Βγαίνοντας από το αυτοκίνητο στην πόλη Καφρ Καντούμ της Δυτικής Οχθης, με υποδέχεται η έντονη δυσωδία από ούρα, κόπρανα και καμένα λάστιχα. Μια δυσάρεστη υπενθύμιση της σχεδόν σταθερής αντιπαράθεσης μεταξύ Ισραηλινών εποίκων και στρατιωτών από τη μία πλευρά, και Παλαιστινίων από την άλλη.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Η οικογένεια Αμπού Εχάμπ, το διώροφο σπίτι της οποίας είναι χτισμένο σε μια πλαγιά, ακριβώς κάτω από τον δρόμο που βρισκόμαστε, είναι παγιδευμένη μεταξύ αυτών των μαχών. Εκτρέφουν πουλερικά στον δεύτερο όροφο, οι ίδιοι ζουν στον πρώτο. Οι τοίχοι τούς προστατεύουν ελάχιστα από την ανταλλαγή δακρυγόνων, την καύση λάστιχων και τη ρίψη πετρών. Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Αμυνας (IDF) κινούνται συχνά γύρω από την οικία της οικογένειας κατά τη διάρκεια των νυχτερινών περιπολιών, ενώ ορισμένες φορές εισέρχονται ακόμη και στο σπίτι.
Η δυσάρεστη μυρωδιά προέρχεται από το λεγόμενο «κουνάβι», το υγρό με οσμή λυμάτων που χρησιμοποιεί ο ισραηλινός στρατός για να καταβρέχει τους Παλαιστίνιους και ξένους διαδηλωτές οι οποίοι συγκεντρώνονται κάθε εβδομάδα σε αυτόν τον σκονισμένο δρόμο. Η δυσωδία είναι τόσο έντονη που ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας κάνει πλέον εμετό στη θέα φαγητού. Ο στρατός χρησιμοποιεί, επίσης, χειροβομβίδες κρότου-λάμψης για να αντιμετωπίσει τις διαδηλώσεις. Μετά από τη ρίψη μιας χειροβομβίδας πολύ κοντά στο σπίτι της οικογένειας, η μεγαλύτερη κόρη έχασε την ακοή της από το ένα αυτί.
«Δεν μπορούσε να ολοκληρώσει ούτε μία πρόταση χωρίς να κλάψει», λέει ο ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που παρέχει συμβουλευτική υποστήριξη στη μητέρα του κοριτσιού. «Τώρα πλέον, μιλάει για τους φόβους της χωρίς να καταρρέει».
Με αυτόν τον τρόπο οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, ως ιατρική ανθρωπιστική οργάνωση, μετρούν την πρόοδο των ατόμων που βοηθούν στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Τα τελευταία 15 χρόνια, τα προγράμματά μας στη Δυτική Οχθη και στη Γάζα έχουν επικεντρωθεί κυρίως σε θέματα ψυχικής υγείας. Οι συνάδελφοί μου ορισμένες φορές αισθάνονται ότι το μόνο που μπορούν να παρέχουν στους ασθενείς είναι απλά ένα μεγαλύτερο επίπεδο ψυχολογικής θωράκισης απέναντι στο τραύμα της καθημερινής ζωής. Οι ασθενείς μας είναι γονείς εφήβων που κρατούνται σε ισραηλινές ή παλαιστινιακές φυλακές, παιδιά με τον έναν ή και τους δύο γονείς υπό κράτηση, οικογένειες στην πρώτη γραμμή της βίας μεταξύ εποίκων και Παλαιστινίων ή εν μέσω της ενδοπαλαιστινιακής βίας, αλλά και όσοι επηρεάζονται από τις νυχτερινές περιπολίες ή άλλες στρατιωτικές ενέργειες.
