Γιατί στο Παρίσι και γιατί τώρα; Με άλλα λόγια, ποιος είναι ο πολιτικός στόχος και το μήνυμα που έστειλαν οι τρομοκράτες της «ματωμένης Παρασκευής»; Και ποια θα είναι η αντίδραση της αιματοβαμμένης Γηραιάς Ηπείρου; Οι τρομοκράτες είναι σαν να λένε στους ευρωπαίους πολίτες: «Δεν είστε ασφαλείς πουθενά, θα νιώθετε την καυτή ανάσα μας παντού». Χτυπώντας στα τυφλά ανυποψίαστους ανθρώπους που είχαν βγει για να φάνε, να πιουν, να ακούσουν μουσική και να δουν ποδόσφαιρο, έφεραν τον τζιχάντ στην καρδιά μιας μεγάλης ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Ξαφνικά, με δεκάδες νεκρούς, και τρόπο που θα μονοπωλεί την παγκόσμια δημοσιότητα για καιρό.
Από την άποψη αυτή, λίγοι στόχοι είναι πιο δελεαστικοί από το Παρίσι. Οι τρομοκράτες διάλεξαν να «τιμωρήσουν» τη Γαλλία, μια δυτική δύναμη πρώτης γραμμής, που πολεμάει τζιχαντιστές σε όλον τον κόσμο, έχει έναν από τους μεγαλύτερους μουσουλμανικούς πληθυσμούς στην Ευρώπη –και ένα σωρό νεαρούς που πολεμάνε στο πλευρό του ISIS.
Γι’ αυτό και ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος το πρωί του Σαββάτου έσπευσε να αποδώσει την ευθύνη για το μακελειό στο Ισλαμικό Κράτος, έκανε δημοσίως λόγο για «επιθέσεις που σχεδιάστηκαν στο εξωτερικό αλλά πραγματοποιήθηκαν και με βοήθεια από το εσωτερικό της χώρας». Και η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ τόνισε ότι «αυτή η επίθεση στην ελευθερία δεν αφορά μόνο το Παρίσι, αλλά όλους μας. Και γι’ αυτό θα δώσουμε όλοι μαζί την απάντηση» –αφήνοντας, για ορισμένους σχολιαστές, ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη και ανάληψης μιας νέας πανευρωπαϊκής στρατιωτικής επιχείρησης κατά των τζιχαντιστών.
«Αυτό είναι για τη Συρία!» φώναζε σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες ένας από τους τρομοκράτες. Αλλά θα μπορούσε να έχει πει ότι ήταν για το Μάλι, τη Λιβύη ή το Ιράκ. Πράγματι, η Γαλλία υπερηφανεύεται για την επιθετική στάση της έναντι των ισλαμιστών σε όλον τον κόσμο, ειδικά σε μια εποχή βρετανικής και αμερικανικής υποχώρησης.
Αεροπλανοφόρο στον Περσικό
Περισσότεροι από 10.000 γάλλοι στρατιώτες έχουν αναπτυχθεί αυτή τη στιγμή στο εξωτερικό –πάνω από 5.000 στη Δυτική και στην Κεντρική Αφρική, και 3.200 στο Ιράκ. Η γαλλική επέμβαση στο Μάλι, κατά της Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ το 2013 έχει καταφέρει βαρύ πλήγμα σε αυτή την οργάνωση του τζιχάντ. Πριν από δύο εβδομάδες ο ηγέτης της AQIM κάλεσε τους οπαδούς του να επιτεθούν στη Γαλλία. Και μόλις την περασμένη εβδομάδα ο πρόεδρος Ολάντ ανακοίνωσε ότι η Γαλλία θα αναπτύξει ένα αεροπλανοφόρο στον Περσικό Κόλπο για να βοηθήσει στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους.
Αλλά η Γαλλία αντιμετωπίζει και ένα βασικό εσωτερικό πρόβλημα. Τα συναισθήματα της απομόνωσης και του αποκλεισμού στα υποβαθμισμένα προάστια των μουσουλμάνων μεταναστών ξεσπάνε συχνά σε ταραχές. Η προσήλωση στις αρχές του κοσμικού κράτους, η απαγόρευση της μπούρκα και η άνοδος του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου έχουν αυξήσει τις εντάσεις μεταξύ των κοινοτήτων.
