Ανεξάρτητα από το ποιος είναι ο απώτερος οικονομικός στόχος σας, δηλαδή η συνταξιοδότηση, το ξεκίνημα μιας νέας δουλειάς ή απλώς η προστασία και η σωστή επένδυση κάποιων οικονομιών τις οποίες αποκτήσατε εργαζόμενοι σκληρά, υπάρχουν πολλές επιλογές για μια σωστή τοποθέτηση. Και όταν λέμε πολλές επιλογές, δεν εννοούμε τις διάφορες μορφές τοποθέτησης χρημάτων αλλά τις πολλαπλές επενδυτικές δυνατότητες που προσφέρουν οι διάφορες κατηγορίες και τα προϊόντα αμοιβαίων κεφαλαίων, είτε του εσωτερικού είτε του εξωτερικού.


Η ανάπτυξη που παρουσιάζουν τα αμοιβαία κεφάλαια, ιδιαίτερα τα μετοχικά, είναι εκρηκτική και ενδεικτική της τάσης σύμφωνα με την οποία όλο και περισσότεροι επενδυτές προτιμούν τη συγκεκριμένη μορφή επένδυσης, η οποία έχει προσελκύσει σημαντικά κεφάλαια ύψους 11,2 τρισ. δρχ., που αντιστοιχούν περίπου στο 65% των καταθέσεων ταμιευτηρίου και προθεσμίας που διατηρούν ιδιώτες στις εμπορικές τράπεζες. Τον τελευταίο καιρό, μάλιστα, με την άνοδο του Χρηματιστηρίου, τα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια συγκεντρώνουν το επενδυτικό ενδιαφέρον.


Γιατί όμως θα πρέπει το ευρύ κοινό να προτιμά τα αμοιβαία κεφάλαια; Η απάντηση που δίδουν οι ειδικοί της συγκεκριμένης αγοράς είναι απλή: ο πολύς κόσμος συνηθίζει να αγοράζει όταν οι αγορές και ιδιαίτερα τα χρηματιστήρια πηγαίνουν καλά και να πουλάει όταν η κατάσταση χειροτερεύει. Ο τρόπος αυτός επένδυσης είναι λανθασμένος. Στο σημείο αυτό έρχονται τα αμοιβαία κεφάλαια και παρομοίων κατηγοριών επενδυτικά «οχήματα» τα οποία επιτρέπουν στους ιδιώτες επενδυτές να μεταφέρουν όλες τις έννοιες σε επαγγελματίες επενδυτές οι οποίοι και θα διαχειρίζονται τα χρήματά τους. Αλλωστε τα δύο μεγάλα πλεονεκτήματα της συγκεκριμένης κατηγορίας επενδύσεων που έχουν αναλυθεί επανειλημμένως και επισταμένως είναι η διασπορά των κεφαλαίων, που περιορίζει σε μεγάλο βαθμό το επενδυτικό ρίσκο, και η επαγγελματική διαχείριση, η οποία έχει στόχο να αυξήσει τα κέρδη των επενδυτών.


* Χαρτοφυλάκιο αμοιβαίων


Η πιο δύσκολη ερώτηση όμως που συχνά προβληματίζει τους επενδυτές είναι ποια κατηγορία αμοιβαίων να επιλέξουν ή ακόμη και ποια συγκεκριμένα αμοιβαία κεφάλαια. Ενα άλλο ερώτημα είναι το πώς θα κατανείμουν τα διάφορα είδη αμοιβαίων κεφαλαίων που θα επιλέξουν στο χαρτοφυλάκιό τους.


