Διαθέτει λύσεις για την κρίση η ευρωπαϊκή Αριστερά;

Ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, οι Podemos στην Ισπανία, το Σιν Φέιν στην Ιρλανδία και τώρα ο Τζέρεμι Κόρμπιν στη Βρετανία –κάτι φαίνεται να αλλάζει στους ευρωπαϊκούς πολιτικούς συσχετισμούς δυνάμεων, ακόμη και αν αυτή η αλλαγή έρχεται μέσα από μνημόνια, απογοητεύσεις, διαψεύσεις και πισωγυρίσματα. Η πρόσφατη εκλογή του Κόρμπιν, ενός αντισυμβατικού μαχητικού μαρξιστή, στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος ανανέωσε τις ραγισμένες ελπίδες της ευρωπαϊκής Αριστεράς ότι κάποια στιγμή θα μπορέσει να λειτουργήσει ως αντίρροπη δύναμη στην κρίση, στη λιτότητα και στην ανισότητα. Μετά την αποτυχία των ελληνικών διαπραγματεύσεων και την υποχώρηση των ποσοστών του Podemos στην Ισπανία, λίγο πριν από τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών στην ιβηρική χώρα, οι ευρωπαίοι αριστεροί ανασκουμπώνονται. Μπορούν όμως να παρουσιάσουν μια βιώσιμη εναλλακτική πολιτική για την κρίση; Μπορούν να μετουσιώσουν την πολιτική ρητορεία και την αριστερή ιδεολογία σε πραγματιστική πολιτική; Εν ολίγοις έχουν τη λύση που χρειάζονται οι ευρωπαϊκές χώρες;

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις απαρτίζονται από ένα μωσαϊκό ιδεολογιών και κινημάτων με ετερόκλητο υπόβαθρο και ιστορία. Αν και έχουν υπάρξει προσπάθειες ανάπτυξης κοινών πολιτικών και συντονισμένης δράσης, ειδικά μετά το ξέσπασμα της κρίσης το 2008, η ρεαλιστική γεφύρωση των πολιτικών και ιδεολογικών χασμάτων δεν έχει φτάσει ακόμη σε επίπεδο που θα μπορούσε να κάνει την Αριστερά να λειτουργήσει ως μεταρρυθμιστικός φορέας στην Ευρώπη. Κοινά χαρακτηριστικά τους, η εναντίωση στη σκληρή λιτότητα που επιβάλλουν οι Βρυξέλλες στα φτωχότερα κράτη-μέλη, στην επίθεση στο κράτος πρόνοιας, στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, που εκείνοι κρίνουν ότι μεγεθύνουν την ανισότητα αντί να την ελαττώνουν, και ο καταγγελτικός λόγος.

Τρεις ζώνες υποστήριξης

Αλλα αριστερά κόμματα είναι περισσότερο ευρωσκεπτικιστικά, άλλα λιγότερο. Αλλα ρέπουν προς τον λαϊκισμό και την ηθικολογική ιδεολογία και άλλα είναι περισσότερο πραγματιστικά. Το νέο σκίρτημα στην καρδιά της ευρωπαϊκής Αριστεράς έρχεται από μια χώρα, το Ηνωμένο Βασίλειο, και έναν ηγέτη, που παραδοσιακά παρουσιάζουν αμφίθυμη, αν όχι αρνητική στάση προς τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι αριστερές δυνάμεις τείνουν να τα πηγαίνουν καλύτερα σε μικρότερες ή/και φτωχές χώρες.

Για αυτόν τον λόγο η εκλογή του Κόρμπιν στη Βρετανία, εκτός από συμβολική νίκη αποτελεί για τους αριστερούς και ένα ουσιαστικό βήμα προς την αμφισβήτηση του νεοφιλελεύθερου δόγματος των Βρυξελλών –παρότι η νίκη αυτή συντελέστηκε στη μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που δεν είναι ταμπού να μιλήσει κανείς για έξοδο από την ΕΕ.

«Η Αριστερά επιτέλους δείχνει μεγαλύτερη εκλογική δυναμική σε σχέση με τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για να μιλήσουμε για την επιστροφή της Αριστεράς –ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να βρεθεί εκτός κυβέρνησης, οι Podemos έχουν χάσει την ορμή τους και είναι δύσκολο να δούμε πώς ένα Εργατικό Κόμμα με ηγέτη τον Κόρμπιν θα μπορούσε να κερδίσει στις επόμενες εκλογές. Επιπλέον, αν και μπορούμε να υπογραμμίσουμε τα πολλά προβλήματα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, μέχρι κάποιος να παρουσιάσει μια πειστική εναλλακτική, οι νεοφιλελεύθερες δυνάμεις δεν πάνε πουθενά» είπε μιλώντας στο «Βήμα» ο Λουκ Μαρτς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και ειδικός στη ριζοσπαστική Αριστερά στην Ευρώπη και στη Ρωσία.

