Κάτι σάπιο υπάρχει στο Λίβανο, και τις τελευταίες εβδομάδες έχει εμφανιστεί στους δρόμους της Βηρυτού: Τα βουνά από σκουπίδια που έχουν πνίξει την πρωτεύουσα είναι η ορατή εκδήλωση του συνδυασμού της κουλτούρας διαφθοράς και οικονομίας «ημέτερων» με την πολιτική παράλυση πάνω στις σεκταριστικές διαχωριστικές γραμμές.
Με φόντο τις διαδηλώσεις του κινήματος «Βρωμάτε», η κρίση κλιμακώνεται και η Χεζμπολάχ και οι χριστιανοί σύμμαχοί της θέλουν να «τραβήξουν το χαλί» της κυβέρνησης εθνικής ενότητας.
Το πρώτο άμεσο πρόβλημα στους δρόμους: Ακόμη και το να περπατήσει κανείς στην πρωτεύουσα απαιτεί εδώ και εβδομάδες τεράστια υπομονή και γερό αναπνευστικό σύστημα, καθώς τα σκουπίδια έχουν πλημμυρίσει τη Βηρυτό. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι κάτοικοι αναγκάζονται να πυρπολήσουν τα βουνά από απορρίμματα, με την Πυροσβεστική να ακολουθεί -εξυπακούεται ότι σε κανένα από τα δύο δεν βοηθούν οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες.
Άλλες «λύσεις» έχουν γίνει η συγκέντρωση των σκουπιδιών και η πρόχειρη μεταφορά τους σε όποιον διαθέσιμο ανοικτό χώρο υπάρχει -κάτι που μεταφράζεται είτε σε πάρκα, είτε στο λιμάνι, είτε σε παραλίες και ακόμη και στη θάλασσα.
Το δεύτερο άμεσο πρόβλημα: Την Πέμπτη, η σιιτική Χεζμπολάχ και οι χριστιανοί σύμμαχοί της ανακοίνωσαν πως θα μποϊκοτάρουν την επόμενη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Τα έξι μέλη της κυβέρνησης που προέρχονται από τα δύο στρατόπεδα είχαν ήδη αποχωρήσει από την προηγούμενη συνεδρίαση την Τρίτη, τέσσερις ώρες μετά την έναρξή της, και η νέα κίνησή τους βαθαίνει το ρήγμα.
Στο ενδιάμεσο μεσολαβούν ουσιαστικά τα σχεδόν πάντα που συμβαίνουν στο Λίβανο: Η πίεση από το πρώτο κίνημα που όχι μόνο σχηματίστηκε από τα κάτω αλλά, κυρίως, είναι το πρώτο που δεν κινείται πάνω στις σεκταριστικές γραμμές του (πολύ πρόσφατου) παρελθόντος. Το «άρωμα» διαφθοράς που πολλοί Λιβανέζοι αναγνωρίζουν στη δυσωδία στους δρόμους. Και πρωτίστως η αδυναμία ενός πολιτικού συστήματος που πρέπει να κινηθεί στη βάση της διακοινοτικής συνεννόησης αλλά έχει παραλύσει για πάνω από έναν χρόνο.
Χωματερή για τους Λιβανέζους μοιάζει πλέον η κυβέρνηση
Το πρόβλημα με τα σκουπίδια ξεκίνησε με το κλείσιμο χωματερής που εξυπηρετούσε μέχρι πρότινος την Βηρυτό. Το κλείσιμό της είχε καθυστερήσει, όμως η διάδοχη κατάσταση δεν είχε ξεκαθαρίσει -και η κερδοφόρος δραστηριότητα αποκομιδής των σκουπιδιών, ειδικά όταν πρόκειται για τέτοιου μεγέθους έργο, εύκολα γίνεται μία καλή ευκαιρία για λιγότερο διαφανείς διαδικασίες.
Η πολιτική στασιμότητα, κάτω από την οποία βαλτώνουν τα σκουπίδια, είναι ο κανόνας για 18 μήνες. Το πολιτικό σύστημα του Λιβάνου είναι χτισμένο πάνω σε πολύ ευαίσθητες ισορροπίες, οι οποίες αντανακλούν τους εμπρηστικά λεπτούς συσχετισμούς του εμφυλίου.
