«Το πρόβλημα με το ΠαΣοΚ δεν είναι ότι δεν έχει ιδέες ή πρόγραμμα, αλλά ότι έχει πολλές ιδέες και προγράμματα. Τόσα όσα και τα κορυφαία στελέχη του – και κάπου εκεί χάνεται ο λογαριασμός». Το σχόλιο ανήκει σε ένα από τα ιστορικά στελέχη του ΠαΣοΚ που δεν διατηρεί καμία φιλοδοξία για τον εαυτό του και ως εκ τούτου μπορεί να υποθέσει κανείς ότι τουλάχιστον μιλάει χωρίς ιδιοτέλεια. Το χειρότερο για το ΠαΣοΚ είναι ότι με την άποψη αυτή συμφωνούν τα περισσότερα από τα προβεβλημένα και ιστορικά του στελέχη, ασχέτως αν πολλά από αυτά κάνουν ακριβώς αυτό για το οποίο κατηγορούν άλλους.
* Χαμένοι στις προτάσεις
Μέσα σε αυτό το κλίμα των πολλών απόψεων για όλους τους τομείς της πολιτικής, από τα εξωτερικά θέματα και την οικονομία ως την κοινωνική πολιτική και τις χωματερές, στο ΠαΣοΚ ξεφυτρώνουν τόσο πολλές θέσεις και προτάσεις που συχνά έρχονται σε πλήρη αντίθεση μεταξύ τους. Θεωρητικώς οι αποφάσεις των πολυδαίδαλων οργάνων και ο δημόσιος λόγος του αρχηγού θα έπρεπε να δεσμεύουν τους πάντες και να αποτελούν την πυξίδα του ΠαΣοΚ για την αντιπολιτευτική του στάση, αλλά και για την εναλλακτική του πρόταση διακυβέρνησης της χώρας. H καθημερινή εικόνα όμως είναι εντελώς διαφορετική, καθώς άλλα λέει ο πρόεδρος, άλλα τα στελέχη του Πολιτικού Συμβουλίου, άλλα οι Συντονιστές και οι αναπληρωτές τους και άλλα οι πρώην υπουργοί, που δικαίως ή αδίκως θέλουν να υπερασπισθούν το κυβερνητικό τους παρελθόν – εκτός από ελάχιστους που το ξέχασαν ήδη και θα προτιμούσαν να το ξεχάσουν και οι πολίτες.
Για παράδειγμα, στην οικονομία ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ κ. Γ. Παπανδρέου έχει μια δική του ξεκαθαρισμένη σε γενικές γραμμές άποψη που κινείται με βάση το αξίωμα για την αποκρατικοποίηση της αγοράς και της συνολικής οικονομίας, ενώ την ίδια στιγμή στο κόμμα διατυπώνονται απόψεις από τον ακραίο κρατισμό ως τον νεοφιλελευθερισμό. Στελέχη όπως ο κ. Θ. Πάγκαλος, η κυρία Βάσω Παπανδρέου, ο κ. Γ. Φλωρίδης, ο κ. M. Χρυσοχοΐδης και η κυρία Αννα Διαμαντοπούλου αλλά και ο κ. Ευ. Βενιζέλος ή ο κ. Αλ. Παπαδόπουλος και ο κ. I. Παπαντωνίου εκφράζουν συχνά όχι απλώς διαφορετικές προτάσεις αλλά εντελώς διαφορετικούς κόσμους. Μέσα σε αυτό το χάος ο κ. Παπανδρέου δείχνει να συμβουλεύεται περισσότερο τον οικονομικό του σύμβουλο κ. Ηρ. Πολεμαρχάκη, ο οποίος είναι καλός καθηγητής αλλά ουδεμία σχέση έχει με την πολιτική. Ο κ. Παπανδρέου έχει δεχθεί πολλές εισηγήσεις να «κρύψει» τον κ. Πολεμαρχάκη προτού γίνει πρόβλημα για τον ίδιο και το ΠαΣοΚ, αλλά δεν φαίνεται να τις υιοθετεί προς το παρόν.
