Φθινόπωρο στο Μόντρεαλ ή Μονρεάλ (που το προτιμώ). Αιτία και αφορμή η εβδομάδα ελληνικού κινηματογράφου που διοργάνωσε το νεαρό ελληνοκυπριακό ίδρυμα ΣΟΦΙΑ (Σύνδεσμος Οργανωμένων Φιλολογικών Ιστορικών Αρχείων), από την οποία δεν έλειπαν οι λογοτεχνικές συνδηλώσεις. Αλλωστε αρκετές από τις ταινίες που παρουσιάστηκαν είναι στηριγμένες σε βιβλία. Και η παρουσία του Θανάση Βαλτινού εδώ, όχι μόνο ως συγγραφέα αλλά και ως προέδρου του Κέντρου Ελληνικού Κινηματογράφου, ενίσχυε αυτή τη διπλή σχέση.
Καιρός χλιαρός, σχεδόν ζεστός, με μια υγρασία ελαφριά που σ’ άφηνε να γλιστρήσεις αβίαστα ως τις όχθες του Αγίου Λαυρεντίου, στο παλιό λιμάνι, le vieux port, με τις αποθήκες των σιτηρών, τώρα ανακατασκευασμένες, και τα τεκμήρια μιας παλιάς ιστορίας ανταλλαγών. Μένουμε σε ένα ιδιότυπο ξενοδοχείο, το «Hotel de l’ Institut», στην οδό Saint-Denis, που ανήκει στο Ινστιτούτο Ξενοδοχειακών Σπουδών του Κεμπέκ και όπου κάθε πρωί ένα χαρούμενο μελίσσι σπουδαστών πειραματίζεται μαζί μας στις ομελέτες και στις κρέπες, όπου κυριαρχούν τα μπέρις, τα χαμοκέρασα και φυσικά το σιρόπι σφενδαμιού, το απόλυτο jus d’ erable. Σάββατο πρωί, βόλτα στην πόλη και μια στάση στην οδό Saint-Paul, στο εστιατόριο «Le Vieux Port» των αδελφών Αντωνόπουλων, από την Πάτρα, μια «ιστορία επιτυχίας» πρώτης γενιάς, καθώς η οικογένεια αυτή έχει στην ιδιοκτησία της επτά εστιατόρια και τρία ξενοδοχεία, ανάμεσά τους το ποιητικό «Nelligan», αναφορά στον μποέμ ποιητή του Μονρεάλ Εμίλ Νελιγκάν (1879-1941), που κινήθηκε στην κόψη του ρομαντισμού και του συμβολισμού και κατέληξε στην τρέλα, κλεισμένος σε ένα άσυλο.
Ελληνες παντού, κυρίως Λάκωνες και Μεσσήνιοι, ατμόσφαιρα παλιάς Ελλάδας σε μια υπερβόρεια πόλη. Στο βιβλίο H παρουσία των Ελλήνων στον Καναδά του Στέφανου Κωνσταντινίδη αναζητώ τα επιστημονικά τεκμήρια της ελληνικής μετανάστευσης. Αλλά το πιο σημαντικό τεκμήριο της ελληνικής παρουσίας, περισσότερο ως γλώσσας και ως ιδέας, μου παρουσίασε ο ελληνιστής Ζακ Μπουσάρ, το ίδιο μεσημέρι, στα γραφεία της ελληνικής κοινότητας. Ηταν το Εκλεκτά Μυθιστορίας, ούτως αρμοσθέντα και διαταχθέντα, ώστε τοις στοιχειακοίς οδόν τέμνειν επί την ελληνική γλώσσαν, πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε ελληνικά το 1837, με κομμάτια ελληνικής μυθολογίας για την εξοικείωση των κατοίκων του Κεμπέκ με την ελληνική γλώσσα. Τόπος έκδοσης «Μαριανόπολις», δηλαδή Μονρεάλ, εκδότης «Ιωάννης Ιωνέσος», δηλαδή John Jones, και τυπογράφος «Θώμας Γυερίνος», δηλαδή Thomas Guerin. Ο Ζακ, καθηγητής στο γαλλόφωνο Université de Montreal και στο αγγλόφωνο McGill, είναι από τους πλέον διακεκριμένους ελληνιστές, στον οποίο, πέρα από την έρευνα, οφείλουμε και μερικές από τις καλύτερες μεταφράσεις στα γαλλικά έργων σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.
Κυριακή απόγευμα στο φουαγέ του Μουσείου Καλών Τεχνών, στην οδό Σερμπρούκ, η δεξίωση για την έναρξη της εβδομάδας ελληνικών ταινιών. Ομιλίες από τον καθηγητή Τάκη Κτενίδη, διευθυντή του ΣΟΦΙΑ, τον Ζακ Μπουσάρ, τον Θανάση Βαλτινό. Κάτω από ένα τεράστιο πανό που αναγγέλλει έκθεση με θέμα «Προβηγκία» και όπου κυριαρχεί το κίτρινο των ηλιοτροπίων του Βαν Γκογκ η ατμόσφαιρα είναι πολύ ελληνική. Συμβάλλουν σε αυτό οι ελληνικές γεύσεις του εστιατορίου «Μύθος» της Avenue du Park. (Στον ίδιο δρόμο και ο πασίγνωστος «Μύλος».) Πολλοί οι Ελληνες και οι φιλέλληνες του Μονρεάλ, όπως ο αρχαιολόγος Τζον Φόσι, από τους επιμελητές του Μουσείου, που οργάνωσε εδώ, πριν από λίγο καιρό, μια έκθεση για τις Ταναγραίες. Πρώτη ταινία η Πoλίτικη κουζίνα του Τάσου Μπουλμέτη, ασφυκτικά γεμάτη η αίθουσα προβολών του μουσείου, άρωμα μπαχαρικών και η διεθνής γλώσσα των γεύσεων. Το πρόγραμμα, με μια ταινία μυθοπλασίας και ένα ντοκυμαντέρ κάθε ημέρα, προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον του κοινού και μεγάλη προσέλευση, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για μια πόλη όπου τα κινηματογραφικά φεστιβάλ είναι στην ημερησία διάταξη του φθινοπώρου. Σίγουρα πρέπει να υπάρξει συνέχεια και διεύρυνση δραστηριοτήτων και ανταλλαγών. Το ζωηρό και νεανικό φθινόπωρο του Μονρεάλ μπορεί να έχει και ελληνικό χρώμα.