Αυτά που αντιμετωπίζει διαρκώς το προσωπικό μας είναι οι ιατρικές συνέπειες της κατοχής. Ομως, ενώ μπορούμε να θεραπεύσουμε μερικά από τα συμπτώματα των ασθενών μας, δεν είμαστε σε θέση να μεταστρέψουμε τα βαθύτερα αίτια της δυστυχίας τους. Και καθώς ο πόνος καθίσταται φυσιολογικός, έχουμε αρχίσει να αμφισβητούμε την ορθότητα της παρουσίας μας στην περιοχή. Πρόκειται για ένα τυπικό ανθρωπιστικό δίλημμα: πώς να απαλύνει κανείς τον πόνο ενός πληθυσμού, ενώ δεν μπορεί να προχωρήσει σε ενέργειες που θα καταπολεμήσουν τη ρίζα του πόνου;
Με τη συμπλήρωση ενός έτους από τον πιο πρόσφατο (αλλά πιθανότατα όχι και τον τελευταίο) πόλεμο στη Γάζα, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι ανθρωπιστικές οργανώσεις δεν κατέχουν το μονοπώλιο σε αυτό το δίλημμα. Ολες οι χώρες – ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες και τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης – που εγκρίνουν και βοηθούν στην επέκταση της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών, είτε επιδοτώντας μέσω ανθρωπιστικής ή στρατιωτικής βοήθειας, είτε παρέχοντας πολιτική κάλυψη στις πολιτικές και τις πρακτικές της κατοχής, πρέπει να βρεθούν προ των ευθυνών τους για τα βάσανα των Παλαιστινίων.
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα εργαζόμαστε για περισσότερα από 15 χρόνια στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Οι δράσεις ιατρικής φροντίδας και ψυχολογικής υποστήριξης μάς δίνουν μια οπτική στην καθημερινή πραγματικότητα της ζωής των Παλαιστινίων που ζουν στη Δυτική Οχθη και τη Γάζα. Πρόκειται για μια διαδρομή αποκάλυψης της καταστροφής που επιβάλλουν οι πολιτικές κατοχής, μέσω του αποκλεισμού, των βομβαρδισμών, της ανύψωσης τειχών και των νυχτερινών επιδρομών.
Η τρομοκρατία της νύχτας και η βία της γραφειοκρατίας
Ακόμη μια μορφή ψυχολογικής βίας που βιώνουν οι ασθενείς μας είναι η συνεχής απειλή κατά των αγαπημένων τους προσώπων που βρίσκονται κρατούμενοι επ’ αόριστον, χωρίς καν να τους έχει απαγγελθεί κάποιου είδους κατηγορία. Ο Ισραηλινός Στρατός μετακινείται συχνά γύρω από την ιδιοκτησία της οικογένειας Αμπού Εχάμπ κατά τη διάρκεια νυχτερινών επιχειρήσεων. Ορισμένες φορές, ένοπλοι στρατιώτες εισέρχονται στο σπίτι.
Οχι πολύ μακριά, στην πόλη Ματζάλ Μπανί Φαντίλ, έξι παιδιά ζουν μόνα τους. Και οι δύο γονείς συνελήφθησαν τον περασμένο χρόνο, όπως μου εξηγεί ο θείος τους, καθώς τους επισκέπτομαι στα τέλη Απριλίου με μια ομάδα ψυχολογικής υποστήριξης. «Πήραν τη μητέρα τους στη μέση της νύχτας πριν από 12 μήνες, και από τότε βρίσκεται υπό κράτηση, χωρίς απαγγελία κατηγορίας ή καταδίκη». Τα παιδιά είδαν να σέρνουν τη μητέρα τους μακριά και δεν έχουν καμία ιδέα για το πότε θα επιστρέψει στο σπίτι. Η μεγαλύτερη κόρη δεν μπορεί να επικεντρωθεί στις σπουδές της, ο γιος είναι επιρρεπής σε βίαια ξεσπάσματα και η μεσαία κόρη βρίσκεται συχνά να κλαίει στο δωμάτιο των γονιών της. «Εχουν απελπιστεί παντελώς», μου λέει ο θείος τους.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αντιλαμβάνονται πως αυτού του είδους η διοικητική κράτηση, μέσω της οποίας άνθρωποι κρατούνται επ’ αόριστον χωρίς να απαγγέλλονται κατηγορίες, αυξάνει την ψυχολογική βία που ασκείται στα παιδιά της Παλαιστίνης. Καθώς ο αριθμός των Παλαιστινίων που κρατούνται από το Ισραήλ για δήθεν αδικήματα διατάραξης της ασφάλειας της χώρας αυξήθηκε κατά 24% το 2014, όλο και περισσότερες οικογένειες χωρίστηκαν. Ο αριθμός των διαταγών για διοικητική κράτηση που εκδόθηκε από τα ισραηλινά στρατιωτικά δικαστήρια στη Δυτική Οχθη εκτοξεύθηκε στις 319 από την αρχή του 2015, από 51 το 2014, σύμφωνα με το Κέντρο Μελετών Παλαιστίνιων Κρατούμενων.
