Παλιές πολύτιμες λύρες από την Κρήτη, την Κάσο και την Κάρπαθο μαζί με 33 σύγχρονα έργα κρητών καλλιτεχνών θα εκτεθούν στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Ρεθύμνης ενώνοντας το χθες με το σήμερα.
Ο Νίκος Καζαντζάκης στον «Αλέξη Ζορμπά» γράφει: «Ο αγέρας μάς έφερνε, από μακριά, σα ζουζούνισμα μέλισσας, παθητικές δοξαριές της λύρας… Η λύρα… μουρμούρισε· χορεύουν στο χωριό!». Αχλαδόσχημες λύρες, το λυράκι, η κοινή λύρα, η βροντόλυρα και οι βιολόλυρες με τα δοξάρια τους έχουν μεταφερθεί από το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων – Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη στη Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκις» στο Ρέθυμνο για να παρουσιαστούν σε μια δελεαστική έκθεση με τίτλο «Με τη λύρα και το δοξάρι. Μνήμες και σύγχρονη δημιουργία». Αναντίρρητα πρόκειται για μια φιλόδοξη πρωτοβουλία με πολλαπλές παραμέτρους αφού επιχειρεί να «μιλήσει» μέσα από τις εικόνες-εκθέματα στο ευρύ κοινό φέρνοντάς το αντιμέτωπο με τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις της σύγχρονης τέχνης. Η Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκις» – Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης.
Ρεθύμνης ιδρύθηκε από τον Δήμο Ρεθύμνης το 1992 και ως τώρα έχει παρουσιάσει σημαντικές αναδρομικές και θεωρητικές εκθέσεις (Γιάννη Μόραλη, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Γιάννη Σπυρόπουλου, Δημήτρη Μυταρά, «Τα εφήμερα», «Εν αρχή ην η χαρακτική», «Ad hoc και land in situ», «Jones, Παναγιωτίδη, Fluff» κ.ά.) συμβάλλοντας με υπευθυνότητα στην αισθητική διαπαιδαγώγηση του κοινού και στη μετάδοση των κατακτήσεων της σύγχρονης ελληνικής τέχνης σε χιλιάδες ξένους επισκέπτες από όλο τον κόσμο.
Η ενδιαφέρουσα αυτή έκθεση αποτελεί καρπό της πολύχρονης συνεργασίας της διευθύντριας του Κέντρου κυρίας Μαρίας Μαραγκού με τον επίκουρο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντή του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων – Συλλογή Φοίβου Ανωγειανάκη κ. Λάμπρο Λιάβα. Δύο αυτόνομες ενότητες συμβάλλουν στη διάρθρωσή της. Η πρώτη περιλαμβάνει 30 λύρες, πολύτιμα μουσικά όργανα της πολιτιστικής κληρονομιάς μας από τον 17ο αιώνα ως τις ημέρες μας, ανώνυμων και επώνυμων λυράρηδων, όπως των Ροδινού, Καρεκλά, Μουντάκη, Ξυλούρη κ.