Οι φλόγες του διχασμού άναψαν πάλι φωτιά στην πλατεία ανεξαρτησίας στο Κίεβο, μετά από τέσσερις μήνες διχασμού, και ταραχών, για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας. Αλλά αυτή είναι η μοίρα της Ουκρανίας: μιας χώρας που είναι κομμένη στα δύο, με το μισό, ανατολικό, μέρος να κοιτάζει σταθερά προς την Ρωσία, και το δυτικό προς την Δύση.
Η απόφαση του προέδρου Γιανουκόβιτς να γυρίσει την πλάτη στην ΕΕ και να πέσει στην αγκαλιά του Κρεμλίνου ήταν η αφορμή. Η αιτία είναι ιστορική, και πολύ βαθύτερη, λένε οι αναλυτές.
Στο επίκεντρο της σημερινής κρίσης είναι η αντίσταση ενός μέρους του κόσμου σε οποιαδήποτε «στρατηγική εταιρική σχέση» με την Μόσχα, παρά το γεγονός ότι η ουκρανική οικονομία εξαρτάται από την Ρωσία, για το εμπόριο, και κυρίως, για την θέρμανση του πληθυσμού με φυσικό αέριο.
Πολλοί Ουκρανοί βλέπουν, όμως, την Ευρώπη ως οικονομικό και πολιτικό σωτήρα από διεφθαρμένες κυβερνήσεις. Γεγονός είναι ότι οι εντάσεις μεταξύ Ανατολής και Δύσης – τόσο ψυχολογικά όσο και γεωγραφικά – είναι βαθιά ριζωμένες στην εθνική ταυτότητα της Ουκρανίας.
Η χώρα που ονομάζεται σήμερα Ουκρανία είναι ένα δημιούργημα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου – ο οποίος κατέστρεψε την ρωσική και την αυστριακή αυτοκρατορία.
Η Ουκρανία είναι σήμερα διαιρεμένη εσωτερικά από την γλώσσα και την θρησκεία, ανάμεσα σε όσους προσβλέπουν στην Ευρώπη – κυρίως νεαρούς που μιλούν ουκρανικά στις δυτικές και κεντρικές περιοχές – και στους πιο ηλικιωμένους ρωσόφωνους στις βιομηχανικές ανατολικές περιοχές και την Κριμαία, που προτιμούν να διατηρήσουν τις σχέσεις με την Ρωσία.
Δημοσκοπήσεις σχετικά με το εάν η χώρα θα πρέπει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση δείχνουν ότι υπέρ είναι το 66% στα δυτικά, και μόνο το 18% στα ανατολικά.
Βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, οι Ουκρανοί δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αποκοπούν από την Ρωσία, η οποία ελέγχει τον ενεργειακό εφοδιασμό τους, κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του χρέους τους, και έχει ισχυρούς δεσμούς με τις βιομηχανίες τους.
Αλλά μακροπρόθεσμα, η Ευρώπη είναι η καλύτερη ελπίδα που έχουν οι Ουκρανοί για καλή διακυβέρνηση και οικονομικό εκσυγχρονισμό – για τον «κανονικό» τρόπο ζωής που φαίνεται ότι είναι η κατευθυντήρια έμπνευση της αντιπολίτευσης στις διαδηλώσεις.
Προς το παρόν, όμως, ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός είναι πολύ μακρινό όνειρο. Δεν θα υπάρξουν ταξίδια χωρίς βίζα για τους Ουκρανούς, πόσω μάλλον ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. Η Ουκρανία είναι πολύ μεγάλη και πολύ φτωχή για να την απορροφήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Οσοι Ουκρανοί είναι δύσπιστοι έναντι της Ευρώπης δεν κάνουν λάθος να πιστεύουν ότι η ΕΕ σκέπτεται ως επί το πλείστον τα δικά της συμφέροντα όταν στηρίζει τους διαδηλωτές στο Κίεβο.
Με δεδομένο το πόσο διχασμένη είναι η Ουκρανία σε αυτά τα ζητήματα – και πόσο ασύμβατες είναι οι επιθυμίες της Ρωσίας με εκείνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης –η χώρα θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο να αποφασίσει για την τύχη της με δημοψήφισμα.
Υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα. Η διάσπαση της Τσεχοσλοβακίας, το λεγόμενο βελούδινο διαζύγιο, το 1993 ήταν στην ουσία ένας φιλικός διαχωρισμός που κυρώθηκε, και έτσι νομιμοποιήθηκε, από τους ίδιους τους πολίτες της χώρας.
Οι πολιτικοί της Ουκρανίας θα μπορούσαν, με παρόμοιο τρόπο, να επιτρέψουν στον πληθυσμό να αποφασίσει την βασική πορεία της εξωτερικής πολιτικής της χώρας.
Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν, ευλόγως, ότι η ουκρανική ταυτότητα συνίσταται ακριβώς στην διατήρηση κάποιας σχέσης και με την Ανατολή και με την Δύση.
Αλλά, πολλοί λένε ότι μια εξωτερική πολιτική μέσω δημοψηφίσματος θα ήταν προτιμότερη από την οριστική διχοτόμηση της Ουκρανίας, η οποία μοιάζει όλο και πιο πιθανή. Και δεδομένης της τραγικής ιστορίας της Ουκρανίας στον 20ό αιώνα, θα ήταν προτιμότερη από μια λύση, η οποία θα επιβληθεί από κάποια εξωτερική δύναμη.
