Γιατί οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουν την Τασκένδη, την πρωτεύουσα του Ουζμπεκιστάν αλλά πολύ λιγότεροι γνωρίζουν την πρωτεύουσα του Καζακστάν, του Τουρκμενιστάν της Κιργιζίας ή του Τζατζικιστάν. Η απάντηση είναι απλή γιατί η Τασκένδη είναι ένας τόπος που έχει συνδεθεί άρρηκτα με τον ελληνισμό καθώς εκεί έζησαν και ζουν ακόμη και σήμερα Ελληνες.
Η ελληνική κοινότητα του Ουζμπεκιστάν σήμερα
Η κοινότητα δημιουργήθηκε από Έλληνες από τη Ρωσία που εκτοπίστηκαν με τη βία από τη χώρα αυτή προς το Ουζμπεκιστάν στη δεκαετία του 1940 και πολιτικούς πρόσφυγες ή ποντιακής καταγωγής Ελληνες. Στη Τασκένδη κατέφυγε το μεγαλύτερο μέρος των μελών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) μετά την ήττα στον Ελληνικό Εμφύλιο.
Περίπου 30.000 Έλληνες ζούσαν στη χώρα πριν από τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έφθασαν επιπλέον 11.000 άτομα μετά τον Ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο. Οι αριθμοί τους έχουν μειωθεί από το υψηλό των περίπου 40.000 στη δεκαετία του 1960.
Τότε που βιώθηκε «το ελληνικό θαύμα της Τασκένδης». Στις ημέρες αυτού του θαύματος επιδιώκει να μας ξεναγήσει μέσα από μια έκθεση φωτογραφίας το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού στο Ουζμπεκιστάν.
Σήμερα στο Ουζμπεκιστάν ζουν πρόσφυγες 3ης και 4ης γενιάς που δεν υπερβαίνουν τις 2.000 ενημερώνει «Το Βήμα» η πρεσβεία της Ελλάδας στο Ουζμπεκιστάν και συγκεκριμένα η πρέσβης κυρία Παρασκευή Τζεβελέκη. Όπως διευκρινίζει δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον ελληνικό πληθυσμό.
Οι περισσότεροι κάτοικοι ελληνικής καταγωγής δυσκολεύονται να μιλήσουν την ελληνική γλώσσα, όταν όμως βρεθούν σε εθνικές επετείους όπως η 28η Οκτωβρίου και η 25η Μαρτίου η συγκίνηση που νιώθουν και προκαλούν είναι και οι δύο πολύ έντονες.
Ελληνας εκπαιδευτικός στην Τασκένδη
Οπως μάς ενημερώνει η κυρία Τζεβελέκη «για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια (οπότε και αναχώρησε για Ελλάδα ο μεγαλύτερος αριθμός των εδώ Ελλήνων), αποσπάστηκε φέτος Έλληνας εκπαιδευτικός από το Υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να αναλάβει τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε ανήλικους και ενήλικους ουζμπέκους, απογόνους Ελλήνων αλλά και απλών φίλων της Ελλάδος οι οποίοι δεν έλκουν την καταγωγή τους από τη χώρα μας αλλά επιθυμούν να μάθουν Ελληνικά.
Τα μαθήματα γίνονται σε χώρους του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου που αποτελεί σήμερα σημαντικό πολιτιστικό φορέα της χώρας, φιλοξενώντας θεατρικές παραστάσεις, μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις ρωσόφωνων νέων ανθρώπων, όχι μόνον ελληνικής καταγωγής».
Παρά το γεγονός ότι η ελληνική γλώσσα έχει υποχωρήσει κατά πολύ στις νέες γενιές το αποτύπωμα του Ελληνισμού στην Τασκένδη δεν είναι αμελητέο.
«Καλή πατρίδα», «και το χρόνου στην Ελλάδα»
Ο μαζικός επαναπατρισμός των πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου ξεκίνησε το 1975, ύστερα από την πτώση της Δικτατορίας. Τότε ήταν η περίοδο που εκπληρώθηκαν οι ευχές «καλή πατρίδα», «και του χρόνου στην Ελλάδα» που για χρόνια κυριαρχούσαν στην ελληνική κοινότητα.
Ο συντομότερος και πιο εύκολος δρόμος για την επιστροφή ήταν να έχεις συγγενείς στην Ελλάδα που θα έμπαιναν εγγυητές με γραπτή δέσμευση, στο Υπουργείο Εσωτερικών.
Οι συγγενείς που σε κάποιες περιπτώσεις εξασφάλιζαν ένα καλό εισιτήριο επιστροφής σε κάποιες άλλες περιπτώσεις λειτουργούσαν ανάποδα. Αποτελούσαν μεγάλο εμπόδιο αποκλεισμού των προσφύγων καθώς κατά τη φυγή τους στις σοσιαλιστικές χώρες συγγενείς τους είχαν απαλλοτριώσει τις περιουσίες τους ενώ άλλες είχαν δημευτεί.
Για να αποκτήσουν ξανά τα χωράφια τους θα έπρεπε να καταβάλλουν χρήματα στους νέους τους ιδιοκτήτες. Το ταξίδι όσων αποφάσισαν να επιστρέψουν χρηματοδότησε ο Ερυθρός Σταυρός.