Αρθρογράφοι στον γαλλικό Τύπο βλέπουν πίσω από τις επιθέσεις στο Παρίσι νεαρούς δράστες «εγχώριας προέλευσης» με ατομική διαδρομή στερήσεων, αποκλεισμού, έλλειψης ευκαιριών, καθόδου στην εγκληματικότητα, φυλάκισης και ριζοσπαστικοποίησης –όπως χιλιάδες νεαροί. Το 70% των κρατουμένων στις γαλλικές φυλακές εκτιμάται ότι είναι μουσουλμάνοι.
Μια χώρα-πυριτιδαποθήκη
Μια άλλη σταθερή πηγή ανησυχίας είναι η ευκολία με την οποία διακινούνται όπλα στη Γαλλία, από όλη την Ευρώπη. Οι σφαγείς στο «Charlie Hebdo» είχαν φέρει τα Καλάσνικοφ από το Βέλγιο. Μεγάλες ποσότητες όπλων και πυρομαχικών περνάνε στη χώρα από τα Βαλκάνια. «Η ατμόσφαιρα στη Γαλλία θυμίζει πυριτιδαποθήκη εδώ και καιρό» γράφει η «Liberation». Τους τελευταίους 10 μήνες το Παρίσι έγινε η σκηνή πολλαπλών τρομοκρατικών επιθέσεων, πρώτα με το μακελειό στο σατιρικό περιοδικό «Charlie Hebdo» και στη συνέχεια με τη σύλληψη ομήρων σε ένα εβραϊκό σουπερμάρκετ.
Αλλά αυτό που συνέβη την Παρασκευή το βράδυ είναι ο χειρότερος εφιάλτης των υπηρεσιών ασφαλείας σε όλη την Ευρώπη –αυτό που φοβούνται περισσότερο και πασχίζουν να ματαιώσουν. Σχεδόν ταυτόχρονες, συνεχιζόμενες επιθέσεις με αυτόματα όπλα και βομβιστές αυτοκτονίας που σκορπίζουν πανικό στο κέντρο μιας μεγάλης πόλης, με στόχο πολλούς δημόσιους χώρους γεμάτους με ανύποπτο κόσμο: εστιατόρια, μπιστρό, ένας συναυλιακός χώρος, το γήπεδο Stade de France. Μπορεί να επελέγησαν για να στείλουν ένα συγκεκριμένο μήνυμα. Δεν ήταν φρουρούμενοι, και οι περισσότεροι βρίσκονται σε ανατολικές, πολυπολιτισμικές γειτονιές, δημοφιλείς σε πολύ κόσμο –και ίσως πολύ γνωστές στους δράστες.
Η ταυτότητα των τρομοκρατών είναι βέβαια ένα από τα πολλά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν. Ηταν γάλλοι πολίτες; Αν ναι, πώς ριζοσπαστικοποιήθηκαν, εξοπλίστηκαν και οργανώθηκαν –στη Γαλλία, στη Συρία, και από ποιον; Γιατί δεν εντοπίστηκαν; Είναι η Γαλλία, ύστερα από δύο μεγάλες επιθέσεις εφέτος, η πιο ευάλωτη χώρα ή μήπως το μακελειό στο Παρίσι δείχνει ότι το σύνολο της Ευρώπης αντιμετωπίζει νέες απειλές σε δημόσιους χώρους και εκδηλώσεις; Και αν αποδειχθεί τελικά η σύνδεση με τη Συρία, πώς θα αντιδράσει η Γαλλία; Θα κάνει πίσω από αυτή τη σύγκρουση φοβούμενη τα αντίποινα ή θα κλιμακώσει τις επιθέσεις στους τζιχαντιστές εκεί;
Τρία σενάρια για τους δράστες
Από την Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Κράτος
Ο ISIS, oι τζιχαντιστές και οι νεαροί γάλλοι μουσουλμάνοι
Είναι νωρίς για να προεξοφλήσει κανείς το αποτέλεσμα των ερευνών που θα φωτίσουν τη σκοτεινή διαδρομή φυσικών και ηθικών αυτουργών του μακελειού στο Παρίσι. Ωστόσο ήδη οι ειδικοί προσανατολίζονται σε τρία βασικά σενάρια για τους δράστες.
Από την Αλ Κάιντα στο Ισλαμικό Κράτος
Ο ISIS, oι τζιχαντιστές και οι νεαροί γάλλοι μουσουλμάνοι
Είναι νωρίς για να προεξοφλήσει κανείς το αποτέλεσμα των ερευνών που θα φωτίσουν τη σκοτεινή διαδρομή φυσικών και ηθικών αυτουργών του μακελειού στο Παρίσι. Ωστόσο ήδη οι ειδικοί προσανατολίζονται σε τρία βασικά σενάρια για τους δράστες.
