Οι απειλές του Τραμπ και το μέλλον του ΝΑΤΟ

Ενδεχόμενη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ θα ήταν καταστροφή για το ΝΑΤΟ και τη Δύση. Πέρα από το ότι απειλεί να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου και να ξεκινήσει έναν εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, ο Τραμπ εγκωμιάζει τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και υποστηρίζει πως η Αμερική δεν θα πρέπει να τηρήσει τη δέσμευσή της όσον αφορά την προστασία των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ, εκτός και αν αυτοί πληρώσουν περισσότερα χρήματα για την εν λόγω προστασία.

Παρότι οι πιθανότητες να εκλεγεί ο Τραμπ μειώνονται μέρα με τη μέρα, η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να λάβει υπόψη την υποψηφιότητά του ως ένα μήνυμα αφύπνισης σχετικά με τη δική της ασφάλεια. Το συνολικό ΑΕΠ της ΕΕ είναι ελαφρώς υψηλότερο από εκείνο των ΗΠΑ, αλλά συνεισφέρει μόλις το 25% του αμυντικού προϋπολογισμού του ΝΑΤΟ, την ώρα που οι ΗΠΑ καλύπτουν το 72% και ο Καναδάς και η Τουρκία το υπόλοιπο.

Στην περίπτωση που η Ρωσία αποπειράτο να εισβάλει στην επικράτεια του ΝΑΤΟ και αποτύχαινε, θα μπορούσε να εξετάσει την εξαπόλυση μιας πρώτης πυρηνικής επίθεσης στην Ευρώπη. Αλλωστε, σε αντίθεση με τη Σοβιετική Ενωση, η Ρωσία δεν έχει αποκλείσει την επιθετική χρήση πυρηνικών όπλων. Στο πλαίσιο ενός τέτοιου σεναρίου, η πυρηνική ομπρέλα της Αμερικής θα ήταν η μόνη αξιόπιστη λύση όσον αφορά την προστασία της Ευρώπης. Αλλά αν οι ΗΠΑ απαντούσαν σε μια πυρηνική επίθεση των Ρώσων, θα κινδύνευαν να δεχθούν μια ρωσική αντεπίθεση στην επικράτειά τους ή κατά των δυνάμεών τους. Αυτή είναι η ζοφερή λογική του δόγματος της Αμοιβαία Εξασφαλισμένης Καταστροφής.

Γιατί θα πρέπει οι ΗΠΑ να διακινδυνεύσουν τόσο για μια ήπειρο που υπολογίζει ελάχιστα τις δικές της συμβατικές αμυντικές δυνατότητες; Αυτό δεν είναι ένα παράλογο ερώτημα, και ενώ οι προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ φοβήθηκαν να το θέσουν, το έθεσε εσπευσμένα ένας λαϊκιστής δημαγωγός.

Ενα πρόβλημα είναι ότι η δέσμευση των μελών του ΝΑΤΟ να ξοδεύουν τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ τους για αμυντικές δαπάνες δεν επαρκεί. Οι ΗΠΑ δαπανούν το 3,5% του ΑΕΠ τους για την άμυνά τους και δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο η ΕΕ θα πρέπει να δαπανά λιγότερα από ό,τι οι ΗΠΑ, δεδομένων των πολλών απειλών που αντιμετωπίζουν –από τη Ρωσία και την υποκινούμενη από το Ισλαμικό Κράτος τρομοκρατία.

Επιπλέον, οι αμυντικές δαπάνες των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών-μελών του ΝΑΤΟ είναι κατώτερες του υποχρεωτικού 2% επί του ΑΕΠ, με μόλις τέσσερις χώρες –τη Βρετανία, την Πολωνία, την Ελλάδα και την Εσθονία –να διατηρούν τις αμυντικές τους δαπάνες σε αυτό, ή πάνω από αυτό, το επίπεδο.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι χώρες της ΕΕ είναι εγγενώς αναξιόπιστες. Το πρόβλημα είναι ότι έχουν δεμένα τα χέρια τους εξαιτίας της δημοσιονομικής λιτότητας. Το έχω βιώσει αυτό από πρώτο χέρι ως υπουργός Οικονομικών της Πολωνίας και κατά τη διάρκεια και μετά την οικονομική κρίση του 2008. Σε δύο περιπτώσεις, όταν ξαφνικά έπρεπε να περικόψω τις δαπάνες με στόχο τη συμμόρφωση με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) της ΕΕ, μια συμφωνία του 1997 μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ για την ενίσχυση της δημοσιονομικής ευθύνης, είχα λίγες επιλογές πέρα από το να μειώσω τις αμυντικές δαπάνες.

Η Ελλάδα, το μήνυμα, η Γερμανία και η Εσθονία

Αυτό υποδεικνύει μια πιθανή λύση: οι ΗΠΑ πρέπει να αναδιαρθρώσουν το ΝΑΤΟ όσον αφορά τη δέσμευση των χωρών-μελών του για κοινή άμυνα. Αρχικά, οι αμυντικές δαπάνες των χωρών της ΕΕ θα πρέπει να εξαιρεθούν από το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η Γαλλία έχει ασκήσει μεγάλη πίεση προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά η Γερμανία –η οποία δαπανά ένα πενιχρό 1,2% του ΑΕΠ της για την άμυνά της –διαφωνεί, υποστηρίζοντας ότι αυτό θα ανοίξει το κουτί της Πανδώρας όσον αφορά άλλες απαιτήσεις και εξαιρέσεις των όποιων χωρών.

Ο Τραμπ έχει δίκιο όσον αφορά ένα πράγμα: οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Αλλά αυτό το μήνυμα θα πρέπει να αποσταλεί στη Γερμανία, όχι στην Εσθονία. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να δηλώσουν στη Γερμανία –χρησιμοποιώντας τους ίδιους όρους που χρησιμοποίησε η Γερμανία απευθυνόμενη προς την Ελλάδα –ότι δεν μπορεί να απευθύνεται στις ΗΠΑ για την ασφάλειά της ενώ υπονομεύει την ενότητα της Δύσης με στόχο την προστασία των γερμανών φορολογουμένων από πιθανές υποχρεώσεις εντός της ευρωζώνης. Ως de facto ηγέτις της ΕΕ, η Γερμανία θα πρέπει να καθιστά ευκολότερη, όχι δυσκολότερη, την εκπλήρωση των υποχρεώσεων των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ για την κοινή τους ασφάλεια.

Ο κ. Jacek Rostowski ήταν υπουργός Οικονομικών και αναπληρωτής πρωθυπουργός της Πολωνίας την περίοδο 2007-2013.