* Εξοδος στον λαό
Ο καβγάς και οι γκρίνιες για το ύφος και την ένταση της πολιτικής αντιπαράθεσης του ΠαΣοΚ με τη ΝΔ ακόμη και σε κλειστές συσκέψεις θυμίζουν συχνά κοκορομαχίες και ελάχιστα πραγματική αγωνία για το πώς το κόμμα θα καταφέρει να ανταποκριθεί στον ρόλο του. H εύκολη κριτική είναι να τα χρεώνουν όλα στον αρχηγό, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο κ. Παπανδρέου δεν έχει ευθύνες για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τον ηγετικό του ρόλο. Ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ πάντως έχει αποφασίσει να αλλάξει τακτική και να εμφανίζεται πια περισσότερο αυστηρός, τόσο έναντι της ΝΔ και του κ. Καραμανλή όσο και προς το εσωτερικό του κόμματος. Μια πρώτη γεύση αυτής του της τακτικής επρόκειτο να δώσει χθες και σήμερα στη Θεσσαλονίκη, όπου θα μιλήσει κυρίως με το ύφος του αρχηγού και θα αφήσει κατά μέρος τα περί συμμετοχικού κόμματος.
Για να αφοπλίσει μάλιστα τους επικριτές του ο κ. Παπανδρέου ξεκινά μια μακρά περίοδο άμεσης επικοινωνίας με τον λαό, καθώς έχει ήδη σχεδιάσει περιοδείες σε όλη την Ελλάδα από τώρα και ως τις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές. Στόχος του είναι να περάσει απ’ όλους τους νομούς και σε ορισμένες περιοχές να πάει δύο ή και τρεις φορές.
5.000 ενδιαφερόμενοι για 1.000 δήμους
Το μεγάλο στοίχημα και ταυτοχρόνως το μεγάλο ρίσκο για τον κ. Παπανδρέου παραμένουν οι δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές του επόμενου έτους, που θα αποτελέσουν έτσι κι αλλιώς το πρόκριμα για την πορεία του ΠαΣοΚ προς την εξουσία. H τύχη του ΠαΣοΚ στην αναμέτρηση των τοπικών εκλογών θα σημαδέψει και την πορεία του κ. Παπανδρέου στην ηγεσία του κόμματος, καθώς ως τότε ουδείς τολμά να τον αμφισβητήσει. Αν όμως υπάρξει πρόβλημα στις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές, τίποτε δεν μπορεί να εξασφαλίσει τη σημερινή παντοδυναμία του Γιώργου στο κόμμα και την απόλυτη (τουλάχιστο δημόσια) σιωπή των στελεχών του κόμματος για τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύεται.
Οπως όλα δείχνουν, οι πιέσεις που υπάρχουν στις τοπικές κοινωνίες για υποψηφιότητες ξεπερνούν κάθε προηγούμενο, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως θετικές προβλέψεις για την πορεία του κόμματος. Ισως θα μπορούσε να ερμηνευθεί αντίστροφα, καθώς τα τοπικά και περιφερειακά στελέχη του κόμματος φοβούνται ότι η αντιπολίτευση θα κρατήσει καιρό για το κόμμα τους και θέλουν να εξασφαλίσουν το ελάχιστο, που είναι η ανάδειξή τους στους δήμους ή στις νομαρχίες.
Από τα στοιχεία που συγκεντρώνει η Εκλογική Επιτροπή υπό τον κ. Αλ. Παπαδόπουλο προκύπτει ότι πάνω από 5.000 ενδιαφερόμενοι έχουν εκδηλώσει την πρόθεσή τους για τους 1.000 δήμους της χώρας και τις 52 νομαρχίες. Στην επόμενη φάση της επεξεργασίας των υποψηφιοτήτων υπολογίζεται ότι θα μείνουν περίπου οι μισοί εκ των ενδιαφερομένων και επ’ αυτών θα αποφασισθεί κατά περίπτωση πού θα γίνουν εσωκομματικές εκλογές και πού όχι. Αν, όπως όλα δείχνουν, η κυβέρνηση υλοποιήσει το σχέδιό της για το 42 ή 43% ως όριο εκλογής από την πρώτη Κυριακή, το ΠαΣοΚ πρέπει να αναπροσαρμόσει πλήρως τη στρατηγική του και να αξιοποιήσει το μειονέκτημα με συμμαχίες ώστε να κερδίσει τουλάχιστον ό,τι είχε και στις προηγούμενες εκλογές.
