Ο Πάπας των φτωχών «σκανδαλίζει» το Βατικανό

Πέντε χρόνια κλείνουν, στις 13 Μαρτίου, από τότε που ο καρδινάλιος Χόρχε Μπεργκόλιο του Μπουένος Αϊρες εξελέγη ηγέτης των 1,3 δισεκατομμυρίων ρωμαιοκαθολικών του κόσμου, μετά την αιφνιδιαστική παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣτ’.

Από τότε, ο Πάπας Φραγκίσκος έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής. Αλλά στο ίδιο το Βατικανό, όλα δεν είναι καλά. Από τότε που εξελέγη, το 2013, οι προσπάθειές του για μεταρρύθμιση τον έχουν καταστήσει βαθιά αντιδημοφιλή στους συντηρητικούς καθολικούς, μερικοί από τους οποίους έχουν θέσεις επιρροής στο Βατικανό. Εχουν αποκρούσει τις προσπάθειές του να αλλάξει τον τρόπο που λειτουργεί η Αγία Εδρα, συμπεριλαμβανομένης της τράπεζάς της, και να επανεξετάσει τον τρόπο με τον οποίο η Εκκλησία αντιμετωπίζει τους αποτυχημένους γάμους και το δικαίωμα των διαζευγμένων που έχουν ξαναπαντρευτεί να λαμβάνουν τη θεία κοινωνία. Τώρα η δυσαρέσκεια έχει εξαπλωθεί στους φιλελεύθερους, οι οποίοι υποστηρίζουν τον Φραγκίσκο αλλά είναι βαθιά αναστατωμένοι από την έλλειψη προόδου σχετικά με την κακοποίηση παιδιών.

Εγινε γρήγορα εμφανές μετά την εκλογή του ότι ο Φραγκίσκος ήταν πολύ διαφορετικός από τον Πάπα Βενέδικτο, ο οποίος παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο του 2013, ύστερα από μια σειρά οικονομικών σκανδάλων στο Βατικανό. Είχε περισσότερη ενέργεια και ενθουσιασμό για να συναντήσει τους πιστούς απ’ ό,τι ο δύσκαμπτος και αυστηρός βαυαρός προκάτοχός του, και αντέδρασε επίσης, όπως έκανε ο Ιωάννης-Παύλος Β’ στο παρελθόν, στα μεγάλα ζητήματα της εποχής.

Αλλά ενώ ο Πολωνός Ιωάννης-Παύλος επικεντρώθηκε στον κομμουνισμό και στον Ψυχρό Πόλεμο, ο λατινοαμερικανός Πάπας, παιδί οικονομικών μεταναστών, έστρεψε την προσοχή του στα βάσανα των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους: τους πρόσφυγες, τα θύματα εμπορίας ανθρώπων και της σύγχρονης δουλείας. Το 2016, έπειτα από μια επίσκεψη στη Λέσβο, σημείο εισόδου για χιλιάδες αιτούντες άσυλο στην Ευρώπη, πήρε μαζί του στο αεροπλάνο για τη Ρώμη τρεις οικογένειες μουσουλμάνων προσφύγων από τη Συρία.

Γνωρίζει επίσης βαθιά την επίδραση της αλλαγής του κλίματος στις φτωχότερες περιοχές του πλανήτη και το 2015 δημοσίευσε την πράσινη εγκύκλιό του «Laudato Si». Είναι το έγγραφο για το οποίο ο Φραγκίσκος φαίνεται πιο υπερήφανος, προσφέροντάς το ως δώρο στους επισκέπτες του.

Το γεγονός ότι ακόμα και όσοι δεν ενδιαφέρονται για τη θρησκεία ενδιαφέρονται για αυτόν υπενθυμίζει την έλλειψη παγκόσμιων ηγετών. Ποιος άλλος δεν υποχωρεί μπροστά στον εθνικισμό ή στον απομονωτισμό; Ποιος άλλος μάς υπενθυμίζει τα μεγάλα ηθικά ζητήματα; ρωτάνε οι θαυμαστές του.

