Ερχονται τα Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια

Το 2001 ο τότε πρόεδρος του Χρηματιστηρίου Νέας Υόρκης κ. Ντικ Γκράσο επισκεπτόταν την Ελλάδα και διαπιστώνοντας (τότε) ότι στη Σοφοκλέους, όπως και στις αγορές των ΗΠΑ, η παρουσία των μικροεπενδυτών ήταν εντονότερη από άλλες αγορές, έριξε για πρώτη φορά στα στελέχη του ελληνικού χρηματιστηρίου την ιδέα για τα Exchange Traded Funds (ETFs), τα οποία θα μπορούσαν να βάλουν σε άλλη ρότα τα εγχώρια χρηματιστηριακά δρώμενα. Τα χρόνια πέρασαν και η εισαγωγή ενός νέου προϊόντος-επενδυτικού εργαλείου υπό την ονομασία Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (ΔΑΚ), που είναι διεθνώς γνωστό ως ETFs, αναμένεται να αποτελέσει πραγματικότητα στο χρηματιστήριο της Αθήνας. Τα Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (ΔΑΚ) είναι μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων τα οποία εκδίδονται από Ανώνυμες Εταιρείες Διαχείρισης Αμοιβαίων Κεφαλαίων (ΑΕΔΑΚ) και εισάγονται προς διαπραγμάτευση στο χρηματιστήριο. Τα ΔΑΚ αγοράζονται και πωλούνται κατά τη διάρκεια των επίσημων ωρών διαπραγμάτευσης του χρηματιστηρίου, μέσω των μελών του, όπως ακριβώς οι μετοχές.

* Δυνατότητες για τους επενδυτές

Ενα ΔΑΚ δίνει τη δυνατότητα στον επενδυτή να πραγματοποιήσει διασπορά του κινδύνου της επένδυσής του μέσω της έκθεσης σε διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο μετοχών, ενώ έχει ως κύριο επενδυτικό στόχο την αναπαραγωγή της απόδοσης ενός συγκεκριμένου δείκτη. Μπορεί το πρώτο ΔΑΚ της ελληνικής αγοράς – που θα είναι βασισμένο πάνω στον δείκτη FTSE-20 – να λειτουργήσει τον Οκτώβριο του τρέχοντος έτους – διεθνώς εισήχθησαν για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στην αγορά των Ηνωμένων Πολιτειών και του Καναδά, με το 2000 να αποτελεί το έτος εισαγωγής του πρώτου ΔΑΚ στην Ευρώπη. Από τότε ο αριθμός τους καθώς και η αξία των υπό διαχείριση κεφαλαίων αυξήθηκαν σημαντικά φθάνοντας τον Μάρτιο του 2007 στα 604 δισ. δολάρια διεθνώς.

Αναλυτικότερα, τα ΔΑΚ είναι χαρτοφυλάκια μετοχών σχεδιασμένα έτσι ώστε να παρακολουθούν την πορεία ενός συγκεκριμένου δείκτη ή μιας συγκεκριμένης ομάδας μετοχών (καλάθι μετοχών). Δίνουν τη δυνατότητα, με αυτό τον τρόπο, στους επενδυτές να αγοράσουν ή να πουλήσουν ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο μετοχών επενδύοντας στις μετοχές μιας χώρας, ενός κλάδου ή μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής με μία μόνο συναλλαγή. Η διαπραγμάτευσή τους πραγματοποιείται όπως ακριβώς και η διαπραγμάτευση των μετοχών, αλλά με τις ακόλουθες σημαντικές διαφορές:

1. Τα ΔΑΚ αντιπροσωπεύουν μια επένδυση σε ένα καλάθι μετοχών (π.χ. δείκτη), άρα επιτυγχάνεται διασπορά κινδύνου μέσω της διατήρησης διαφοροποιημένου χαρτοφυλακίου, σε σύγκριση με την επένδυση σε μια μετοχή.

2. Η αγορά και η πώληση ενός ΔΑΚ έχει μικρότερο κόστος από την αγορά ή πώληση των μεμονωμένων μετοχών που απαρτίζουν έναν συγκεκριμένο δείκτη (π.χ. μικρότερος αριθμός εντολών, κατά συνέπεια λιγότερες προμήθειες κ.ο.κ.). Επίσης στην περίπτωση ενός ΔΑΚ o επενδυτής δεν χρειάζεται να παρακολουθεί τις εταιρικές πράξεις οι οποίες επηρεάζουν τη σύνθεση του δείκτη. Την υποχρέωση αυτή αναλαμβάνει ο εκδότης του ΔΑΚ (ΑΕΔΑΚ).

3. Παρέχουν μια εύκολη μορφή επένδυσης σε ιδιώτες επενδυτές οι οποίοι από μόνοι τους δεν θα είχαν πιθανώς την κατάλληλη γνώση ή τα κεφάλαια για να διαμορφώσουν ένα σωστά διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο μετοχών (βασισμένο σε έναν τοπικό ή διεθνή δείκτη).

4. Παρέχουν μια εναλλακτική μορφή επένδυσης στους θεσμικούς επενδυτές δίνοντάς τους τη δυνατότητα για μεγαλύτερη έκθεση κινδύνου αλλά και απόδοσης στις μετοχές που απαρτίζουν έναν δείκτη (τοπικό ή διεθνή).