1. Με τη «σφραγίδα» του ISIS
Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, είναι μια επιχείρηση που οργανώθηκε απευθείας από το αυτοαποκαλούμενο «χαλιφάτο» κάπου στη Συρία ή στο Ιράκ. Μέχρι πρότινος ο ISIS απλώς απηύθυνε κάλεσμα σε ξένους σουνίτες ισλαμιστές, υπηκόους δυτικών κρατών, να αναλάβουν ιερό πόλεμο (τζιχάντ) στις χώρες τους. Ωστόσο μετά την πιθανολογούμενη ως κατάρριψη με βόμβα του ρωσικού αεροπλάνου της Metrojet στη χερσόνησο του Σινά φάνηκε ότι ο ISIS εξελίσσεται επιχειρησιακά πολύ γρήγορα –γι’ αυτό και είναι ο υπ’ αριθμόν 1 ύποπτος. Μια ομάδα κομάντος αυτοκτονίας θα μπορούσε να έχει ταξιδέψει στη Γαλλία ή τα μέλη της να στρατολογήθηκαν εκεί (ή και τα δύο) και οι εντολές να δόθηκαν από το Ισλαμικό Κράτος. Στα μέλη των αποφασισμένων να γίνουν μάρτυρες του ισλάμ τζιχαντιστών πιθανώς να περιλαμβάνονταν γάλλοι υπήκοοι.
2. Οπως στο «Charlie Hebdo»
Το δεύτερο σενάριο εξετάζει μια επιχείρηση που θυμίζει το λουτρό αίματος στη σατιρική εφημερίδα «Charlie Hebdo» τον Ιανουάριο. Δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό, καθώς αποκαλύφθηκε αργότερα, ότι στην επιχείρηση αυτή συμμετείχαν τρεις γάλλοι τζιχαντιστές, εκ των οποίων ο ένας βρισκόταν σε επαφή με το Ισλαμικό Κράτος, αν και δεν ταξίδεψε ποτέ εκεί, και οι άλλοι, δύο αδέλφια, είχαν προσωπικές επαφές με την τοπική οργάνωση της Αλ Κάιντα στην Υεμένη. Εδώ πρέπει να προστεθεί μία σημαντική παράμετρος: η οργάνωση (καλύτερα διεθνής «χαλαρή συνομοσπονδία» της τρομοκρατίας) που ίδρυσε ο Οσάμα μπιν Λάντεν έχει υποστεί σοβαρότατο πλήγμα γοήτρου εδώ και ενάμιση χρόνο, προς όφελος του ακόμη πιο ακραίου και δραστήριου Ισλαμικού Κράτους. Μια τρομοκρατική επιχείρηση τέτοιας έκτασης όπως αυτή της Παρασκευής στο Παρίσι θα «αποκαθιστούσε» επικοινωνιακά την εικόνα της.
3. Ντόπιοι δράστες «μοναχικοί λύκοι»
Η Γαλλία διαθέτει μια μεγάλη κοινωνική δεξαμενή αποξενωμένων, θυμωμένων και οικονομικά περιθωριοποιημένων νεαρών μουσουλμάνων. Κατά το τρίτο σενάριο, από αυτή τη δεξαμενή αναδύεται μια μικρή αλλά αποφασισμένη για δράση μειοψηφία ριζοσπαστικοποιημένων ισλαμιστών, βίαιων ή και μη βίαιων. Ανάμεσά τους υπάρχουν και κάποιοι «μοναχικοί λύκοι», που αποφασίζουν μόνοι τους να κάνουν μια τρομοκρατική επίθεση, όπως ο Μοχαμέντ Μεράχ που πυροβόλησε και σκότωσε επτά άτομα στην Τουλούζη το 2012 ή ο Μεχντί Νεμούς που σκότωσε τέσσερα άτομα στο Εβραϊκό Μουσείο στις Βρυξέλλες το 2014. Ακόμη και αυτοί πάντως έχουν κάποιες επαφές με ομάδες μίσους στο Διαδίκτυο, πίσω από τις οποίες μπορεί να βρίσκονται μέλη ισλαμιστικών οργανώσεων.
Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί περί την τρομοκρατία δεν αποκλείουν έναν συνδυασμό αυτών των τριών βασικών σεναρίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μπαράζ της Παρασκευής στο Παρίσι θύμιζε, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη τρομοκρατική επιχείρηση, τις πολλαπλές επιθέσεις στο Μουμπάι της Ινδίας το 2008. Και τότε, όπως και στη γαλλική πρωτεύουσα, οι στόχοι δεν ήταν ευθέως συμβολικοί ή φρουρούμενοι, αλλά ήταν λόμπι ξενοδοχείων, καφετέριες, δημόσιοι χώροι κ.τ.λ.
Φιάσκο
Απέτυχε παταγωδώς η αντιτρομοκρατική πολιτική
Τέτοιες επιθέσεις είναι ο εφιάλτης κάθε δυτικής υπηρεσίας ασφαλείας: πώς μπορείς να σταματήσεις αποφασισμένους καμικάζι, ενόπλους που χτυπάνε στα τυφλά, σε πολλά σημεία ταυτόχρονα μέσα σε μια μεγάλη δυτική πόλη; Η θηριωδία στο Παρίσι –η χειρότερη στην Ευρώπη μετά τις βομβιστικές επιθέσεις σε σιδηροδρομικό σταθμό της Μαδρίτης το 2004 –δείχνει ότι απέτυχε παταγωδώς η αντιτρομοκρατική πολιτική της Γαλλίας.
Κατάσταση Εκτακτης Ανάγκης
Η Αλγερία το 1955, οι τζιχαντιστές το 2015
Ο γαλλικός νόμος για την Κατάσταση Εκτακτης Ανάγκης είναι ηλικίας 60 ετών. Ετέθη σε ισχύ στις 3 Απριλίου 1955, με αφορμή τον απελευθερωτικό αγώνα των Αλγερινών εναντίον των γάλλων αποικιοκρατών. Εκτοτε εφαρμόστηκε τέσσερις φορές. Η πρώτη ήταν το διάστημα Απρίλιος 1955 –Ιανουάριος 1956. Η δεύτερη ήταν μετά την επιστροφή του στρατηγού Σαρλ ντε Γκωλ στην εξουσία στις 13 Μαΐου του 1958, για τον φόβο ταραχών και τρομοκρατικών επιθέσεων. Η τρίτη ήταν το 1961, για τον φόβο πραξικοπήματος, με αφορμή κινήσεις στο στράτευμα. Και η τέταρτη φορά ήταν πιο πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2005, όταν ξέσπασε το κύμα των ταραχών στα υποβαθμισμένα προάστια των μεγάλων γαλλικών πόλεων, κατοικούμενα κυρίως από γάλλους πολίτες, παιδιά μεταναστών δεύτερης ή και τρίτης γενιάς.
Η Αλγερία το 1955, οι τζιχαντιστές το 2015
Ο γαλλικός νόμος για την Κατάσταση Εκτακτης Ανάγκης είναι ηλικίας 60 ετών. Ετέθη σε ισχύ στις 3 Απριλίου 1955, με αφορμή τον απελευθερωτικό αγώνα των Αλγερινών εναντίον των γάλλων αποικιοκρατών. Εκτοτε εφαρμόστηκε τέσσερις φορές. Η πρώτη ήταν το διάστημα Απρίλιος 1955 –Ιανουάριος 1956. Η δεύτερη ήταν μετά την επιστροφή του στρατηγού Σαρλ ντε Γκωλ στην εξουσία στις 13 Μαΐου του 1958, για τον φόβο ταραχών και τρομοκρατικών επιθέσεων. Η τρίτη ήταν το 1961, για τον φόβο πραξικοπήματος, με αφορμή κινήσεις στο στράτευμα. Και η τέταρτη φορά ήταν πιο πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2005, όταν ξέσπασε το κύμα των ταραχών στα υποβαθμισμένα προάστια των μεγάλων γαλλικών πόλεων, κατοικούμενα κυρίως από γάλλους πολίτες, παιδιά μεταναστών δεύτερης ή και τρίτης γενιάς.
«Χαρακτηριστικά δημόσιας καταστροφής»
Τι ορίζει όμως ακριβώς η Κατάσταση Εκτακτης Ανάγκης; «Δύναται να κηρυχθεί σε όλη την επικράτεια ή σε τμήμα της, είτε σε περίπτωση άμεσου κινδύνου προερχομένου από σοβαρές επιθέσεις που διασαλεύουν τη δημόσια τάξη, είτε σε περίπτωση γεγονότων που παρουσιάζουν, λόγω της φύσης και της σοβαρότητάς τους, χαρακτηριστικά δημόσιας καταστροφής» είναι η σχετική διατύπωση.