Η παρουσία του ισραηλινού στρατού και η χρήση βίας είναι η κύρια αιτία του ψυχολογικού τραύματος των ασθενών μας στη Δυτική Οχθη. Μια ανασκόπηση των βασικών αιτιών που οδηγούν στην ανάγκη των ασθενών μας για ψυχολογική θεραπεία έδειξε ότι περισσότεροι από τους μισούς (52%) περιγράφουν βίαιες πράξεις αναζήτησης από τον ισραηλινό στρατό μέσα στα σπίτια τους, 42% δηλώνουν ότι ένα ή περισσότερα μέλη της οικογένειάς τους είναι φυλακισμένα και 35% πλήττονται από έμμεση βία, όπως πυροβολισμοί ή επιχειρήσεις εισβολής.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Οπως ήταν αναμενόμενο, τα παιδιά υφίστανται τις χειρότερες επιπτώσεις. Οι μισοί από τους 254 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε θεραπεία το 2014 ήταν κάτω των 15 ετών και 25% ήταν μικρότεροι των 10 ετών. Ενα στα δύο παιδιά που βλέπουμε έχουν διαταραχές ύπνου, το 34% άγχος, το 28% έχουν πρόβλημα συγκέντρωσης, ενώ το 21% αναφέρουν νυχτερινή ενούρηση.
Ακόμη και οι πιο έμπειροι από τους ψυχολόγους μας είναι συγκλονισμένοι από τα επίπεδα του τραύματος που συναντούμε.
Καθημερινός αγώνας
Η βία σε τμήματα της Δυτικής Οχθης είναι πλέον τόσο οικεία όσο και προβλέψιμη. Βρίσκομαι στη Χεβρώνα, στο νότιο τμήμα της Δυτικής Οχθης, στις 23 του περασμένου Απριλίου, όταν οι Ισραηλινοί γιορτάζουν την Ημέρα της Ανεξαρτησίας και από την άλλη πλευρά οι Παλαιστίνιοι τιμούν τη μνήμη της «Νάκμπα», ή αλλιώς «Καταστροφή», εξαιτίας του αναγκαστικού εκτοπισμού των Παλαιστινίων για να δημιουργηθεί χώρος για το νέο κράτος του Ισραήλ. Οι έποικοι έχουν υψώσει την ισραηλινή σημαία πάνω από το κεντρικό τζαμί. Την επόμενη ημέρα, ένας Παλαιστίνιος έφηβος μαχαιρώνει έναν Ισραηλινό αστυνομικό. Στη συνέχεια τον σκοτώνουν.
Ανεβαίνω σε έναν λόφο με θέα την παλιά πόλη. Εκεί συναντώ μια γυναίκα, ασθενή μας. Προσβεβλημένη από διαβήτη, υπέρταση και κακή κυκλοφορία αίματος, μπαινοβγαίνει στο δημόσιο νοσοκομείο εδώ και χρόνια. Μου περιγράφει πώς η οικογένειά της είχε ζήσει στην κορυφή αυτού του λόφου για περισσότερα από 70 χρόνια, ακόμη και μετά τη δημιουργία του οικισμού των εποίκων που χτίστηκε το 1984 ακριβώς στην εξώπορτά της. Το 2003, μάλιστα, της απαγορεύθηκε να χρησιμοποιεί την εξώπορτα αυτή.
