Το Brexit και η μεγάλη ψευδαίσθηση του «Made in Britain»

Η φιλοδοξία του Ηνωμένου Βασιλείου να χαράξει τη δική του πορεία στο εμπόριο εκτός της ΕΕ αντιμετωπίζει ένα μεγάλο πρόβλημα: δεν υπάρχουν αρκετές βρετανικές εξαγωγές που να είναι στην πραγματικότητα «Made in Britain».

Μετά το Brexit, η μεγάλη ελπίδα της Βρετανίας ήταν ότι θα μπορεί απλώς να «μεταφέρει» τις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ με άλλες χώρες του κόσμου όπως η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και το Βιετνάμ. Αυτό θα σήμαινε ότι το κείμενο της συμφωνίας Βρυξελλών – Οττάβας, για παράδειγμα, απλώς θα αντιγραφεί και θα επικολληθεί ως η νέα εμπορική συμφωνία Βρετανίας – Καναδά.

Αλλά υπάρχει ένα σοβαρό εμπόδιο. Οι συμφωνίες αυτές θέτουν δύσκολες απαιτήσεις σχετικά με το πού παράγονται τα αγαθά για να πληρούν τις προϋποθέσεις για χαμηλούς δασμούς. Αυτοί οι «κανόνες προέλευσης» αποσκοπούν στο να σταματήσουν το Βιετνάμ, για παράδειγμα, να επανεξάγει απλώς φθηνά κινεζικά προϊόντα στην ΕΕ. Οι κανόνες καθορίζουν σε ποιον βαθμό η αξία του προϊόντος πρέπει να δημιουργείται τοπικά, προσθέτοντας όλα τα εξαρτήματα, τις πρώτες ύλες και την τεχνογνωσία.

Τα αυτοκίνητα είναι ένα κλασικό παράδειγμα του προβλήματος που έχει η Βρετανία. Τα βρετανικά οχήματα περιέχουν μόνο περίπου 44% βρετανικό περιεχόμενο, ενώ το μέσο επίπεδο των κανόνων προέλευσης στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ είναι 55% για τα αυτοκίνητα.

Αυτό σημαίνει ότι τα αυτοκίνητα που κατασκευάστηκαν στη Βρετανία δεν θα πληρούν τις προϋποθέσεις για τις εμπορικές συμφωνίες και θα αντιμετωπίζουν υψηλούς δασμούς.

Ως βραχυπρόθεσμο μέτρο, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου προσανατολίζεται στην παραμονή στις εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ κατά τη διάρκεια μιας μεταβατικής περιόδου –η οποία θα μπορούσε να συνεχιστεί μέχρι το 2021 ή και περισσότερο. Ενας από τους λόγους για αυτό είναι η πρόκληση που θέτουν οι κανόνες προέλευσης.

Είναι αποκαλυπτικό ότι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ, όπως ο Καναδάς και η Ιαπωνία, σηματοδοτούν την προθυμία τους να μετακυλίσουν τους όρους των συμφωνιών στη Βρετανία μετά το Brexit. Και αυτό επειδή κατανοούν ότι εκείνοι θα είναι σε θέση να εξάγουν χωρίς δασμούς στο Ηνωμένο Βασίλειο υπό αυτούς τους όρους, ενώ η Βρετανία θα παραβίαζε τις απαιτήσεις των κανόνων προέλευσης.

«Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τρίτες χώρες λένε στο Ηνωμένο Βασίλειο ότι είναι πρόθυμες να αντιγράψουν και να επικολλήσουν τις εμπορικές συμφωνίες με την ΕΕ» δήλωσε ένας ευρωπαίος διπλωμάτης κοντά στις συνομιλίες για το Brexit. «Είναι πολύ έξυπνο για αυτές γιατί διατηρούν την πρόσβασή τους στην αγορά … [ενώ] οι εταιρείες της Βρετανίας θα αγωνιστούν να εκπληρώσουν τις απαιτήσεις των κανόνων προέλευσης για τις εξαγωγές τους».