Ως παγκόσμιος ηγέτης, ο Φραγκίσκος φαίνεται να έχει ελάχιστα κοινά στοιχεία με τον Τραμπ. Κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα ο πρόεδρος των ΗΠΑ και οι διπλωμάτες του Βατικανού εργάστηκαν στο παρασκήνιο για να φέρουν την Κούβα και τις ΗΠΑ σε κάποιο είδος προσέγγισης ύστερα από 50 χρόνια. Αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει η ίδια σχέση μεταξύ του Πάπα και του Τραμπ. Ο Ποντίφικας εξέφρασε την ανησυχία του για την απόφαση του Τραμπ να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και προειδοποίησε για την ανάγκη για λύση δύο κρατών.

Η σχέση έχει σίγουρα σημασία: η Αμερική έχει 70 εκατομμύρια ρωμαιοκαθολικούς, ένα πιθανό μπλοκ ψηφοφόρων για τον πρόεδρο, αλλά και μια πιθανή πηγή τεράστιων δωρεών για την Εκκλησία.

Ο Φραγκίσκος έχει επίσης αποδειχθεί προκλητικός στο θέμα της Ευρώπης, αποκαλώντας την ήπειρο μια «στείρα γιαγιά», υπονοώντας ότι η προσοχή του στρέφεται προς τις άλλες περιοχές του κόσμου όπου αυξάνονται οι πιστοί της Καθολικής Εκκλησίας. Και όταν οι ηγέτες της ΕΕ συναντήθηκαν με τον Πάπα καθώς γιόρτασαν την 60ή επέτειο της Συνθήκης της Ρώμης, τους προειδοποίησε για τις δυνάμεις του λαϊκισμού και των εθνών που στρέφονται προς τα μέσα. Αλλά όσο και αν λειτουργεί στην παγκόσμια σκηνή ως ηθικός ηγέτης, η κύρια ανησυχία του Φραγκίσκου παραμένει η Καθολική Εκκλησία. Και υπάρχουν σοβαρά προβλήματα μέσα σε αυτήν.

Ψίθυροι ακούγονται στους διαδρόμους του Βατικανού ότι ο Πάπας είναι κομμουνιστής, λαϊκιστής και όχι «σωστός καθολικός». Η αντιπολίτευση εναντίον του έγινε πιο αισθητή κατά τη διάρκεια των συνόδων για την οικογένεια το 2014 και το 2015, για την άδεια στους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους να λάβουν τη θεία κοινωνία. Τέσσερις καρδινάλιοι εξέδωσαν αργότερα ένα dubia, ένα έγγραφο θεολογικών αμφιβολιών –μια πρωτοφανή αμφισβήτηση της παπικής αυθεντίας.

Αλλά είναι στο μεγάλο ζήτημα της κακοποίησης των παιδιών από καθολικούς ιερείς όπου τα πράγματα έχουν πάει στραβά. Τα πρώτα σημάδια ήταν καλά: ο Φραγκίσκος ίδρυσε την επιτροπή για την προστασία των ανηλίκων, αλλά τα δύο μέλη της, τα οποία ήταν και τα ίδια θύματα κακοποίησης, οι Πίτερ Σόντερς και Μαρί Κόλινς, έχουν παραιτηθεί εκφράζοντας απογοήτευση για την έλλειψη προόδου. Παρά τις υποσχέσεις για την ίδρυση ειδικού δικαστηρίου για τις περιπτώσεις κακοποίησης και για την υποχρέωση των επισκόπων να αναφέρουν τέτοιες υποθέσεις στις Αρχές, δεν σημειώθηκε πρόοδος.

Για τον κόσμο, και για τους πιστούς καθολικούς, αυτός ο πάπας έχει σίγουρα κάνει τη διαφορά. Πάνω απ’ όλα προσπάθησε να αλλάξει τον τόνο της Εκκλησίας, δίνοντας έμφαση στο έλεος και στη συμπόνια, παρά στους αυστηρούς κανόνες. Αλλά αυτός ο τρόπος σκέψης χρειάζεται χρόνο για να γίνει ο κανόνας. Ετσι ύστερα από πέντε χρόνια αυτός ο Πάπας δεν μπορεί να πει ακόμη: αποστολή εξετελέσθη.