Κραυγή αγωνίας για τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων

Περισσότεροι από 77.000 μετανάστες και αιτούντες άσυλο το 2015 βρέθηκαν στη Λέσβο, στη Χίο και στη Σάμο, στο Βόρειο Αιγαίο, να αναζητούν μια καλύτερη μοίρα. Οι περισσότεροι προσπαθούν να ξεφύγουν από συνθήκες πολέμου, βίας και καταπίεσης και φθάνουν κατά χιλιάδες στα νησιά του Αιγαίου στην Ελλάδα, που δείχνει την αλληλεγγύη της αλλά χωρίς να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες για την προστασία και την υποδοχή πονεμένων ανθρώπων. Παρά τις σημαντικές προσπάθειες που καταβάλλουν οι τοπικές αρχές στα νησιά, όπως επισημαίνει η οργάνωση Human Rights Watch (Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), «η ρημαγμένη από το χρέος Ελλάδα δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις πλέον στοιχειώδεις υποχρεώσεις της απέναντι στους ανθρώπους που καταφθάνουν εκεί».
Πριν από λίγες ημέρες η κυρία Eva Cossé, ειδική επί θεμάτων που αφορούν την Ελλάδα στη Human Rights Watch, δήλωνε με έμφαση ότι «οι ελληνικές Αρχές απλώς αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τους μεγάλους αριθμούς αφίξεων δεδομένης της ολοένα και βαθύτερης οικονομικής κρίσης, και υπάρχει πραγματικός κίνδυνος η κατάσταση να επιδεινωθεί το επόμενο διάστημα». Και πρόσθετε: «Η απόκριση της ΕΕ στη συνολική κρίση στην Ελλάδα πρέπει να περιλαμβάνει μέριμνα τόσο για το τεράστιο μερίδιο ευθύνης της Ελλάδας όσον αφορά τους αιτούντες άσυλο όσο και για τα δικαιώματα και για την ευημερία των ίδιων των αιτούντων άσυλο».

Πρόσφατα το Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ αποφάσισε να εγκρίνει τη μετεγκατάσταση περίπου 8.000 προσφύγων από την Ελλάδα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ανά έτος. Μικρός ο αριθμός και, όπως ήδη δήλωσε η αναπληρώτρια υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής κυρία Τασία Χριστοδουλοπούλου, αν και «δεν καλύπτει σε καμία περίπτωση τις πραγματικές ανάγκες», «αποτελεί έστω μια αρχή για ικανοποίηση του πάγιου αιτήματος της χώρας μας για δίκαιο επιμερισμό των ευθυνών».

Σύμφωνα με την κυβέρνηση, τα πρώτα μέτρα για την υποστήριξη της Ελλάδας και της Ιταλίας στην αντιμετώπιση των προσφυγικών ροών, με επιμερισμό ευθυνών σε συνδυασμό με την έκτακτη χρηματοδότηση και την υλικοτεχνική υποστήριξη υπηρεσιών, θα μειώσουντην ένταση των προβλημάτων και θα βελτιώσουν τις συνθήκες υποδοχής και προστασίας των προσφύγων τόσο στην Ελλάδα όσο και στις άλλες χώρες της ΕΕ. Η κυρία Χριστοδουλοπούλου θύμισε στους αρμοδίους της ΕΕ ότι «υπάρχει ένας πόλεμος που μαίνεται στη γειτονιά μας, και η Ευρώπη δεν μπορεί να συνεχίζει να πιστεύει πως αυτός ο πόλεμος είναι πολύ μακριά για να την αγγίξει. Η χώρα μας έχει αναλάβει περισσότερες ευθύνες από όσες της αναλογούν στο ζήτημα των προσφυγικών ροών, συμμορφούμενη πλήρως με το ευρωπαϊκό κεκτημένο της αλληλεγγύης, του ανθρωπισμού και του επιμερισμού ευθυνών. Καιρός να θυμηθεί και η Ευρώπη το ευρωπαϊκό της κεκτημένο».