Οπως είπαμε, η διασπορά των επενδύσεων μειώνει τον κίνδυνο. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση των αμοιβαίων. Δηλαδή, μπορεί κανείς να αγοράσει μερίδια διαφόρων αμοιβαίων της ίδιας ή άλλων κατηγοριών. Ετσι η πιο σημαντική απόφαση που σαφώς επηρεάζει τα κέρδη του χαρτοφυλακίου αλλά και το κατά πόσον ο επενδυτής θα πετύχει τον στόχο που έχει θέσει είναι αυτή του πού και πώς θα τοποθετήσει τα χρήματά του. Η σωστή επιλογή του πώς θα διασπείρει κάποιος τα χρήματά του στο χαρτοφυλάκιό του, σύμφωνα με κορυφαίους αναλυτές της αγοράς, μπορεί να επηρεάσει τα κέρδη κατά 75% ή 85%. Αυτό δείχνει εμπειρική μελέτη που έκαναν κορυφαία στελέχη της εταιρείας που διαχειρίζεται τα αμοιβαία κεφάλαια της ελβετικής τράπεζας UBS. Πιο απλά, όπως εξηγούν οι ίδιοι, όσο περισσότερα χρήματα τοποθετηθούν σε ένα αμοιβαίο που περιλαμβάνεται μαζί με άλλα σε ένα συγκεκριμένο χαρτοφυλάκιο τόσο περισσότερη θα είναι η επίδραση που θα έχει η συμπεριφορά του αμοιβαίου αυτού (δηλαδή, αύξηση ή μείωση της τιμής των μεριδίων) στο σύνολο του χαρτοφυλακίου. Βέβαια στην περίπτωση όπου η τιμή των μεριδίων του αμοιβαίου κεφαλαίου αυξηθεί, δεν υπάρχει πρόβλημα· το πρόβλημα όμως θα εμφανισθεί όταν η απόδοση των μεριδίων του συγκεκριμένου αμοιβαίου κεφαλαίου αρχίσει να κινείται καθοδικά συμπαρασύροντας τη συνολική απόδοση του χαρτοφυλακίου των αμοιβαίων. Στόχος λοιπόν των επενδυτών είναι περισσότερο να βρουν τη «χρυσή τομή» στο πώς θα κατανείμουν τα χρήματά τους στα διάφορα αμοιβαία κεφάλαια, ειδικά για σύντομες περιόδους. Κάτι ανάλογο, δηλαδή, με την επιλογή μετοχών εταιρειών εισηγμένων στο Χρηματιστήριο και την κατάρτιση ενός παρομοίου χαρτοφυλακίου.


Βέβαια, στην περίπτωση μακροπρόθεσμων επενδύσεων οι επενδυτές έχουν καλύτερο έλεγχο. Ακόμη πιο σημαντική στην περίπτωση αυτή είναι και η μεγαλύτερη άνεση επιλογής βαθμού επενδυτικού ρίσκου. Πάντως η μεγάλη ερώτηση είναι «πόσα χρήματα αντέχει κανείς να χάσει», επισημαίνουν κορυφαία διευθυντικά στελέχη εταιρειών διαχειρίσεως αμοιβαίων κεφαλαίων.


* Σε ποια αμοιβαία


Από τη στιγμή που ο επενδυτής θα αποφασίσει πόσο ρίσκο είναι σε θέση να αναλάβει, το επόμενο βήμα είναι να καταλήξει στο πόσα χρήματα θα βάλει σε κάθε κατηγορία αμοιβαίων. Βέβαια μπορεί το βασικό δίλημμα που απασχολεί τον υποψήφιο επενδυτή αμοιβαίων κεφαλαίων να είναι «σταθερό εισόδημα – μετοχικά». Τα αμοιβαία κεφάλαια όμως ομαδοποιούνται και διαφορετικά. Ετσι οι επιλογές είναι περισσότερες. Ο επενδυτής θα πρέπει να αποφασίσει αν θα επιλέξει αμοιβαία υψηλής ή χαμηλής κεφαλαιοποίησης, αναπτυξιακά ή σταθερές αξίες ή ακόμη και ομολογιακά. Και βέβαια υπάρχει πάντα η κατηγορία των εναλλακτικών επενδύσεων που περιλαμβάνει και άλλα προϊόντα.


Από τη στιγμή που ο επενδυτής θα αποφασίσει την αναλογία μετοχικών, ομολογιακών και αμοιβαίων διαχείρισης διαθεσίμων, η επόμενη απόφαση έχει να κάνει με το ποια ακριβώς αμοιβαία κεφάλαια θα επιλέξει. Για να κάνει την επιλογή του πιο εύκολα θα πρέπει να λάβει υπόψη του όχι μόνο τις ετήσιες αποδόσεις αλλά και τα ετήσια έξοδα καθώς και το επενδυτικό ρίσκο.