Για να πάει στο νοσοκομείο, ή απλώς για να βγει από το σπίτι της, αναγκάζεται να χρησιμοποιεί την πίσω πόρτα και να περπατάει κατά μήκος ενός μονοπατιού γεμάτου σκουπίδια από τον οικισμό των εποίκων, για να την παραλάβει το ασθενοφόρο ή να πάρει το πρόσφατα κατεστραμμένο αυτοκίνητό της (οι έποικοι έχουν καταστρέψει ακόμη πέντε προηγούμενα οχήματά της, αναφέρει η ίδια). Παλαιότερα, η διαδρομή προς την αγορά τής έπαιρνε συνήθως πέντε λεπτά. Τώρα διαρκεί μισή ώρα. Το μονοπάτι πλημμυρίζει όταν βρέχει, αλλά ο Ισραηλινός Στρατός τής δήλωσε πρόσφατα ότι δεν μπορεί πλέον να συνδεθεί με τη γραμμή των λυμάτων του δήμου.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Δυστυχώς, τα καθημερινά βάσανά της είναι σύνηθες φαινόμενο. Περίπου 170.000 Παλαιστίνιοι ζουν στη Χεβρώνα, περικυκλωμένοι από σχεδόν 500 ισραηλινούς εποίκους που προστατεύονται από αρκετές χιλιάδες στρατιώτες. Σε μια πόλη γεμάτη με περισσότερα από 120 φυσικά εμπόδια, μεταξύ των οποίων 18 μόνιμα επανδρωμένα σημεία ελέγχου, περίπου το 20% της πόλης έχει χαρακτηριστεί ως γη όπου ο Ισραηλινός Στρατός μπορεί να ασκεί πλήρη έλεγχο επί της ελεύθερης κυκλοφορίας των Παλαιστινίων.
Σήμερα, λόγω των εποικισμών, της χρήσης παρόδων, των σημείων ελέγχου και των στρατιωτικών επιχειρήσεων, οι Παλαιστίνιοι μπορούν να κατοικήσουν σε λιγότερο από το 40% της Δυτικής Οχθης. Η συρρίκνωση του χώρου και ο περιορισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας των Παλαιστινίων αναμένεται να επιδεινωθούν περαιτέρω. Υπάρχουν άμεσα σχέδια για να μετεγκατασταθούν κοινότητες Βεδουίνων σε μια περιοχή βόρεια της πόλης της Δυτικής Οχθης της Ιεριχούς και να ανοίξει δίοδος που θα εκτείνεται από την Ανατολική Ιερουσαλήμ προς τη Νεκρά Θάλασσα, η οποία θα παραμείνει απρόσιτη για τους Παλαιστίνιους, κόβοντας, ουσιαστικά, τη Δυτική Οχθη στο μισό.
Καθώς φεύγω, η γυναίκα συνοψίζει σε μία φράση τον αυξημένο παραλογισμό της ζωής στα παλαιστινιακά εδάφη. «Εχω πάει στο Σικάγο» ψιθυρίζει στη διερμηνέα μας, «αλλά ποτέ στη Γάζα».
Η δυστυχία της Γάζας
Δεν είναι η μόνη. Οι Παλαιστίνιοι της Δυτικής Οχθης σπάνια παίρνουν άδεια για να ταξιδέψουν στη Γάζα. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι ενδεχομένως αυτοί οι άνθρωποι να προτιμούσαν την αίσθηση της στέρησης και της πολιορκίας που διακατέχει τη Γάζα από αυτή της Δυτικής Οχθης. Ωστόσο, αν ήταν σε θέση να την επισκεφθούν, θα έβλεπαν, όπως κάνω κι εγώ περπατώντας μέσω του Μπεΐτ Χανούν στις βόρειες παρυφές της Γάζας, ότι ο πόλεμος του περασμένου καλοκαιριού είναι σαν να έχει μόλις τελειώσει. Δεν έχει ανακατασκευαστεί ούτε μία δομή που καταστράφηκε ολοσχερώς από τον πόλεμο των 50 ημερών.