Την Κατάσταση Εκτακτης Ανάγκης αποφασίζει το Υπουργικό Συμβούλιο και ισχύει το πολύ για 12 ημέρες, με δυνατότητα παράτασής της κατόπιν ειδικής νομοθετικής ρύθμισης.
Επιτρέπει τις ακόλουθες ενέργειες:
- Τη μερική ή καθολική απαγόρευση κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων.
- Την εγκαθίδρυση Ζωνών Προστασίας στις οποίες τον πρώτο λόγο έχουν οι ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας.
- Την απαγόρευση μετακινήσεων, το κλείσιμο πόλεων, περιοχών, ή και των συνόρων ολόκληρης της χώρας.
- Την είσοδο, ακόμη και με χρήση βίας, και τη διεξαγωγή ελέγχων σε κάθε είδους κτίρια χωρίς άδεια εισαγγελέα.
Απόλυτη λογοκρισία, ακόμη και στα σινεμά
Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, η Κατάσταση Εκτακτης Ανάγκης επιτρέπει επίσης ρητώς τη λογοκρισία σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και σε κάθε είδους δημοσιεύματα ή μέσα μεταφοράς πληροφοριών. Μπορούν να ελέγχονται για το περιεχόμενό τους και να απαγορεύονται με συνοπτικές διαδικασίες ακόμη και οι ταινίες που προβάλλονται στους κινηματογράφους καθώς και οι παραστάσεις στις θεατρικές αίθουσες.
Φιάσκο
Απέτυχε παταγωδώς η αντιτρομοκρατική πολιτική
Τέτοιες επιθέσεις είναι ο εφιάλτης κάθε δυτικής υπηρεσίας ασφαλείας: πώς μπορείς να σταματήσεις αποφασισμένους καμικάζι, ενόπλους που χτυπάνε στα τυφλά, σε πολλά σημεία ταυτόχρονα μέσα σε μια μεγάλη δυτική πόλη; Η θηριωδία στο Παρίσι –η χειρότερη στην Ευρώπη μετά τις βομβιστικές επιθέσεις σε σιδηροδρομικό σταθμό της Μαδρίτης το 2004 –δείχνει ότι απέτυχε παταγωδώς η αντιτρομοκρατική πολιτική της Γαλλίας.
Σχεδιασμός υπήρχε, αλλά φάνηκε πως δεν ήταν αρκετός για να προστατεύσει τη γαλλική πρωτεύουσα και τους ανθρώπους της. Οι υπηρεσίες ασφαλείας ήταν σε συναγερμό λόγω της αύξησης της δραστηριότητας του ISIS και της ικανότητας των τζιχαντιστών να στρατολογούν νεαρούς από τη Δύση.
Ολες οι ελπίδες ότι οι κίνδυνοι ήταν απλώς θεωρητικοί ή υπερβολικοί διαψεύστηκαν από τις επιθέσεις στο Σίδνεϊ, στη Νέα Υόρκη και στην Οτάβα στα τέλη του 2014 και στη συνέχεια στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 2015, οι οποίες έδειξαν ότι οι τρομοκράτες είχαν τη δυνατότητα και την πρόθεση να χτυπήσουν στην καρδιά της Δύσης.
Τέτοιες επιθέσεις είναι σχεδόν αδύνατο να προβλεφθούν, και να αποτραπούν, αν δράστης είναι ένα άτομο που ενεργεί μόνο του.
Ο κίνδυνος από τον λεγόμενο «ακέφαλο τζιχάντ», όπου η προπαγάνδα των ισλαμιστών υποκινεί «μοναχικούς λύκους», έχει προστεθεί τώρα στις πιο παραδοσιακές τρομοκρατικές απειλές.
Αλλά και στην περίπτωση συντονισμένης δράσης από μια ομάδα, χρειάζονται καλές πληροφορίες και εντατική παρακολούθηση για να ματαιωθούν τα χτυπήματα.
Αντιτρομοκρατικές υπηρεσίες σε όλη την Ευρώπη καταστρώνουν αναβαθμισμένα σχέδια, στα οποία οι ένοπλες περιπολίες ρουτίνας γύρω από τις αστικές περιοχές θα πρέπει να ενισχυθούν με άλλες ειδικές μονάδες και, αν κριθεί απαραίτητο, από δυνάμεις του στρατού.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