Το τελευταίο κύμα επιστροφής Ελλήνων, έγινε στην περίοδο 2000 μέχρι το 2004. Ο κύριος λόγος της τελευταίας αυτής μετανάστευσης προς την Ελλάδα ήταν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν οι νόμοι επέτρεψαν την επιστροφή όλων των εθνοτικών Ελλήνων που είχαν εξοριστεί για πολιτικούς λόγους μετά τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο.
Στην Τασκένδη η μεγαλύτερη ελληνική κοινότητα του Ουζμπεκιστάν
Η μεγαλύτερη ελληνική κοινότητα του Ουζμπεκιστάν, βρίσκεται στην πρωτεύουσά της, την Τασκένδη, όπου οι περισσότεροι από τους Έλληνες πολιτικούς πρόσφυγες μεταφέρθηκαν από τις Σοβιετικές αρχές.
Στην αρχαιότητα το νότιο μέρος της χώρας αποτέλεσε μέρος της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, αλλά οι λίγες ελληνικές κοινότητες που υπήρχαν έχουν από τότε αφομοιωθεί.
Η πιο σημαντική οργάνωση που εκπροσωπεί τους Έλληνες είναι το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Τασκένδης που είχε ιδρυθεί από την τότε σοσιαλιστική δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν, επί Σοβιετικής Ένωσης, ως χώρος συνάθροισης και εθνικοτοπικών εκδηλώσεων των 25.000 – 30.000 περίπου Ελλήνων που ζούσαν στο Ουζμπεκιστάν από το 1950 και εντεύθεν. Σήμερα αριθμεί περί 300-350 μέλη, εκ των οποίων ενεργά είναι κάτω από 100 άτομα.
Οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδας – Ουζμπεκιστάν
Οπως πληροφορεί ΤΟ ΒΗΜΑ η πρέσβης κυρία Παρασκευή Τζεβελέκη «δεν υφίσταται διπλωματική ή έμμισθη προξενική Αρχή του Ουζμπεκιστάν στην Ελλάδα σήμερα (λειτουργούσε Γενικό Προξενείο που ανέστειλε τη λειτουργία του την 1η Ιουλίου 2021). Παράλληλη διαπίστευση στη χώρα μας έχει ο Πρέσβης του Ουζμπεκιστάν στη Ρώμη».
Οσον αφορά την Ελλάδα απέκτησε Πρεσβεία στην Τασκένδη μόλις την περασμένη άνοιξη. «Η Πρεσβεία της Ελλάδος στην Τασκένδη ξεκίνησε τη λειτουργία της την άνοιξη του 2025».
Η πρώτη Ελληνίδα Πρέσβης στο Ουζμπεκιστάν
Η κυρία Τζεβελέκη ορίστηκε τον Μάιο 2024 ως η πρώτη Ελληνίδα Πρέσβης στη Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν και «ανέλαβε τα καθήκοντά της, επιδίδοντας αντίγραφα των διαπιστευτηρίων της στον Ουζμπέκο Υπουργό Εξωτερικών κ. Saidov, στις 26 Απριλίου 2025».
«Το ελληνικό θαύμα της Τασκένδης»
Αν θέλετε να γευτείτε το παραδοσιακό ουζμπεκικό έδεσμα πλοβ ή να παρακολουθήσετε ελληνικούς και ουζμπεκικούς παραδοσιακούς χορούς από το χορευτικό συγκρότημα του Ελληνικού Συλλόγου Τασκένδης και παράλληλα να μεταφερθείτε στη ζωή των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων της Τασκένδης του Ουζμπεκιστάν έχετε τώρα την ευκαιρία.
Το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού στο Ουζμπεκιστάν διοργανώνει έκθεση φωτογραφίας με έκθεση «Το Ελληνικό Θαύμα στην Τασκένδη».
Στο πλαίσιο της φωτογραφικής έκθεσης «Το ελληνικό θαύμα στην Τασκένδη» παρουσιάζονται 100 ιστορικές φωτογραφίες και μας μεταφέρουν σε στιγμές του ελληνικού πολιτισμού στο Ουζπμεκιστάν που αποτυπώνουν:
– Στη ζωή των πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη από το 1949 έως τον επαναπατρισμό τους τη δεκαετία του ’70.
– Στιγμιότυπα από τους δεκάδες χιλιάδες Ποντίους που εκτοπίστηκαν την περίοδο 1937–49 από τον Εύξεινο Πόντο και κατέφυγαν στις στέπες του Καζακστάν και στην Κοκάνδη του Ουζμπεκιστάν.
– Την εξέλιξη και τις σημερινές δραστηριότητες του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού στην ουζμπεκική πρωτεύουσα.
Η έκθεση φιλοδοξεί να αναδείξει την ιστορική πορεία και την πολιτιστική προσφορά του νεότερου Ελληνισμού, καθώς και τη σημερινή δυναμική του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού στην Κεντρική Ασία.
Τα εγκαίνια θα γίνουν την Πέμπτη 2 Οκτωβρίου, στις 18:00 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα».
INFO:
Φωτογραφική έκθεση με θέμα «Το ελληνικό θαύμα στην Τασκένδη»
Εγκαίνια έκθεσης 2 Οκτωβρίου 2025, 18:00
Διάρκεια έκθεση 2 έως 18 Οκτωβρίου 2025
Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων «Μελίνα», στο Γκάζι
Ώρες λειτουργίας έκθεσης:
Τρίτη – Παρασκευή 11:00 – 19:00,
Σάββατο – Κυριακή 10:00 – 15:00,
Δευτέρα κλειστά
Είσοδος ελεύθερη.