Αυτές οι ισορροπίες του πολιτικού συστήματος έχουν ουσιαστικά βραχυκυκλώσει τον τελευταίο χρόνο: Η Βηρυτός δεν έχει καταφέρει να καταλήξει σε νέο πρόεδρο, που πρέπει να είναι χριστιανός -οι σουνίτες βουλευτές τον μπλοκάρουν. Αποτέλεσμα, εκτός από την αναβολή των βουλευτικών εκλογών: Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας θα πρέπει να αποφασίζει στη βάση ομοφωνίας. Δηλαδή, σε αυτό το σκηνικό, οι αποφάσεις είναι αδύνατες, και έτσι τα πάντα απειλούνται μένουν ακίνητα. Και τα σκουπίδια.
Το «Βρωμάτε» και οι πρώτες απόπειρες εκμετάλλευσής του
Έτσι, μετά από εβδομάδες δυσωδίας στους δρόμους, ήρθε το κίνημα «Βρωμάτε»: Με πλακάτ εναντίον των ανίκανων και διεφθαρμένων πολιτικών, στους δρόμους σχηματίστηκε ένα ρεύμα μεγέθους που ο Λίβανος είχε να δει από τους καιρούς αμέσως μετά τη δολοφονία του Χαρίρι το 2005.
Κυρίως όμως, οι κάτοικοι που βγήκαν στους δρόμους, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, βγήκαν ως κάτοικοι της Βηρυτού -όχι ως σουνίτες, σιίτες, δρούζοι ή χριστιανοί.
Η μεγάλη διαδήλωση του Σαββάτου οδήγησε σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Το κίνημα όμως δεν υποχωρεί και διοργανώνει νέα μεγάλη κινητοποίηση το ερχόμενο Σάββατο.
Την πίεση από το «Βρωμάτε» την αισθάνεται το πολιτικό σύστημα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί και να υπερβεί το αδιέξοδο. Στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο, οι υπουργοί απέρριψαν εκ νέου τη σύμβαση για την αποκομιδή των σκουπιδιών, λέγοντας πως το κόστος της είναι υπέρογκο και ο διαγωνισμός δεν ήταν διαφανής.
Έτσι, η κυβέρνηση περιορίστηκε στο να αναθέσει σε υπουργική επιτροπή τη διενέργεια νέου διαγωνισμού -στην πράξη δηλαδή, δεν δόθηκε λύση και τα βουνά με σκουπίδια θα μεγαλώνουν.
Άλλη πρόταση που είχε νωρίτερα τεθεί από τον πρωθυπουργό Ταμάμ Σαλάμ ήταν τα σκουπίδια να πάνε στην επαρχία Ακάρ -επαρχία στο βορρά, ξεχασμένη από τη Βυρητό- με αντάλλαγμα κονδύλια για επενδύσεις. Και η πρόταση αυτή απορρίφθηκε, βρίσκοντας επίσης γρήγορα το δρόμο της στα πλακάτ διαδηλωτών («το Ακάρ δεν είναι σκουπιδότοπος»).
Το «Βρωμάτε» μοιάζει μεν ως ο νέος πρωταγωνιστής στο Λίβανο, και για αυτό η Χεζμπολάχ ήταν η πρώτη που προσπάθησε να το προσεταιριστεί. Αρκετοί όμως επισημαίνουν πως, έστω κι αν είναι το πρώτο «μη σεκταριστικό» κίνημα που εμφανίζεται στη χώρα, τα κινήματα βάσης έχουν πολύ περιορισμένο περιθώριο να παίξουν ρόλο σε μία χώρα όπως ο Λίβανος: Η στήριξη των διάφορων φράξιων δεν περιορίζεται στις επιμέρους ομάδες στο εσωτερικό του Λιβάνου αλλά και (τουλάχιστον εξίσου) στις σχέσεις τους με το εξωτερικό. Η σιιτική Χεζμπολάχ κοιτάζει προς το Ιράν, η σουνιτική ηγεσία προς τη Σαουδική Αραβία και τις ΗΠΑ, ενώ οι χριστιανικές πολιτικές ομάδες είναι μοιρασμένες.