* Πώς θα «λειτουργεί» η αγορά

Η λειτουργία της αγοράς των ΔΑΚ αφορά δύο επίπεδα:

Α. Την πρωτογενή αγορά: Η κύρια δραστηριότητα η οποία λαμβάνει χώρα σε αυτό το επίπεδο είναι η δημιουργία/εξαγορά μεριδίων ΔΑΚ και οι φορείς που εμπλέκονται στη διαδικασία είναι οι ειδικοί διαπραγματευτές, οι θεσμικοί επενδυτές και ο εκδότης του ΔΑΚ. Τα μερίδια ΔΑΚ δημιουργούνται (εξαγοράζονται) από τον εκδότη ο οποίος ως αντάλλαγμα λαμβάνει το καλάθι μετοχών οι οποίες συνθέτουν τον υποκείμενο δείκτη (μερίδια ΔΑΚ) ή μετρητά. Η δημιουργία/εξαγορά μεριδίων ΔΑΚ πραγματοποιείται σε μεγάλα πακέτα και πολλαπλάσια αυτών, γνωστά ως Creation Units (συνήθως 1 Creation Unit = 50.000 μερίδια ΔΑΚ), ενώ η συχνότητα της συγκεκριμένης διαδικασίας εξαρτάται από τη ζήτηση μεριδίων στην αγορά.

Β. Τη δευτερογενή αγορά: Η κύρια δραστηριότητα η οποία λαμβάνει χώρα σε αυτό το επίπεδο είναι η διαπραγμάτευση μεριδίων ΔΑΚ και οι φορείς που εμπλέκονται στη διαδικασία είναι το χρηματιστήριο, τα μέλη, οι ειδικοί διαπραγματευτές και οι επενδυτές. Οι συναλλαγές σε μερίδια ΔΑΚ πραγματοποιούνται μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος συναλλαγών του χρηματιστηρίου και η εξασφάλιση ύπαρξης συνεχούς ρευστότητας επιτυγχάνεται μέσω της παρουσίας τουλάχιστον ενός ειδικού διαπραγματευτή.

* Ο ρόλος του ειδικού διαπραγματευτή

Κατά τη διάρκεια διαπραγμάτευσης του ΔΑΚ στο χρηματιστήριο είναι υποχρεωτικός ο διορισμός ενός τουλάχιστον ειδικού διαπραγματευτή από την ΑΕΔΑΚ.

Ο ειδικός διαπραγματευτής των ΔΑΚ, εκτός από τον κλασικό ρόλο της παροχής ρευστότητας επί των μεριδίων, θα αποτελεί τον κύριο παράγοντα διαμόρφωσης των τιμών στην αγορά, προκειμένου να εξανεμίζει τις αποκλίσεις μεταξύ της χρηματιστηριακής τιμής του μεριδίου ΔΑΚ και της ενδεικτικής τιμής (iNAV), με μηχανισμούς arbitrage: π.χ., αν ένα μερίδιο ΔΑΚ διαπραγματεύεται σε τιμή ανώτερη από την iNAV (premium), o ΕΔ θα αγοράσει τους υποκείμενους τίτλους του δείκτη στο ποσό που αντιστοιχεί στην ενδεικτική NAV του ΔΑΚ και στη συνέχεια θα ανταλλάξει τους τίτλους αυτούς με τα νέα υπερτιμημένα ΔΑΚ (μέσω δημιουργίας νέων μεριδίων). Αντίθετα, αν ένα ΔΑΚ διαπραγματεύεται σε τιμή κατώτερη από την iNAV (discount) θα αγοράσει τα «υποτιμημένα» μερίδια ΔΑΚ και θα τα ανταλλάξει με τις αντίστοιχες μετοχές (μέσω εξαγοράς).


Βασικοί όροι ΔΑΚ

Καθαρή αξία ενεργητικού μεριδίου (NAV: σύντμηση του αγγλικού όρου Net Assets Value. /μερίδιο): Πρόκειται για την καθαρή αξία ανά μερίδιο του ενεργητικού του ΔΑΚ, η οποία ανακοινώνεται από τον εκδότη στο τέλος κάθε εργάσιμης ημέρας. Και προκύπτει από τον παρακάτω τύπο: NAV/μερίδιο = Τρέχουσα αξία χαρτοφυλακίου + Μετρητά – Υποχρεώσεις / Συνολικός αριθμός μεριδίων ΔΑΚ.

Ενδεικτική καθαρή αξία ενεργητικού μεριδίου (iNAV: σύντμηση του αγγλικού όρου Indicative Net Assets Value): Πρόκειται για την ενδεικτική καθαρή αξία ανά μερίδιο του ενεργητικού του ΔΑΚ και υπολογίζεται σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης (κάθε 30” συνήθως).

Αρχική τιμή διαπραγμάτευσης μεριδίου: Πρόκειται για την τιμή διαπραγμάτευσης του μεριδίου κατά την ημερομηνία έναρξης διαπραγμάτευσης του ΔΑΚ. Προκύπτει ως αναλογία της τιμής του δείκτη που αναπαράγει το ΔΑΚ (συνήθως 1/10, 1/100 της τιμής του δείκτη κ.τλ.)

Τιμή διαπραγμάτευσης μεριδίου: Πρόκειται για την τιμή διαπραγμάτευσης του μεριδίου, η οποία προκύπτει βάσει των δυνάμεων της προσφοράς και της ζήτησης που διαμορφώνονται σε πραγματικό χρόνο στην αγορά.

Μονάδα δημιουργίας/εξαγοράς (Creation Unit): Πρόκειται για την ελάχιστη ποσότητα μεριδίων βάσει της οποίας πραγματοποιείται η δημιουργία/εξαγορά μεριδίων ΔΑΚ. Συνήθως ανέρχεται στο ύψος των 50.000 μεριδίων ανά Creation Unit.