Η διασπορά των χρημάτων του επενδυτή σε πολλές και διάφορες γεωγραφικές περιοχές είναι ακόμη ένα σημείο που χρήζει αρκετής σκέψης. Συνήθως οι επενδυτές αισθάνονται πιο άνετα να επενδύουν σε εταιρείες που είναι κοντά στον τόπο διαμονής τους. Σύμφωνα όμως με τα διεθνή στατιστικά αλλά και εμπειρικά δεδομένα, δεν υπάρχουν κάποιες ενδείξεις που να χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη συμπεριφορά πιο ασφαλή για τις επενδύσεις. Αλλωστε πολλές μεγάλες αλλά και αναδυόμενες αγορές σε διάφορα σημεία του κόσμου προσφέρουν σημαντικές επενδυτικές ευκαιρίες.


Το τελευταίο αλλά και το πιο δύσκολο βήμα της διαδικασίας της διαμόρφωσης του χαρτοφυλακίου είναι η προσήλωση στο συγκεκριμένο επενδυτικό πλάνο, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο λόγω της ανθρώπινης φύσης.


Οπως αναφέρουν στελέχη εταιρειών διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων, σε περιόδους καλής πορείας του Χρηματιστηρίου οι περισσότεροι ιδιώτες επενδυτές έχουν την τάση να εγκαταλείπουν τη μακροπρόθεσμη επενδυτική στρατηγική τους και να αρχίζουν να αγοράζουν μετοχές. Οπως δείχνουν τα εμπειρικά αλλά και στατιστικά στοιχεία, ο πειρασμός είναι μεγάλος. Μια καλή συμβουλή για όσους δεν αντέχουν στον πειρασμό αυτό είναι να βάζουν κάποια χρήματα στην άκρη ως ξεχωριστό τμήμα του χαρτοφυλακίου και σε περιόδους καλές για το Χρηματιστήριο να μπορούν να επενδύουν και εκεί, χωρίς να πειράζουν το χαρτοφυλάκιό τους. Δεν θα πρέπει όμως το «πάθος» αυτό να υπερισχύει της καλά σχεδιασμένης, μακροπρόθεσμης επενδυτικής στρατηγικής.


* Πότε αγοράζετε και πουλάτε


Κάτι ανάλογο ισχύει και στην περίπτωση της ανακατανομής του χαρτοφυλακίου. Ο πιο εύκολος τρόπος να καταστρέψει κανείς την αξία του χαρτοφυλακίου είναι η υπερβολικά ενεργητική ανακατανομή του. Οι μεταβολές στην κατανομή δεν πρέπει να έχουν σχέση με την ανοδική ή πτωτική πορεία των αγορών αλλά με την απόφαση του επενδυτή κατά πόσο θέλει να μεταβάλει το επενδυτικό του ρίσκο ή τον αρχικό επενδυτικό στόχο του.


Σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά του επενδυτή, αν θα πρέπει δηλαδή να είναι ενεργητικός και να προβαίνει σε τακτά χρονικά διαστήματα σε αγοραπωλησίες μεριδίων μεταβάλλοντας το χαρτοφυλάκιό του, η επικρατέστερη άποψη είναι μία: η στρατηγική πρέπει να είναι παθητική αν δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος για να γίνει ενεργητική. Για παράδειγμα, αν κάποιος επενδυτής αγοράζει πάρα πολλά είδη αμοιβαίων και ανακατεύει πολλές κατηγορίες, τότε κινδυνεύει να έχει το ακριβότερο χαρτοφυλάκιο. Επομένως, υποστηρίζουν οι αναλυτές της αγοράς, ο επενδυτής θα πρέπει να διατηρεί την ψυχραιμία του.


Πάντως, όποια επιλογή και αν έχει κάνει ο επενδυτής, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να περιμένει μαγικούς τύπους. Η κατανομή των κεφαλαίων είναι περισσότερο τέχνη παρά επιστήμη. Στην περίπτωση αυτή καλύτερα θα ήταν να ζητηθεί η γνώμη ενός ειδικού οικονομικού συμβούλου, των στελεχών εταιρειών διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων ή εξειδικευμένων μεσιτών.