Η γυναικεία αντίσταση

ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate

Ο ανταγωνισμός γιγαντώνεται μεταξύ των σημερινών δεξιών λαϊκιστών πολιτικών και ενός αναπάντεχου αλλά αξιοθαύμαστου αντιπάλου: των γυναικών. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και στην Πολωνία, τα δικαιώματα των γυναικών ήταν οι πρώτοι στόχοι της επίθεσης των λαϊκιστών ηγετών. Οι γυναίκες δεν το δέχονται αδιαμαρτύρητα. Ο παραδοσιακός συντηρητισμός στη Δύση έχει συμβιβαστεί με την ανάγκη να δοθούν στις γυναίκες ευρεία αναπαραγωγικά δικαιώματα.

Οι σημερινές δεξιές λαϊκιστικές κυβερνήσεις, αντίθετα, επιδιώκουν να ανατρέψουν μεταρρυθμίσεις που προασπίστηκε (όχι μόνο) η Αριστερά –και έχει εδώ και χρόνια αποδεχθεί η παραδοσιακή Δεξιά. Οι πρώτες ενέργειες του Ντόναλντ Τραμπ ως αμερικανού προέδρου αποκαλύπτουν μία επιθυμία απόρριψης των μακροχρόνιων νορμών, όχι μόνο σε ό,τι αφορά στις γυναίκες αλλά και σε άλλους τομείς, όπως οι εξωτερικές σχέσεις και η οικονομική πολιτική. Αλλά είναι η επίθεση στα δικαιώματα των γυναικών που προκαλούν τις ισχυρότερες αντιδράσεις.

Ο ντε φάκτο ηγέτης της Πολωνίας, Γιάροσλαβ Κατσίνκσι, υπαναχώρησε πολιτικά μόνο μία φορά από τότε που το κόμμα του επέστρεψε στην εξουσία το 2015. Τον περασμένο Οκτώβριο, όταν χιλιάδες γυναίκες ξεχύθηκαν στους δρόμους στη διάρκεια της λεγόμενης «μαύρης διαμαρτυρίας», η κυβέρνησή του αναγκάστηκε να αποσύρει τα σχέδιά της να επιβάλει πλήρη απαγόρευση των αμβλώσεων. (Υπό τον σημερινό νόμο, οι αμβλώσεις επιτρέπονται σε περίπτωση βιασμού, σοβαρών προβλημάτων υγείας του εμβρύου ή αν απειλείται η υγεία της μητέρας). Παρομοίως από όλους όσους εναντιώνονται στον Τραμπ, μόνο οι γυναίκες κατάφεραν να οργανωθούν γρήγορα και αποτελεσματικά.

Οι διαδηλώσεις των γυναικών στην Ουάσινγκτον τον περασμένο μήνα κατάφεραν να συγκεντρώσουν τρεις φορές μεγαλύτερο πλήθος από εκείνο που παρακολούθησε τη τελετή ορκωμοσίας του Τραμπ. Με άλλα λόγια, ο Τραμπ ξεκίνησε τη θητεία του με μία ήττα στα χέρια των γυναικών. Καθώς οι γυναίκες στέκονται μπροστά από τους λαϊκιστές, οι παραδοσιακοί πολιτικοί ηγέτες και τα κόμματα στην πραγματικότητα δειλιάζουν . Δεν προκαλεί έκπληξη που συνεχίζουν να χάνουν έδαφος. Αλλά οι γυναίκες δεν είναι εντελώς μόνες. Μη κυβερνητικές οργανώσεις και άλλα είδη κοινωνικών κινημάτων έχουν επίσης αυξήσει την δράση τους. Ακόμη και τα μέσα ενημέρωσης έχουν βοηθήσει σε αυτό τον σκοπό, αν και δεν είναι συνηθισμένα σε έναν τόσο ανοιχτά πολιτικό ρόλο –ο «πόλεμος» του Τραμπ εναντίον τους, τους όπλισε το χέρι. Η σύσταση της αντίστασης έχει λογική.