ά. Επιμελητής της είναι ο εθνομουσικολόγος κ. Λ. Λιάβας, ο οποίος μεταξύ άλλων έχει επισημάνει ότι «η λύρα ακόμη και στην Κρήτη δεν θα είχε επιβιώσει αν δεν αποκτούσε τον ρόλο ενός ισχυρού εθνικού συμβόλου πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού και αν δεν είχε υποστεί μια σειρά σοβαρότατες μορφολογικές και λειτουργικές αλλαγές, που από το 1930 ως τις ημέρες μας την πλησιάζουν όλο και περισσότερο προς τον ήχο και την τεχνική παιξίματος του βιολιού». Η δεύτερη απαρτίζεται από 33 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και εγκαταστάσεων, των κρητών δημιουργών: Α. Ανδρουλάκη, Σ. Ανδρουλάκη, Αριστόδημου, Θ. Βιδάκη, Ν. Βισκαδουράκη, Γ. Γεωργιάδη, Θ. Γκερεδάκη, Γ. Γυπαράκη, Μ. Ζαχαριουδάκη, Α. Θεοδωράκη, Γ. Κλινάκη, Γ. Κουνάλη, Μ. Κουνδουράκη, Γ. Λασηθιωτάκη, Μ. Μανταδάκη, Μ. Μανουσάκη, Μ. Μαραβελάκη, Γ. Μαρκαντωνάκη, Σ. Μαρκατάτη, Γ. Νεονάκη, Θ. Παπαδοπεράκη, Η. Παπαηλιάκη, Α. Πετρουλάκη, Σ. Πορταλάκη, Μ. Σκευάκη, Β. Σολιδάκη, Λ. Αντωνιάδη, Γ. Στεφανάκι, Β. Τζερμιά, Γ. Τζερμιά, Μ. Τσουκνάκη και Μ. Χουλάκη. Εργα ποικιλόμορφα, διαφορετικών μορφοπλαστικών εκφράσεων, όπως είναι αναμενόμενο, μα και που όλα με τον δικό τους τρόπο υμνούν τη λύρα και το δοξάρι της, υμνούν την παράδοση και τις ρίζες μας. Υπεύθυνη είναι η κριτικός τέχνης κυρία Μ. Μαραγκού, η οποία δήλωσε: «Στην αρχή σκεφτόμασταν να αντιμετωπίσουμε το θέμα της λύρας σε σχέση με την ελληνική ζωγραφική σε μουσειακό επίπεδο, δηλαδή με έργα των Θεόφιλου, Κεχαγιά, Βασιλείου, Σικελιώτη κ.ά. Μετά σκεφθήκαμε ότι θα ήταν καλύτερα να πειραματιστούμε με τους νεότερους καλλιτέχνες.
Με απασχολούσε έντονα το ερώτημα, αν θέλετε, πώς ένας νέος καλλιτέχνης, π.χ. ο Γυπαράκης ή ο Παπαηλιάκης, θα δει τη λύρα σήμερα. Καλλιτέχνες που η ίδια τους η δουλειά έχει να κάνει με μια διεθνή πλαστική γλώσσα. Με κέντριζε η ιδέα πώς αυτοί οι καλλιτέχνες μπορούν να αντιμετωπίσουν ένα τέτοιο θέμα. Ετσι έχουμε μια πλουραλιστική έκθεση με πολλή ζωγραφική, αρκετή γλυπτική και εγκαταστάσεις. Οσον αφορά τη ζωγραφική έχουμε πολλά παραστατικά έργα, όπως της Σοφίας Πορταλάκη, η οποία έβαλε στην άκρη την προσωπική της εικαστική γραφή, θυμήθηκε τη βυζαντινή τέχνη και ζωγράφισε δύο νεομάρτυρες, τον Μανουήλ και τον Ιωάννη, με κρητικά ρούχα και με τις λύρες στα χέρια τους».
Η πόλη του Ρεθύμνου τιμά τις κρητικές παραδόσεις και την Παρασκευή 27 Μαρτίου 1998 στις 8.00 το βράδυ θα εγκαινιασθεί η πολυπρόσωπη και πολυφωνική έκθεση «Με τη λύρα και το δοξάρι. Μνήμες και σύγχρονη δημιουργία». Το εγχείρημα μεγάλο και η ψυχή της όλης διοργάνωσης, η κυρία Μαρία Μαραγκού, μας διευκρίνισε: «Η ανταπόκριση των καλλιτεχνών ήταν τόσο θερμή που, αν μπορούσαμε να δεχθούμε όλους όσοι ήθελαν να δουλέψουν πάνω στο θέμα μας, θα έπρεπε να πάρουμε ένα στάδιο, οι χώροι της Πινακοθήκης δεν φτάνουν. Η παράδοση είναι ζώσα».