Ο πόλεμος αυτός εξακολουθεί να γίνεται αντικείμενο συνομιλιών εκτός των συνόρων, με το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησης, όπως οι συχνές αναφορές του ΟΗΕ και φορέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να εστιάζει στη συμπεριφορά των αντιμαχόμενων πλευρών και τη φύση των εχθροπραξιών το 2014. Πρόκειται για σημαντικά θέματα μεν, τα οποία όμως δεν θα πρέπει να αποσπούν την προσοχή από τη συνεχιζόμενη και διαρκή δυστυχία των αμάχων στη Γάζα σήμερα.
Οι αριθμοί λένε ένα μέρος μόνο της ιστορίας από τις επιπτώσεις του πολέμου. 71 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν, σύμφωνα με την ισραηλινή κυβέρνηση, μεταξύ των οποίων πέντε άμαχοι. Σύμφωνα με την ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή του ΟΗΕ για τη σύγκρουση στη Γάζα το 2014, 2.251 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων 1.462 άμαχοι, 299 εκ των οποίων ήταν γυναίκες και 551 παιδιά. Επίσης, 11.231 Παλαιστίνιοι τραυματίστηκαν, μεταξύ των οποίων 3.540 γυναίκες και 3.436 παιδιά.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Εξαιτίας της καταστροφής των κατοικιών, 142 οικογένειες Παλαιστινίων είχαν τρία ή περισσότερα μέλη που σκοτώθηκαν. Ιατρικός εξοπλισμός, μεταφορές, και το προσωπικό στη Γάζα δέχθηκαν επανειλημμένα επιθέσεις. Περί τα 17 νοσοκομεία, 56 κέντρα πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης και 45 ασθενοφόρα υπέστησαν ζημιές ή καταστράφηκαν ολοσχερώς. Και 16 άτομα υγειονομικό προσωπικό, όλοι τους Παλαιστίνιοι, έχασαν τη ζωή τους εν ώρα καθήκοντος.
Ωστόσο, η κατάπαυση του πυρός τον Αύγουστο δεν σηματοδότησε το τέλος των θυμάτων. Στις 15 Μαΐου, περισσότεροι από 50 άνθρωποι τραυματίστηκαν, όταν πυρομαχικά που δεν είχαν εκραγεί ανατινάχθηκαν στην πόλη Μπέιτ Λαχία. Με σχεδόν 7.000 βόμβες να έχουν αφεθεί στη Λωρίδα της Γάζας και από τις δύο πλευρές, αυτό είναι πολύ πιθανό να ξανασυμβεί.
Ο χρόνος που έχει κολλήσει
Παραπατώντας πάνω σε μισοκατεδαφισμένα κτίρια, οι Παλαιστίνιοι έχουν περιοριστεί στο να περισυλλέγουν σκυρόδεμα, σύρματα από χαλκό, και οτιδήποτε άλλο μπορούν να χρησιμοποιήσουν από τους σωρούς των συντριμμιών.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Τους είναι όλα πολύτιμα εξαιτίας του συνεχιζόμενου ισραηλινού αποκλεισμού της Γάζας. Αποκλεισμός ο οποίος ενισχύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, όταν η Αίγυπτος έκλεισε το πέρασμα της Ράφα στη νότια Γάζα και κατέστρεψε τις σήραγγες που το διέτρεχαν και παρείχαν μια οικονομική σανίδα σωτηρίας για τους κατοίκους της Γάζας. Η αιγυπτιακή κυβέρνηση άνοιξε τη διέλευση στα τέλη Ιουνίου, για να την κλείσει και πάλι μετά από τρεις ημέρες. Τα υλικά που το Ισραήλ φοβάται ότι μπορεί να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς λόγους – τα αποκαλούμενα υλικά «διπλής χρήσης», όπως τσιμέντο, σκυρόδεμα, ακόμη και το ξύλο, δεν μπορούν να εισαχθούν χωρίς τη ρητή έγκριση του στρατού. Οσοι προσπαθούν να χτίσουν, το κάνουν με τη χρήση άμμου προκειμένου να πυκνώσει το σακί τσιμέντου που σπάνια θα περάσει στη Γάζα.