Οι ανάγκες είναι πολλές και οι συνθήκες υποδοχής στα νησιά μας κάθε άλλο παρά ικανοποιητικές είναι, μια και χρειάζονται ενίσχυση για την αντιμετώπιση των αυξημένων προσφυγικών ροών. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Μάιο του 2015 η Human Rights Watch πραγματοποίησε συνεντεύξεις με περισσότερους από 100 νεοαφιχθέντες αιτούντες άσυλο και μετανάστες στα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, συγκεκριμένα στη Λέσβο, στη Χίο, στη Σάμο, στη Λέρο και στην Κω. Ολοι είχαν μεταφερθεί με λέμβους από την Τουρκία τον προηγούμενο μήνα. Τα περισσότερα από τα άτομα που παραχώρησαν συνέντευξη, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, ήταν από τη Συρία και το Αφγανιστάν. Είκοσι τέσσερα από τα παιδιά, κυρίως αγόρια ηλικίας 15-17 ετών, ταξίδευαν χωρίς κάποιο μέλος της οικογένειάς τους. Από τον Μάιο η κατάσταση για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο έχει επιδεινωθεί σοβαρά, με περισσότερες από 1.000 αφίξεις κάθε ημέρα.

Οπως σημείωνε η οργάνωση, «οι άνθρωποι που καταφθάνουν στα νησιά της Λέσβου, της Χίου και της Σάμου, στο Βόρειο Αιγαίο, κρατούνται συνήθως σε κέντρα υποδοχής περιφραγμένα με αγκαθωτό συρματόπλεγμα για διάστημα μιας εβδομάδας ή λιγότερο, έως ότου οι Αρχές προβούν στην ταυτοποίηση και καταγραφή τους και στη λήψη των δακτυλικών αποτυπωμάτων τους».

Και συμπληρώνει την περιγραφή: «Τα παιδιά συχνά κρατούνται μαζί με ενηλίκους σε υπερπλήρεις και ρυπαρούς χώρους. Λόγω του υπερβολικού συνωστισμού, πολλοί μετανάστες και αιτούντες άσυλο αναγκάζονται να κοιμούνται στο ύπαιθρο, μεταξύ άλλων και στο ανοιχτό κέντρο του Καρά Τεπέ στη Λέσβο, όπου χιλιάδες άνθρωποι περιμένουν να μεταφερθούν στο κέντρο υποδοχής για καταγραφή και διεκπεραίωση των εγγράφων τους».

Στη Σάμο, όπου βρίσκεται η μοναδική εγκατάσταση στην οποία οι γυναίκες κρατούνται χωριστά από τους άνδρες, τα άτομα υπό κράτηση ανέφεραν ότι είχαν πρόσβαση σε τρεχούμενο νερό μόνο για 30 λεπτά την ημέρα, ενώ στο κέντρο υποδοχής της Χίου, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι παιδιά και ενήλικοι προσπαθούν να προφυλαχθούν από τον ήλιο σε αυτοσχέδια υπόστεγα, φτιαγμένα από ρούχα και κουβέρτες.

Από τα νησιά τα οποία επισκέφθηκε η Human Rights Watch τον Μάιο, τις χειρότερες συνθήκες συνάντησε στην Κω. Η διεκπεραίωση των εγγράφων συχνά χρειαζόταν τρεις εβδομάδες ή και περισσότερο λόγω του μεγάλου αριθμού αφίξεων και της έλλειψης προσωπικού και τεχνικών μέσων. Διαπιστώθηκε ότι παιδιά και ενήλικοι κοιμούνταν σε ελεεινές συνθήκες σε ένα εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο σε αυτοσχέδια κρεβάτια, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και με περιορισμένο τρεχούμενο νερό, ή σε αντίσκηνα που προσέφεραν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Αλλοι κοιμούνταν στο ύπαιθρο, σε δημόσιους χώρους…

Ο Ali Mohammad Ali, 24 ετών, από τη Συρία, μιλώντας σε αρμοδίους της Human Rights Watch, όντας στο πλοίο κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του προς την Αθήνα, περιέγραψε ως εξής την κατάσταση έχοντας περάσει τρεις ημέρες στο κέντρο κράτησης της Χίου:

«Δεν υπήρχε τουαλέτα, δεν υπήρχε τρεχούμενο νερό, ούτε καν για να πλύνεις τα χέρια σου. Ηταν βρώμικα και δεν υπήρχε μέρος για να κοιμηθείς. Η κουβέρτα και το στρώμα μύριζαν άσχημα. Προτιμήσαμε να κοιμηθούμε κάτω γιατί η κουβέρτα και το στρώμα είχαν χρησιμοποιηθεί από πολλούς πριν από εμάς. Δεν με ενημέρωσε κανένας για τα δικαιώματά μου. Δεν υπήρχε γιατρός στον καταυλισμό, ούτε διερμηνείς. Δεν είχα πρόβλημα με την Αστυνομία. Κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν. Το πρόβλημα δημιουργείται από τον μεγάλο αριθμό ανθρώπων που έρχονται».

«Ούτε στρώμα ούτε κουβέρτες»

Ο Mustafa, ένας 26χρονος Κούρδος από το Χαλέπι της Συρίας με σωματική αναπηρία, έμενε στο εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο στο οποίο μένουν οι μετανάστες και αιτούντες άσυλο στην Κω εν αναμονή της καταγραφής από την Αστυνομία. «Το μόνο που με ζορίζει είναι αυτό εδώ το μέρος. Δυσκολεύομαι να ανέβω και να κατέβω τις σκάλες. Αν θελήσω να φάω, τα μαγαζιά είναι ένα χιλιόμετρο μακριά. Μου είναι δύσκολο να περπατήσω ως εκεί. Εδώ δεν υπάρχει ούτε νερό, ούτε ηλεκτρικό, ούτε στρώμα, ούτε κουβέρτες» είπε.

Η Υπατη Αρμοστία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είχε προειδοποιήσει στις 10 Ιουλίου για την εντεινόμενη κρίση στον τομέα του ασύλου στην Ελλάδα και για τις ταχέως επιδεινούμενες συνθήκες στα νησιά, συμπεριλαμβανομένης της όξυνσης των εντάσεων και των προβλημάτων στη διανομή τροφίμων. Προκειμένου να ανταποκριθεί στην κρίση, η οργάνωση, μεταξύ άλλων, απέστειλε πρόσθετο προσωπικό προκειμένου να παράσχει συμβουλές και βοήθεια στους νεοαφιχθέντες, καθώς και φροντίδα στα ασυνόδευτα παιδιά και στα άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες. Σύμφωνα με την Υπατη Αρμοστία για τους Πρόσφυγες πάνω από το 90% των 77.000 ατόμων που έχουν καταφθάσει στα νησιά τους πρώτους έξι μήνες του 2015 έφυγαν από χώρες που μαστίζονται από πολέμους και συγκρούσεις, κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Σομαλία.

Η Human Rights Watch επιμένει και το διακηρύσσει σε όλους τους τόνους ότι οι χώρες της ΕΕ πρέπει να συμφωνήσουν γενναιόδωρα να δεχθούν μεγάλους αριθμούς αιτούντων άσυλο από την Ελλάδα.

Παράλληλα καλούν τις ελληνικές Αρχές και την ΕΕ επειγόντως να συμφωνήσουν ένα σχέδιο προκειμένου να εξασφαλίσουν κατάλληλες συνθήκες υποδοχής, όπως μεταξύ άλλων στέγη, τουαλέτες, τροφή και πρόσβαση σε βασική υγειονομική περίθαλψη, καθώς και επάρκεια διερμηνέων, ανθρώπινου δυναμικού και τεχνικών μέσων για την παροχή υποστήριξης στους ανθρώπους, την αναγνώριση των ιδιαίτερων αδυναμιών τους και την ταχύτερη διεκπεραίωση των εγγράφων τους.

«Παρότι όλοι βιώνουν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, εκείνοι που βρίσκονται στο περιθώριο, όπως οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι» δήλωσε η κυρία Cossé. «Η ΕΕ μπορεί και οφείλει να καταβάλει περισσότερες προσπάθειες για να βοηθήσει αυτά τα θύματα που συχνά ξεχνιούνται».