Ο δεξιός λαϊκισμός είναι στον πυρήνα του, μία επίθεση στον φιλελευθερισμό, όχι απαραίτητα στη δημοκρατία. Ο διαχωρισμός των εξουσιών, η ελευθερία του Τύπου, η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη, το ελεύθερο εμπόριο, είναι όλα φιλελεύθερα ιδανικά –όχι δημοκρατικά. Οι γυναίκες ξεχώρισαν από την υπόλοιπη αντίσταση, επειδή σε μεγάλο βαθμό είναι η αντίθεση στον δεξιό λαϊκισμό, τον οποίο υποστηρίζουν κατά βάση οι λευκοί, όχι μορφωμένοι, άνδρες. Το ερώτημα τώρα είναι το εάν οι γυναίκες μπορούν να νικήσουν στη μάχη ενάντια στους λαϊκιστές. Ενώ η απάντηση δεν είναι ακόμη ξεκάθαρη, έχουν πολύ ισχυρά όπλα στο οπλοστάσιό τους. Αρχικά είναι πιο πολλές από οποιαδήποτε άλλη κοινωνική ομάδα, καθώς περιλαμβάνουν μαύρες, Λατίνες, Αριστερές, την Δεξιές, φιλελεύθερες, συντηρητικές, καθολικές, προτεστάντισσες.

Υπάρχουν περισσότερες γυναίκες από ό, τι λευκοί άνδρες στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στην Πολωνία. Και πιο σημαντικό, οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους λαϊκιστές. Επιπλέον, οι γυναίκες είναι παντού και οι διακρίσεις, σε διαφορετικούς βαθμούς, συνιστούν μέρος των εμπειριών όλων των γυναικών. Αυτό καθιστά τις γυναίκες ένα είδος επαναστατικής τάξης, με τη μαρξιστική έννοια. Και είναι σχετικά εύκολο για τις γυναίκες να οικοδομήσουν την αλληλεγγύη. Στη διάρκεια της «μαύρης διαμαρτυρίας» στην Πολωνία, χιλιάδες άλλοι άνθρωποι συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, από το Βερολίνο μέχρι την Κένυα. Στη διάρκεια του Women’s March στην Ουάσινγκτον, περίπου δύο εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο συμμετείχαν σε αντίστοιχες διαδηλώσεις. Είναι προφανές ότι οι γυναίκες αποτελούν παγκόσμια δύναμη.

Ποιος είναι καταλληλότερος για να αντισταθεί στον Τραμπ, στον Κατσίνσκι και άλλους δεξιούς λαϊκιστές, και την επίθεσή τους στον διεθνισμό; Ίσως το πιο σημαντικό όπλο των γυναικών είναι ότι δεν αισθάνονται ντροπή. Ενώ ο εικοστός αιώνας χαρακτηρίστηκε από την πειθαρχία μέσω του φόβου, ο εικοστός –πρώτος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την πειθαρχία μέσω της ντροπής. Και σε αντίθεση με τον φόβο, η ντροπή μπορεί να κρυφτεί –και αυτό είναι το νόημα. Ενώ κάποιος μπορεί να αισθανθεί φόβο χωρίς να χάσει την αξιοπρέπειά του, η ντροπή προέρχεται από αισθήματα κατωτερότητας. Και αυτό είναι που απορρίπτουν οι γυναίκες στις διαμαρτυρίες τους εναντίον του λαϊκισμού. Ο Κατσίνσκι και ο Τραμπ έχουν επωφεληθεί από την έλλειψη ντροπής, αφού λένε και κάνουν ό, τι τους συμφέρει για να κερδίσουν την υποστήριξη της εκλογικής τους βάσης. Αλλά οι γυναίκες δεν το ανέχονται. Αποτινάσσουν τα δεσμά της ντροπής, που τις κρατούσαν καταπιεσμένες, και πολεμούν τη φωτιά με φωτιά. Θα το αντέξουν οι λαϊκιστές;

*Ο κ. Slawomir Sierakowski, ιδρυτής του κινήματος Krytyka Polityczna, είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Προωθημένων Σπουδών στη Βαρσοβία.