Αλλοι έχουν υποστεί από τον πόλεμο τραυματισμούς που απαιτούν επανορθωτική χειρουργική και φυσιοθεραπεία. Ενα οκτάχρονο κορίτσι που συνάντησα στη μετεγχειρητική κλινική μας στην πόλη της Γάζας είχε χάσει τη δυνατότητα λειτουργίας του μεγαλύτερου μέρους των άκρων της, μετά τον τραυματισμό στην πλάτη της από οβίδα ισραηλινού πυραύλου. Οι υπολογισμοί των θυμάτων από τη σύγκρουση αμφισβητούνται, όπως είναι αναμενόμενο, αλλά μέσα από τα προγράμματά μας διαπιστώνουμε τη σαφή υπεροχή των παιδιών που χρήζουν χειρουργικής επέμβασης και φυσιοθεραπείας. Η λίστα αναμονής για περιπτώσεις επανορθωτικής χειρουργικής ανέρχεται στους 300 ασθενείς.
Για εκείνους που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση, ιδιαίτερα τους ακρωτηριασμένους, η φυσιοθεραπεία είναι εξίσου σημαντική. Είτε περπατώντας ή χρησιμοποιώντας αναπηρική καρέκλα, θα πρέπει να περιηγηθούν σε δρόμους γεμάτους κρατήρες και τεράστια κομμάτια από γκρεμισμένα κτίρια. Και όπως τα παιδιά, οι κραυγές των οποίων ακούγονται σε όλες τις κλινικές μας, καθώς οι πληγές τους καθαρίζονται, θα πρέπει κι εκείνοι να βρουν έναν τρόπο να διαχειριστούν τον πόνο τους δεδομένης της απαγόρευσης της Χαμάς για πολλά από τα συνταγογραφούμενα παυσίπονα, λόγω των υψηλών ποσοστών εθισμού στη Γάζα.
Υπάρχει ελπίδα;
Η κατάσταση στη Γάζα σήμερα απογυμνώνει τα βασανιστικά όρια της ανθρωπιστικής δράσης για την αντιμετώπιση της κατοχής.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Οι κάτοικοι της Γάζας επιδεικνύουν σθεναρή αντίσταση. Τον Μάιο, εν μέσω των ερειπίων, κάποιοι οργάνωσαν ακόμη και ένα μίνι κινηματογραφικό «φεστιβάλ Καννών», το οποίο εστίασε στην ανθρωπιστική κρίση της περιοχής αλλά και σε κρίσεις σε όλον τον κόσμο. Ενα δεκάχρονο παιδί όμως έχει ζήσει ήδη τέσσερις πολέμους. Ενας επόμενος πόλεμος θεωρείται σχεδόν αναπόφευκτος, με τον ίδιο τρόπο που η μία εποχή διαδέχεται την άλλη. Σε κάθε νέα σύγκρουση, η καταστροφή κλιμακώνεται: 12.410 σπίτια καταστράφηκαν ολοσχερώς το 2014, για παράδειγμα, σε σύγκριση με 3.425 σπίτια το 2009.
Με τον τρόπο αυτό, ένα άθλιο είδος ομαλότητας έχει τεθεί σε λειτουργία. Το ποσοστό ανεργίας στη Γάζα έχει ανέλθει σε 44%. Ακόμη και αν το 80% του πληθυσμού της Γάζας λαμβάνει κάποιου είδους βοήθεια, το 40% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας.
Η καθημερινότητα κυριαρχείται από ένα αίσθημα ότι όλα είναι αναπόφευκτα. Πύραυλοι συνεχίζουν να δοκιμάζονται και να εκτοξεύονται από τη Γάζα στο Ισραήλ, προκαλώντας τρομερά αντίποινα από τους Ισραηλινούς. Αυτές οι βίαιες πράξεις – που ονομάζονται αντίσταση από τη μία πλευρά και τρομοκρατία από την άλλη – βοηθούν μόνο στο να ενισχύουν την αποδοχή μιας πολιτικής διαχωρισμού και απομόνωσης των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων.
