταδεικνύουν ότι η αιμοκάθαρση δεν είναι αναπόφευκτη. Υπάρχουν σήμερα διαθέσιμες και οικονομικά προσιτές εξετάσεις και θεραπείες, που δεν αξιοποιούνται επαρκώς για την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία.

Προσυμπτωματικός έλεγχος

Όπως αναφέραμε και στην αρχή, η Ελλάδα βρίσκεται προ των πυλών για την έναρξη ενός προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου, το οποίο επί της ουσίας θα απευθύνεται σε ένα πολύ μεγάλο του πληθυσμού. Εξάλλου, επιστημονικές εταιρείες και σημαντικοί ευρωπαϊκοί οργανισμοί ήδη συστήνουν προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για τη ΧΝΝ, ειδικά για πληθυσμούς υψηλού κινδύνου, στη Γαλλία (Haute Authorité de Santé), τη Γερμανία (Deutsche Gesellschaft für Allgemeinmedizin und Familienmedizin), την Ισπανία (Sociedad Española de Nefrologia), και την Ολλανδία (Huisartsen Genootschap).

Η εμπειρία από την εφαρμογή των αντίστοιχων λοιππν προγραμμάτων σε διεθνές επίπεδο έχει δείξει ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος για τη χρόνια νεφρική νόσο (ΧΝΝ) είναι οικονομικά αποδοτικός, ιδιαίτερα σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου, όπως άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση και καρδιαγγειακά νοσήματα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η εφαρμογή τέτοιων μέτρων δεν συνιστά υπέρβαση, αλλά αποτελεί υποχρέωση της Πολιτείας, βάσει και των σαφών κατευθύνσεων που αποτυπώθηκαν στη σχετική απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η οποία υιοθετήθηκε τον Μάιο του 2025, κατά τη διάρκεια της 78ης Παγκόσμιας Συνέλευσης Υγείας. Η απόφαση αυτή θέτει ξεκάθαρες προτεραιότητες για την πρόληψη, διάγνωση και αντιμετώπιση της ΧΝΝ, δίνοντας έμφαση στη διεθνή συνεργασία και τη λήψη στοχευμένων εθνικών μέτρων.

Παγκόσμια απειλή-Συστάσεις ΠΟΥ

Η πρόληψη στην υγεία των νεφρών βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο των συζητλησεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Σύμφωνα με τον οργανισμό περίπου 674 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με χρόνια νεφρική νόσο. Αν δεν ληφθούν άμεσα και δραστικά μέτρα, η νεφρική ανεπάρκεια αναμένεται να εξελιχθεί στην 5η κύρια αιτία θανάτου έως το 2050.

Οι δε επιπτώσεις θα είναι ιδιαίτερα έντονες σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου οι ασθενείς αντιμετωπίζουν σοβαρές ανισότητες στην πρόσβαση σε φροντίδα, θεραπεία και οικονομική κάλυψη.

Ο Οργανισμός λοιπόν ενέκρινε ένα σύνολο προτάσεων που καλούνται να υιοθετήσουν οι εθνικές αρχές των κρατών, με στόχο τη μείωση της επιβάρυνσης από τις νεφρικές παθήσεις

Οι βασικές συστάσεις του ΠΟΥ (EB156/20) περιλαμβάνουν 9 βασικά σημεία:

Ενσωμάτωση του ελέγχου νεφρικών παθήσεων στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, με έμφαση σε ευάλωτες ομάδες και άτομα υψηλού κινδύνου.

Αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου όπως η υπέρταση και ο διαβήτης, μέσω της εφαρμογής των κατευθυντήριων οδηγιών του ΠΟΥ.

Ένταξη της νεφρικής φροντίδας στις εθνικές στρατηγικές υγείας και τα πακέτα καθολικής κάλυψης υγείας (UHC).

Περιλαμβάνεται η πρόληψη, η πρώιμη διάγνωση, η διαχείριση και η θεραπεία των νεφρικών παθήσεων.

Διασφάλιση οικονομικής προστασίας για όλους και ισότιμη πρόσβαση σε υπηρεσίες πρόληψης και θεραπείας.

Προώθηση της συνεργασίας μεταξύ κυβερνητικών φορέων, τοπικών κοινοτήτων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, υπό κατάλληλη εποπτεία, για τη διασφάλιση ποιοτικής φροντίδας.

Ενίσχυση των συστημάτων υγείας για την καταγραφή της επιβάρυνσης από νεφρικές νόσους, της πρόσβασης σε φροντίδα και των αποτελεσμάτων (νοσηρότητα και θνησιμότητα).

Ανάπτυξη ερευνητικής και τεχνολογικής ικανότητας για την αξιολόγηση παρεμβάσεων και τον σχεδιασμό πολιτικών.

Πολιτικές διασφάλισης της πρόσβασης σε θεραπείες αντικατάστασης νεφρικής λειτουργίας (αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση