Η ψήφος διαμαρτυρίας στην Ευρώπη της κρίσης

Κίνημα 5 Αστέρων και Λέγκα του Βορρά στην Ιταλία. Podemos και Ciudadanos στην Ισπανία. Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία. Κόμμα Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου στη Βρετανία. Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, Jobbik στην Ουγγαρία, Κόμμα Ελευθερίας στην Αυστρία. Κόμμα των Φινλανδών, που θα συμμετάσχει στην κυβέρνηση. Σαν να λέμε άνοδος του εθνικολαϊκισμού και των πολιτικών άκρων σε βάρος του παραδοσιακού δικομματισμού και του ευρωπαϊσμού. Και μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στην ΕΕ. Αυτές είναι κυρίαρχες τάσεις που διαμορφώνουν το πολιτικό τοπίο στην Ευρώπη της κρίσης, λένε τρεις ειδικοί που μίλησαν στο «Βήμα».

«Βλέπουμε τη σύγκλιση της παλιότερης γενιάς των κεντροδεξιών και κεντροαριστερών κομμάτων εξουσίας σε μια “νεοφιλελεύθερη συναίνεση” και την απροθυμία τους να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές δυσκολίες και την πολιτική περιθωριοποίηση που νιώθουν όλο και περισσότεροι Ευρωπαίοι» τονίζει ο Αντρέα Τέτι, ιταλός διευθυντής του Κέντρου για την Παγκόσμια Ασφάλεια και τη Διακυβέρνηση στο πανεπιστήμιο του Αμπερντίν στη Σκωτία.

«Το αποτέλεσμα είναι μείωση της στήριξης στα καθιερωμένα κόμματα και άνοδος εναλλακτικών κινημάτων: ΣΥΡΙΖΑ και Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα, M5S στην Ιταλία, UKIP και SNP (Σκωτσέζοι εθνικιστές) στη Βρετανία, Podemos και Ciudadanos στην Ισπανία. Οι πολιτικοί του καστεστημένου τα αποκαλούν συλλήβδην “λαϊκιστικά”, αλλά ίσως θα ήταν πιο σωστό να πούμε ότι τέτοια κινήματα απλώς ανταποκρίνονται περισσότερο στις ανησυχίες του κόσμου. Τα αριστερά είναι πιο εποικοδομητικά, προτείνοντας συγκεκριμένες εναλλακτικές λύσεις για την οικονομία και για τη συμμετοχή των πολιτών. Τα δεξιά ακολουθούν πιο προβλέψιμα σενάρια, ρίχνοντας το φταίξιμο για όλα τα δεινά στους μετανάστες» προσθέτει ο Τέτι.

Ενίσχυση της αντισυστημικής ψήφου διαμαρτυρίας είδαμε και στις περιφερειακές εκλογές της Ιταλίας την περασμένη Κυριακή. Πρώτο, αλλά αποδυναμωμένο, ήρθε το κόμμα του κεντροαριστερού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι. Στη δεύτερη θέση, με 18,4% των ψήφων, βρίσκεται το Κίνημα των 5 Αστέρων του λαϊκιστή πρώην τηλεστάρ κωμικού Μπέπε Γκρίλο. Και στον αγώνα για την ηγεμονία της ιταλικής Δεξιάς, η ξενοφοβική αποσχιστική Λέγκα του Βορρά του 42χρονου Ματέο Σαλβίνι, αναδιοργανωμένη κατά το πρότυπο του Εθνικού Μετώπου της Γαλλίας, περνάει στην τρίτη θέση με 12,5%. Ο «άλλος Ματέο» δεν επιδιώκει μόνο να βγει η Ιταλία από το ευρώ, θέλει να πετάξει και όλους τους μετανάστες στη θάλασσα. Μαζί του, η Lega Nord κατόρθωσε να συγκεντρώσει 20% στην Τοσκάνη, κάτι ανήκουστο ως τώρα σε αυτό το φρούριο της Αριστεράς.

«Σε όλη την Ευρώπη, όλο και περισσότεροι ψηφοφόροι στρέφονται σε ριζοσπαστικά κόμματα στη Δεξιά ή στην Αριστερά. Οι συγκεκριμένοι λόγοι είναι διαφορετικοί σε κάθε περίπτωση, αλλά είναι σαφές ότι υπάρχουν ορισμένοι κοινοί παράγοντες που επηρεάζουν αυτή την τάση» μας λέει ο Ντάνιελ Κέλεμεν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Rutgers.

«Πρώτον, στις χώρες που πλήττονται περισσότερο από την οικονομική κρίση, πολλοί ψηφοφόροι πιστεύουν ότι τα κυρίαρχα κόμματα έχουν αποτύχει εντελώς για χρόνια και δεν προσφέρουν βιώσιμο σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας. Δεύτερον, στις χώρες όπου αυξάνεται το αντιμεταναστευτικό συναίσθημα, πολλοί ψηφοφόροι θεωρούν ότι τα παραδοσιακά κόμματα αρνούνται να αντιμετωπίσουν το θέμα με αρκετά ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις – όπως ο πλήρης τερματισμός της μετανάστευσης, η απέλαση των αιτούντων άσυλο, ή ακόμη και η εξόδος από την ΕΕ. Οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη στο ευρώ, με την επίτευξη οριστικής συμφωνίας με την Ελλάδα, και στη συνέχεια προωθώντας την τραπεζική ένωση με κοινή εγγύηση καταθέσεων. Τέλος, πρέπει να δώσουν στους ψηφοφόρους ένα θετικό όραμα για το τι αντιπροσωπεύει η ΕΕ εκτός της οικονομικής σφαίρας, δηλαδή τη σημασία της για την ασφάλεια και τη δημοκρατία» εκτιμά ο Κέλεμεν.

«Αυτό που παρατηρούμε είναι αυξημένη πόλωση του πολιτικού λόγου και αύξηση του κατακερματισμού των κομματικών συστημάτων, λόγω των αναδυόμενων κινημάτων» μας λέει η Ανγκέλικα Σόιερ, του Ινστιτούτου για τις Κοινωνικές Επιστήμες GESIS – Leibniz, στο Μανχάιμ της Γερμανίας.

«Οι ψηφοφόροι που στοχεύουν στην αλλαγή (όπως στο τέλος της λιτότητας) ευνοούν αριστερά κόμματα, εκείνοι που προτιμούν τη διατήρηση του status quo τείνουν προς τα δεξιά κινήματα. Κάποιοι (αλλά σίγουρα όχι όλοι) λόγοι της δυσαρέσκειας έχουν σχέση με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Αλλά εξετάζοντας τα στοιχεία του Ευρωβαρομέτρου μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι η εμπιστοσύνη στην ΕΕ, η οποία έχει πέσει κατακόρυφα από το 2010, σημείωσε ελαφρά άνοδο από το 2014 και δεν έχει επιδεινωθεί περαιτέρω αυτή τη στιγμή. Η νομιμοποίηση της ΕΕ έχει υποστεί πλήγματα, αλλά δεν έχει καταστραφεί σε όλη την Ευρώπη» καταλήγει η συνομιλήτριά μας.