Τα μικροεγκλήματα είναι επίσης σε άνοδο, καθώς η θηλιά, τεχνητή και φυσική, συνεχίζει να σφίγγει γύρω από τη Γάζα. Σε λιγότερο από έναν χρόνο αναμένεται ότι η Μεσόγειος θα διεισδύσει στον μοναδικό υδροφόρο ορίζοντα της Γάζας, καθιστώντας το νερό ακατάλληλο για πόση, ενώ οι ψαράδες της Γάζας σφυροκοπούνται τακτικά από την ισραηλινή ακτοφυλακή.
Τραγικά, όλα αυτά συμβαίνουν εν τη απουσία οποιασδήποτε ουσιαστικής προόδου στο πολιτικό μέτωπο. Ως εκ τούτου, η βοήθεια της διεθνούς κοινότητας – μέρος της οποίας αποτελούν και οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα – και των χωρών όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία, συνεχίζει να επιδοτεί το κόστος και να προπαγανδίζει τις τακτικές της κατοχής. Διεθνή κεφάλαια ενισχύουν τους προϋπολογισμούς της Υπηρεσίας Αρωγής και Εργων των Ηνωμένων Εθνών για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες και ιδιωτικών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, οι οποίες παρέχουν από κοινού ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για να συγκρατήσουν όπως φαίνεται, τον πόνο σε ένα αποδεκτό επίπεδο.
Ωστόσο, ακόμη και αυτή η υποστήριξη είναι σε κίνδυνο. Ανάλυση του Απριλίου 2015 σχετικά με τις δεσμεύσεις για παροχή βοήθειας μετά τον πόλεμο, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία που δημοσίευσε η Παγκόσμια Τράπεζα, αποκάλυψε ότι μόνο 967 εκατομμύρια δολάρια από τα 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια που είχαν υποσχεθεί για την ανοικοδόμηση της Γάζας είχαν παραδοθεί.
Υποστήριξη και συνενοχή
Η κατοχή μπορεί να πάρει πολλές μορφές: νυχτερινές επιδρομές και συλλήψεις χωρίς κατηγορίες μέσα και γύρω από τη Ναμπλούς, ο λαβύρινθος των τοίχων και των σημείων ελέγχου στη Χεβρώνα, η διχοτόμηση της Ιερουσαλήμ που αποκόπτει την πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη για τα παλαιστινιακά χωριά ή ο θανατηφόρος βομβαρδισμός από αέρος και ο αποκλεισμός της Γάζας. Ολες αυτές οι μορφές κατοχής αναπόφευκτα δικαιολογούνται μέσω της δημόσιας συζήτησης για την ασφάλεια των Ισραηλινών.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Πρόκειται για μια εκδοχή που γίνεται αποδεκτή, διευκολύνεται και επιδοτείται μέσω της διεθνούς βοήθειας και των αποτυχημένων ειρηνευτικών διαδικασιών. Η «πρόοδος» στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση έχει περιοριστεί σε νεαρές γυναίκες που μπορούν να ολοκληρώσουν μία πρόταση χωρίς να κλαίνε, στον αριθμό των φορτίων τσιμέντου που επιτρέπεται να εισέλθουν στη Γάζα ή στη μεταφορά ιατρικού υλικού για τους Παλαιστίνιους που διευκολύνεται μέσω του περάσματος του Ερέζ.
Οι Ισραηλινοί φόβοι λόγω της εκτόξευσης ρουκετών από τη Γάζα πιστοποιούνται στο τραύμα από τις σειρήνες αεροπορικής επιδρομής και στην ανάγκη μέρους πλέον της ισραηλινής κοινότητας για σπίτια με καταφύγια. Η συνεχιζόμενη απειλή των επιθέσεων από σήραγγες μέσα στο Ισραήλ εντείνει επίσης την ανησυχία μεταξύ εκείνων των περιοχών που συνορεύουν με τη Γάζα.