Πρόκειται για ένα μεγάλο πρόβλημα για τις στενά διασυνδεδεμένες αλυσίδες εφοδιασμού που έχουν πολλές βρετανικές εταιρείες –από τις αυτοκινητοβιομηχανίες έως τον αεροδιαστημικό τομέα –με άλλες χώρες της ΕΕ, οι οποίες μέχρι τώρα επωφελήθηκαν από το ελεύθερο εμπόριο εντός της ενιαίας αγοράς.

Κατά συνέπεια, οι βρετανοί κατασκευαστές θα μπορούσαν να αναγκαστούν να εισάγουν λιγότερα εξαρτήματα από το εξωτερικό, παρότι τα ξένα εξαρτήματα θα ήταν συχνά φθηνότερα και υψηλότερης ποιότητας.

Αυτό κινδυνεύει να επηρεάσει τις ξένες επενδύσεις εάν οι εξαγωγείς από το Ηνωμένο Βασίλειο χτυπήσουν τοίχο λόγω των κανόνων προέλευσης. Για τους ιάπωνες επενδυτές, αυτό είναι μια ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς μεγάλοι κατασκευαστές όπως η Honda και η Nissan χρησιμοποιούν το Ηνωμένο Βασίλειο ως το κύριο ευρωπαϊκό κέντρο παραγωγής τους.

Σε αυτό το πλαίσιο, η καλύτερη ελπίδα της Βρετανίας είναι να μπορέσει να κλείσει συμφωνίες με τους εμπορικούς εταίρους της (και τις Βρυξέλλες) με ένα σύστημα που ονομάζεται «σωρευμένοι κανόνες προέλευσης». Σύμφωνα με αυτό το πρότυπο, το ευρωπαϊκό περιεχόμενο θα μπορούσε επίσης να χαρακτηριστεί ως προερχόμενο από τη Βρετανία –και αντίστροφα. Με απλά λόγια, τα γερμανικά στοιχεία σε ένα βρετανικό αυτοκίνητο θα εξακολουθούσαν να υπολογίζονται.

Αλλά για αυτό το είδος του συστήματος αμοιβαίας αναγνώρισης χρειάζεται να συμφωνήσουν τρία μέρη. Εάν η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο συμφωνήσουν για τη σώρευση, κάθε τρίτο μέρος που επιδιώκει εμπορική συμφωνία με τις Βρυξέλλες θα πρέπει να συμφωνήσει με αυτές τις διατάξεις χωριστά σε οποιαδήποτε συμφωνία.

Μέχρι στιγμής, πολύ λίγες εμπορικές συμφωνίες προβλέπουν μια αποτελεσματική σώρευση των κανόνων προέλευσης: Η συμφωνία ΕΕ – Ιαπωνίας είναι ένα από τα λίγα παραδείγματα, αλλά έχει σημαντικούς περιορισμούς. Τα αυτοκίνητα, για παράδειγμα, τα οποία είναι κατασκευασμένα από πολλά διαφορετικά εξαρτήματα, δεν μπορούν να επωφεληθούν από τη σώρευση. Αλλοι εμπορικοί εταίροι, όπως το μπλοκ της Mercosur, το οποίο προσπαθεί ήδη να επιβάλει σκληρούς κανόνες προέλευσης προς την ΕΕ, δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την αποδοχή μιας τέτοιας σώρευσης σε βασικούς βιομηχανικούς τομείς.

Αυτό σημαίνει ότι η Βρετανία θα πρέπει να δώσει μία δύσκολη μάχη για να φέρει σε επαφή τρίτες χώρες. Για παράδειγμα, για να επιτραπεί η σώρευση κανόνων προέλευσης με τη Νότια Κορέα, όχι μόνο η Βρετανία, αλλά και η ΕΕ θα πρέπει να διαπραγματευθεί με τη Σεούλ. Κάθε επαναδιαπραγμάτευση έχει όμως ένα κόστος, όπως οι ανταπαιτήσεις από την άλλη πλευρά. Η επανέναρξη των πολυάριθμων εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ θα ήταν μακρά και δαπανηρή, οπότε δεν υπάρχει μεγάλο κίνητρο για την ΕΕ να βοηθήσει τη Βρετανία σε αυτό το ζήτημα.