«Σε ό,τι αφορά την Αριστερά, υπάρχουν τρεις ζώνες υποστήριξης. Πρώτον η ιδεολογική, από αριστερούς ακτιβιστές που συμμετείχαν σε διάφορα αριστερά κόμματα τις τελευταίες δεκαετίες, όπως ο Τσίπρας στον Συνασπισμό και ο Κόρμπιν που ήταν ακτιβιστής της αριστερής πτέρυγας των Εργατικών. Δεύτερον, από απογοητευμένους σοσιαλδημοκράτες και χρησιμοποιούν τη “ριζοσπαστική Αριστερά” για να διαμαρτυρηθούν που οι σοσιαλδημοκράτες έχασαν την ταυτότητά τους, όπως οι ψηφοφόροι του ΠαΣοΚ ή ο ισχυρισμός ότι ο Κόρμπιν αντιπροσωπεύει τους πραγματικούς Εργατικούς. Και τρίτον, από τη γενική ψήφο διαμαρτυρίας, ψηφοφόροι που επηρεάζονται περισσότερο σε σχέση με τις δύο πρώτες κατηγορίες, από τις κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές, όπως η αύξηση της ανεργίας, η λιτότητα, η ανισότητα και μπορούν να εγκαταλείψουν την Αριστερά για άλλα κόμματα διαμαρτυρίας αν τα βρουν πιο θελκτικά» συμπλήρωσε ο καθηγητής Μαρτς.

Και κατέληξε: «Δεδομένων των προβλημάτων στην ΕΕ σήμερα, η Αριστερά διαθέτει ισχυρά θεωρητικά επιχειρήματα. Το ζήτημα είναι να τα μετουσιώσει σε ένα πειστικό πολιτικό κίνημα. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που αυτό δεν έχει συμβεί –διαφορές μέσα στα ίδια τα κόμματα, το γεγονός ότι εκτός από την Ελλάδα και την Κύπρο αυτά τα κόμματα είναι συγκριτικά μικρά, το γεγονός ότι η κυρίαρχη Κεντροαριστερά δεν δείχνει να επιθυμεί την υιοθέτηση εναλλακτικών πολιτικών. Επιπροσθέτως, τα αποτελέσματα των ενεργειών του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση δείχνουν τα αντίθετα από αυτό που θέλουν. Ποιες παραχωρήσεις έγιναν στην πραγματικότητα; Ειδικά αν ο ΣΥΡΙΖΑ χάσει στις εκλογές, αλλά ακόμη και αν δεν χάσει, τα επιτεύγματά του δύσκολα συνιστούν νίκη για την Αριστερά και είναι πιθανό ότι θα παρουσιαστούν από τους αντιπάλους της ως μια καθολική ήττα που απονομιμοποιεί κάθε πραγματική προσπάθεια υπονόμευσης της λιτότητας».

Θα ενισχυθεί η Αριστερά στη Γηραιά Ηπειρο και τι είναι αυτό που «οδηγεί» την ψήφο των αριστερών σήμερα;

Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ: «Η επόμενη αριστερή κυβέρνηση στην ΕΕ θα λάβει υπόψη το πάθημα του ΣΥΡΙΖΑ»

οικονομολόγος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Οστιν

«Στην Ευρώπη παρατηρείται μια ξεκάθαρη μετακίνηση των ψηφοφόρων από τα πρώην κυρίαρχα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα προς νέους σχηματισμούς. Είναι εμφανές ότι η μοίρα του ΣΥΡΙΖΑ συνιστά ένα εμπόδιο το οποίο θα λάβουν υπόψη άλλα κινήματα το προσεχές διάστημα. Βάσει προσωπικής παρατήρησης θα έλεγα ότι ένας βασικός λόγος αυτής της απομάκρυνσης των πολιτών από τους προηγούμενους πολιτικούς σχηματισμούς είναι η αυξανόμενη πεποίθηση ότι οι κατεστημένες κεντροαριστερές πολιτικές δεν είναι ικανές –ή δεν ενδιαφέρονται –να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα των καθημερινών πολιτών και των εργαζομένων και ότι το ιδεολογικό πλαίσιο που έχουν υιοθετήσει δεν μπορεί να προστατεύσει το βιοτικό επίπεδο και την οικονομική ασφάλεια τα οποία οι ευρωπαίοι πολίτες θεωρούν βασικά συστατικά της ευρωπαϊκής κοινωνίας. Επομένως είναι ανοιχτοί στις δυνάμεις της αντιπολίτευσης που προσφέρουν ένα ξεκάθαρο εναλλακτικό όραμα.

»Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να διαπραγματευθεί με καλές προθέσεις με τους ευρωπαίους δανειστές στη βάση της λογικής –δεν είχε εντολή ούτε διοικητική ή πολιτική ικανότητα να οριοθετήσει ένα ξεκάθαρο, αξιόπιστο μονοπάτι στην περίπτωση που οι δανειστές αρνούνταν να διαπραγματευθούν καλόπιστα. Και αυτό δυστυχώς συνέβη. Ετσι, ενώ υπήρχε ένα Σχέδιο Β, ένα εμπιστευτικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης, αυτό δεν μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα στις διαπραγματεύσεις. Η επόμενη αριστερή κυβέρνηση που θα προκύψει σύντομα στην Ευρώπη θα λάβει αυτή την εμπειρία υπόψη. Μια τέτοια κυβέρνηση θα αναπτύξει ανοιχτά την εναλλακτική στρατηγική της και για αυτόν τον λόγο η θέση της θα είναι πιο ισχυρή στις διαπραγματεύσεις από ό,τι ήταν της Ελλάδας. Αυτό θα είναι ακόμη πιο βέβαιο αν πρόκειται για μια μεγάλη χώρα όπως η Γαλλία ή αν είναι σε θέση, όπως η Ιρλανδία, να επιστρέψει στο δικό της νόμισμα χωρίς υπερβολική εσωτερική αναταραχή».

Αλεξάντρε Αφόνσο: «Είναι πανίσχυροι αντίπαλοι οι αγορές, οι Βρυξέλλες και τα μεγάλα ΜΜΕ»

(βοηθός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Λέιντεν στην Ολλανδία και ειδικός στη Συγκριτική Πολιτική Οικονομία)

«Υπάρχει μια τάση προς την άνοδο μιας πιο μαχητικής Αριστεράς σε αρκετές χώρες τελευταία, αλλά δεν πιστεύω ότι πρόκειται για μια μαζική μετακίνηση των ψηφοφόρων στην Ευρώπη προς τα αριστερά. Είναι πιο πολύ το αποτέλεσμα της αυξανόμενης αποξένωσης και έλλειψης επιλογών μεταξύ των κομμάτων στο κέντρο του πολιτικού φάσματος. Τα κυρίαρχα κόμματα θεωρούνται πιο πολύ ένα καρτέλ των ελίτ που προτείνουν το ίδιο πακέτο πολιτικών. Στην Ελλάδα και στην Ισπανία τόσο η Κεντροαριστερά όσο και η Κεντροδεξιά επεδίωκαν το ίδιο «πακέτο» πολιτικών που επέβαλε η τρόικα, ενώ στη Βρετανία το Εργατικό Κόμμα συμβάδιζε με το Συντηρητικό σε μια σειρά θεμάτων όπως οι περικοπές στο κράτος πρόνοιας και ο έλεγχος στη μετανάστευση. Σε αυτό το πλαίσιο η πιο ριζοσπαστική Αριστερά εμφανίστηκε ως η μοναδική εναλλακτική, ακόμη και αν οι πιθανότητες να προωθήσει την ατζέντα της στην κυβέρνηση είναι πολύ περιορισμένες.

»Είναι εξαιρετικά δύσκολο για την Αριστερά να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της επειδή έχει να αντιμετωπίσει τόσο ισχυρές δυνάμεις: τις αγορές, τις Βρυξέλλες, τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης, όπου το χρήμα καθορίζει την ατζέντα. Αυτό μπορούμε να το δούμε σε διάφορες περιπτώσεις. Στην Ελλάδα οι καρποί των διαπραγματεύσεων μεταξύ του Αλέξη Τσίπρα και της ΕΕ έδειξαν ότι τα εκλογικά αποτελέσματα δεν έχουν καμία σημασία, ότι όποιος κυβερνά πρέπει να ακολουθήσει τις ίδιες πολιτικές λιτότητας. Στη Βρετανία ο Τζέρεμι Κόρμπιν έρχεται αντιμέτωπος με έναν καταιγισμό επιθέσεων από τον Τύπο, μεγάλο μέρος του οποίου ανήκει σε ανθρώπους με ξεκάθαρες κεντροδεξιές προτιμήσεις. Και είναι εξαιρετικά δύσκολο να κερδίσεις εκλογές στη Βρετανία χωρίς τον Τύπο.

