Σε μια εποχή που οι πόλεις δοκιμάζονται από τη ρύπανση, την ηχορύπανση και τις κοινωνικές ανισότητες, μια πανευρωπαϊκή επιστημονική προσπάθεια αποδεικνύει ότι η επένδυση στην υγεία και το περιβάλλον δεν είναι απλώς ηθική επιλογή, αλλά και οικονομικά συμφέρουσα: για κάθε 1 ευρώ που δαπανάται σε «πράσινες» παρεμβάσεις, η κοινωνία κερδίζει έως και 143 ευρώ.
Από την Αθήνα στο Μιλάνο: το αποτύπωμα του URBANOME
Ερευνητές από οκτώ ευρωπαϊκές πόλεις –ανάμεσά τους η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη– κατέληξαν σε κοινά συμπεράσματα μετά από πέντε χρόνια εντατικής μελέτης του αστικού περιβάλλοντος και των επιπτώσεών του στην υγεία. Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν σε διεθνές συνέδριο του προγράμματος URBANOME που πραγματοποιήθηκε στις 7 και 8 Ιουλίου στο ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ, υπό τον συντονισμό του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Μηχανικής Envelab.
Η φτώχεια γεννά έκθεση στους ρύπους
Το πιο ανησυχητικό εύρημα της έρευνας είναι ότι η κοινωνικοοικονομική κατάσταση αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα περιβαλλοντικής έκθεσης. Οι κάτοικοι περιοχών με χαμηλό εισόδημα υφίστανται μεγαλύτερη επιβάρυνση από μικροσωματίδια PM και θόρυβο. Η συνύπαρξη ρύπανσης και κοινωνικής ανισότητας δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο υποβάθμισης της υγείας, ειδικά στις ευάλωτες ομάδες.
Το πράσινο σώζει ζωές – και χρήματα
Η έρευνα αποδεικνύει ότι η επαφή με το πράσινο μειώνει φλεγμονές, εξισορροπεί ορμονικά συστήματα και ενισχύει τη σύνθεση νευροδιαβιβαστών – δηλαδή προσφέρει ουσιαστική στήριξη στην ψυχική υγεία. Παράλληλα, η τακτική άσκηση, η ισορροπημένη διατροφή και η απομάκρυνση από ρυπασμένες περιοχές ενισχύουν τη συνολική υγεία των πολιτών.
Όπως τόνισε ο καθηγητής Δημοσθένης Σαρηγιάννης, Διευθυντής του Envelab και συντονιστής του URBANOME, τα πιλοτικά πακέτα παρεμβάσεων που συνδυάζουν ήπια κυκλοφορία, αστικό πρασίνισμα και υλικά χαμηλής εκπομπής τοξικών ουσιών αποφέρουν έως και 14.000 ευρώ καθαρό όφελος ανά κάτοικο. Επιπλέον, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλουν στους στόχους της ΕΕ για μηδενική ρύπανση και ισότητα στην υγεία μέχρι το 2030.
Χάρη στη λεγόμενη «πολυ-ομική» ανάλυση, οι ερευνητές κατάφεραν να αποτυπώσουν τις μεταβολές σε βιοδείκτες όπως η κορτιζόλη, η L-τυροσίνη και το συνένζυμο Q10, αποδεικνύοντας πως οι πολιτικές παρεμβάσεις αφήνουν μετρήσιμο αποτύπωμα στο ανθρώπινο σώμα. Όπως επισημαίνει ο κ. Σαρηγιάννης, αυτοί οι δείκτες μπορούν να αξιοποιηθούν για τη βιολογική παρακολούθηση των περιβαλλοντικών πολιτικών – μια επανάσταση στην αστική διακυβέρνηση.
Πρώτα η ισότητα, μετά η πρόοδος
Η ομάδα URBANOME προτρέπει τις αρχές να στοχεύσουν πρωτίστως στη μείωση των ανισοτήτων: ακόμη και μια μέτρια μείωση κυκλοφορίας κατά 10% μπορεί να μειώσει τον θόρυβο αιχμής κατά 28% και την έκθεση στα σωματίδια κατά 22%. Αυτές οι παρεμβάσεις έχουν το μεγαλύτερο αντίκτυπο στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
Ο πολίτης στο επίκεντρο
Στο URBANOME, οι πολίτες δεν είναι απλοί αποδέκτες πολιτικών. Συμμετείχαν ενεργά στη χάραξη των δράσεων, στην παρακολούθηση των αποτελεσμάτων και στην αξιολόγηση των παρεμβάσεων. Στο συνέδριο, αρκετοί εξ αυτών βραβεύτηκαν για τη συμβολή τους. «Δεν θέλουμε να επιστρέψουμε απλώς στην κανονικότητα» δήλωσε ο κ. Σαρηγιάννης, «αλλά να διαμορφώσουμε μια νέα, βελτιωμένη κανονικότητα που βάζει την ανθρώπινη υγεία και τη βιωσιμότητα στο κέντρο».
Μια πόλη για όλους
Το URBANOME θέτει τα θεμέλια για μια νέα αντίληψη της πόλης: όχι ως χώρου μόνον για ανάπτυξη, αλλά ως πεδίου φροντίδας, ισότητας και ποιότητας ζωής. Η επόμενη πρόκληση είναι η ενσωμάτωση της Επιστήμης του Εκθεσιώματος στον αστικό σχεδιασμό, μετατρέποντας τη γνώση σε πολιτική και την πολιτική σε ευημερία.