Αλλά αυτοί οι φόβοι δεν μπορεί να δικαιολογήσουν τις καταστροφικές ιατρικές και ψυχολογικές συνέπειες για τους Παλαιστίνιους από τα εμπόδια, τα σημεία ελέγχου, τις εκστρατείες βομβαρδισμών, τα μπλόκα και τις επιδρομές. Τα μέτρα που λαμβάνονται για την προστασία των Ισραηλινών θα πρέπει να εξεταστούν σήμερα υπό το πρίσμα των ανθρωπιστικών τους επιπτώσεων. Οι Ισραηλινοί και οι υποστηρικτές του Ισραήλ πρέπει να εξετάσουν και να αντιμετωπίσουν το ανθρώπινο κόστος των πολιτικών που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη αυτής της ασφάλειας. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί, που είτε ρητά είτε σιωπηρά υποστηρίζουν τις πολιτικές αυτές, πρέπει να πράξουν αναλόγως, γιατί η καταστροφή στην οποία συνέβαλαν είναι αδιαμφισβήτητη.
Ανθρωπιστική συνενοχή;
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Οι ενέργειες των ομάδων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, αλλά και σε άλλες εμπόλεμες ζώνες σε όλον τον κόσμο αντικατοπτρίζονται πάντα μέσω δράσεων που διασφαλίζουν ότι η παροχή βοήθειας δεν κάνει περισσότερο κακό παρά καλό. Προς το παρόν, θα συνεχίσουμε να φροντίζουμε τις φυσικές και ψυχολογικές πληγές των Παλαιστινίων, γνωρίζοντας ότι ένας ακόμη πόλεμος με το Ισραήλ μπορεί να μην είναι μακριά, ενώ ήδη πάρα πολλοί άνθρωποι χρήζουν άμεσης βοήθειας, τη στιγμή που μιλάμε.
Αυτός είναι ο ρόλος μας, ένας ρόλος συνεχώς υπό αμφισβήτηση από τις ίδιες τις ιατρικές ομάδες μας. Τα μέλη μας πάντα αγωνίζονται για να διαχωρίσουν την αόρατη γραμμή μεταξύ της συνενοχής και της κατοχής, αρνούμενοι ωστόσο να αγνοήσουν τις συνέπειες της κατοχής. Στο τέλος όμως, η ανθρωπιστική μας δράση διαρκώς θα αιτιολογείται ως απάντηση στις μεγάλες ανάγκες των Παλαιστινίων που βρίσκονται παγιδευμένοι σε αυτόν τον πόλεμο χωρίς τέλος.
Φωτογραφία ©Aurelie Baumel/MSF
Οπως συμβαίνει τα τελευταία 15 χρόνια, η παρουσία μας αποτελεί διαμαρτυρία ενάντια στην κατοχή που έχει λάβει έναν μόνιμο, θα λέγαμε, χαρακτήρα. Ενώ ο πόνος στη Γάζα και τη Δυτική Οχθη δεν βρίσκεται σε δεύτερη μοίρα, η διεθνής αποδοχή της απαράδεκτης αυτής κατάστασης είναι πλέον η πιο θανατηφόρα μορφή της κατοχής για τους Παλαιστίνιους. Και δυστυχώς δεν υπάρχει καθόλου φως στο τούνελ.
* Το άρθρο, στην παρούσα του μορφή, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο «Foreign Policy» στις 15/7/2015.
** Ο Jason Cone είναι Γενικός Διευθυντής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στις ΗΠΑ. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δραστηριοποιούνται στη Γάζα από το 1989, παρέχοντας ιατρική βοήθεια, αντιμετωπίζοντας συγκεκριμένα ιατρικά περιστατικά (χειρουργικές επεμβάσεις, μετεγχειρητική φροντίδα, αλλαγή επιθεμάτων, ψυχολογική υποστήριξη, εργοθεραπεία και φυσιοθεραπεία) για τα οποία δεν υπάρχει η απαραίτητη υποδομή. Στη Δυτική Οχθη οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν προγράμματα ψυχικής υγείας, στην Ανατολική Ιερουσαλήμ από το 2011 και στις επαρχίες Τζενίν, Χεβρώνα, Ναμπλούς και Καλκίλια από το 2000.
*** Φωτογραφίες ©Aurelie Baumel/MSF