Οι διακηρύξεις για τοπικές συμφωνίες είναι γενικώς σωστές, αλλά για να υλοποιηθούν χρειάζονται πρόσωπα κοινής αποδοχής με τον Συνασπισμό, κυρίως για να υπάρξει αποτέλεσμα. Στο ΠαΣοΚ πάντως, παρά τις επί μέρους διαφωνίες, δεν θα είχαν αντίρρηση να δώσουν προτεραιότητα σε στελέχη του ΣΥΝ σε πολλούς δήμους, αρκεί να εξασφαλισθεί συνεργασία για τις νομαρχίες. Το πρόβλημα όμως είναι ότι ο ΣΥΝ δεν διαθέτει και πολλά στελέχη που να μπορούν σε λειτουργήσουν ενωτικά μεταξύ των δύο πολιτικών χώρων ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο αποτέλεσμα.
Ο κ. Π. Ευθυμίου που μετά τον κ. Παπαδόπουλο έχει την ευθύνη των πολιτικών χειρισμών της Επιτροπής Εκλογών πιστεύει ότι, αν υπάρξει ένα θετικό σήμα από την ηγεσία του ΣΥΝ, τότε θα βρεθούν τα κατάλληλα πρόσωπα για να εκφράσουν τις κοινές πολιτικές θέσεις για τις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές.
Για το ΠαΣοΚ πάντως οι μάχες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη μοιάζουν χαμένες, όχι μόνο διότι υπάρχει η μεγάλη διαφορά στη σύνθεση της εκλογικής δύναμης των συγκεκριμένων δήμων, αλλά και διότι επί σειρά ετών συμπεριφέρεται ως ουρά της δημοτικής συμπολιτεύσεως και δεν ακούγεται λέξη εναντίον της πολιτικής των δημάρχων της ΝΔ. «Οταν για πολλά χρόνια δεν κρίνεις καν την Ντόρα ή τον Παπαγεωργόπουλο, πώς θα πας να διεκδικήσεις τον δήμο;» έλεγε προς «Το Βήμα» κορυφαία βουλευτής και υψηλόβαθμο κομματικό στέλεχος του ΠαΣοΚ. H αλήθεια είναι ότι στον Δήμο Αθηναίων η κυρία Ντόρα Μπακογιάννη, ανεξαρτήτως κρίσεων για το έργο της, δεν έχει συναντήσει ίχνος αντιπολίτευσης από το ΠαΣοΚ. Τα δημοτικά και τα πολιτικά στελέχη της Αθήνας συμπεριφέρονται όχι απλώς φιλικά προς τη δήμαρχο αλλά σαν να κυβερνούν αυτοί τον δήμο. Το αστείο της υποθέσεως είναι ότι ορισμένα εξ αυτών των στελεχών ασκούν κριτική στον κ. Παπανδρέου για τον τρόπο με τον οποίο κάνει αντιπολίτευση στον κ. K. Καραμανλή. Ανάλογη εικόνα υπάρχει και στη Θεσσαλονίκη, όχι τόσο για τον κ. Παπαγεωργόπουλο όσο για την αδιαφορία των στελεχών του ΠαΣοΚ να αντιπαρατεθούν μαζί του, με ελάχιστες εξαιρέσεις βουλευτών, όπως η κυρία Χρύσα Αράπογλου, η οποία έχει ανοίξει μέτωπο χωρίς να ενδιαφέρεται να γίνει δήμαρχος της πόλης.