»Ο τελευταίος ηγέτης των Εργατικών που είχε τον Τύπο στο πλευρό του ήταν ο Τόνι Μπλερ και αυτό επειδή ήταν περισσότερο κεντροδεξιός παρά αριστερός. Αυτή η έλλειψη εναλλακτικής είναι πιθανόν να αποξενώσει ακόμη περισσότερο τον κόσμο από την πολιτική. Η εμπιστοσύνη προς τους πολιτικούς σε όλη την ΕΕ είναι ελάχιστη».

Ελενα Σίχαν:«Η επαναφορά της εθνικής κυριαρχίαςείναι απαραίτητη για τον έλεγχο της οικονομίας»

(Επίτιμη καθηγήτρια στο Τμήμα Επικοινωνίας του Dublin City University και ειδική στην ιστορία του Μαρξισμού και των Ιδεών)

«Μετά το 2008 ο κόσμος απέκτησε μεγαλύτερη επίγνωση της άνισης κατανομής του πλούτου και αποφάσισε να αντιταχθεί σε αυτό. Αυτό οδήγησε σε μια σειρά λαϊκιστικών κινημάτων, όπως και σε μια μαζική εισροή στην παραδοσιακή Αριστερά. Η άνοδος του Podemos στην Ισπανία και η εκλογή του Κόρμπιν στη Βρετανία αποτελούν παράδειγμα αυτής της τάσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα ήταν για εμένα η καλύτερη έκφραση της σύνθεσης μεταξύ των παλαιών αριστερών παραδόσεων και των νεότερων κοινωνικών κινημάτων. Δυστυχώς ο ΣΥΡΙΖΑ που θαύμαζα έχει καταστραφεί τώρα.

Κατηγορώ την τρόικα και τη σκληρή εξουσία που ασκήθηκε στην ελληνική κυβέρνηση, αλλά επίσης κατηγορώ την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ που έφτασε στο χείλος του γκρεμού ενώ διακυβεύονταν τόσο πολλά για τόσους ανθρώπους χωρίς να έχει εναλλακτικό σχέδιο και μετά επειδή κινήθηκε κατά της δικής του Αριστεράς. Η ζημιά που έγινε δεν αφορά μόνο τον ελληνικό λαό και την ελληνική Αριστερά αλλά και την ευρωπαϊκή Αριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσέφερε έναν ορίζοντα ελπίδας για την ευρωπαϊκή Αριστερά και η άνοδός του μάς βοήθησε να δημιουργήσουμε τα δικά μας κινήματα αντίστασης προς μια ανανεωτική αριστερή διακυβέρνηση. Τώρα απλά επιβεβαιώνει τη θέση ότι δεν υπάρχει εναλλακτική. Εχουμε μια μαζική κινητοποίηση κατά της λιτότητας εδώ στην Ιρλανδία. Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, με εκατοντάδες ελληνικές σημαίες να κυματίζουν ως σύμβολο αντίστασης και πιθανής νίκης. Αυτά τα κινήματα θα συνεχίσουν αλλά κάτι χάθηκε.

Λιτότητα δεν είναι η κατάλληλη λέξη για να περιγραφεί αυτό που μας επιβάλλεται. Λιτότητα σημαίνει ένας καθαρός, πειθαρχημένος τρόπος ζωής, η άρνηση της πολυτέλειας στη βάση της προθυμίας. Αυτό που αποκαλείται λιτότητα είναι ο σφετερισμός των φτωχών από τους πλούσιους, αυτών που έχουν λιγότερα από όσα χρειάζονται από εκείνους που έχουν πολύ περισσότερα από όσα χρειάζονται. Δεν νομίζω ότι κανείς θα ξαναδεί την ΕΕ με τον ίδιο τρόπο μετά τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα. Η ΕΕ έδειξε ότι είναι ένα εργαλείο σκληρής ταξικής κυριαρχίας. Η επαναφορά κάποιου βαθμού εθνικής κυριαρχίας, ειδικά στην Ελλάδα, είναι απαραίτητη για την ανάκτηση του ελέγχου της οικονομίας».