Την Πέμπτη 13 Οκτωβρίου πέθανε ο Ντάριο Φο, ο… Didascalo. Τον συνάντησα την Τρίτη 19 Μαρτίου του 2012 στο Μιλάνο. Προσπαθούσα για έξι μήνες να του πάρω μια συνέντευξη από κοντά και όχι με mail. Τον είχα διαβεβαιώσει ότι θα έκανα αυτό το ταξίδι και για δεκαπέντε λεπτά συζήτησης μαζί του. Τελικά μου έδωσε ραντεβού στις 12 η ώρα το μεσημέρι στο Palazzo Reale του Μιλάνου όπου θα γινόταν μια έκθεση ζωγραφικής με δικά του έργα. Πίστεψα ότι η συνέντευξη θα ήταν μια εκπληκτική εμπειρία ανάμεσα στους πίνακές του. Ομως εκεί έδινε κάποιες διαλέξεις σαράντα λεπτών σε μικρά γκρουπ. «Ο Didascalo θα σου δώσει τη συνέντευξη στα δεκαπέντε λεπτά του διαλείμματος μόλις τελειώσει το επόμενο γκρουπ» με ενημέρωσε η Κιάρα, η βοηθός του.
Σε λίγα λεπτά ήμουν μπροστά σε ένα άτομο σχεδόν μυθικό για την παγκόσμια τέχνη.
«Κύριε Φο, είναι απίστευτη η χαρά μου που σας συναντάω. Για αυτή τη συνέντευξη είχα μια τεράστια επιθυμία» του είπα. «Εγώ τώρα έχω μεγάλη επιθυμία για μια καραμέλα. Κιάρα, θέλω μια καραμέλα». Η αποθέωση της ανθρώπινης επιθυμίας.
Σε μισό λεπτό η Κιάρα, η 30χρονη βοηθός του που είναι συνεχώς δίπλα του, του φέρνει μια καραμέλα από αυτές με το περιτύλιγμα που διπλώνουν με δύο «αφτάκια» στις άκρες. Ο Ντάριο Φο προσπαθεί να την ξετυλίξει αλλά δυσκολεύεται και μου δίνει να το κάνω εγώ. Το περιτύλιγμα θα γίνει «λάφυρο» στην τσέπη μου.

Κρίνοντας από την πορεία σας, περάσατε πολλές δυσκολίες και σε σκληρές εποχές για τους προοδευτικούς καλλιτέχνες.
«Κοιτάξτε, μερικές από τις μεγάλες σύγχρονες, προοδευτικές μορφές της θεατρικής τέχνης τις έχουμε δημιουργήσει εμείς οι ίδιοι οι Ιταλοί, τον 15ο, τον 16ο και τον 17ο αιώνα, με τον διωγμό όλων των κωμικών. Ισως λοιπόν θα έπρεπε πού και πού να επαναλαμβάνονται οι διωγμοί, επειδή δίνουν νέα ώθηση στο θέατρο. Είναι η μόνη λύση για ανανέωση».
Υπήρξε κάποια εποχή στη ζωή σας που αισθανόσασταν πιο παράκαιρος σε σχέση με αυτά που συνέβαιναν γύρω σας;
«Ισως την εποχή στην οποία προσπάθησα να εργαστώ ως αρχιτέκτονας…».
Μετά μου διηγήθηκε το πώς ανακάλυψε τη διαφθορά που υπήρχε σε εκείνο το γραφείο μέχρι του σημείου να αρρωστήσει και να κάνει συνέχεια εμετό. «Τότε λοιπόν ένας αγαπημένος μου φίλος, γιατρός, μου είπε: «Υπάρχει κάτι που να σου αρέσει πραγματικά να κάνεις; Επειδή σε έχω δει να αυτοσχεδιάζεις και να διηγείσαι ιστορίες, εσύ πρέπει να επιστρέψεις εκεί, να σωθείς με αυτό, αλλιώς σε λίγο θα χάσεις τα λογικά σου. Δεν σου έχει μείνει καν το κουράγιο να αντιδράς με έναν καγχασμό στα πράγματα». Και έτσι ξεκίνησα… Ετσι εκεί γνώρισα τη Φράνκα και αυτή στάθηκε η πιο εκπληκτική συνάντηση της ζωής μου». Και έτσι η κουβέντα ήρθε για αρκετά λεπτά στη Φράνκα…
«Ντάριο, πέρασαν τα δεκαπέντε λεπτά. Σε δύο λεπτά αρχίζει η επομένη διάλεξη» μας διέκοψε η Κιάρα.
«Για τόσο λίγο ήρθα;» σκέφτηκα. Της είπε κάτι στα ιταλικά, και εκείνη μού ζήτησε να βγούμε έξω. «Αντίο σας, κύριε Φο. Ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη». –«Αντίο».
Ωστόσο μόλις βγήκαμε η Κιάρα μού είπε: «Ο Ντάριο λέει ότι αν θέλεις μπορείς να έχεις άλλα δεκαπέντε λεπτά μόλις τελειώσει αυτό το γκρουπ, στο σπίτι του». Φυσικά και ήθελα. Μου έγραψε τη διεύθυνση και στη μιάμιση ακριβώς ήμουν εκεί. Στη γειτονιά με το όνομα Porta Romana. Ο θυρωρός ήταν ενημερωμένος. Πέμπτος όροφος, στο γραφείο του Νταριο Φο! Αρχισα γρήγορα τις ερωτήσεις.

Συνεχίζετε να μοιάζετε με έναν «φάρο» μέσα στον ωκεανό της ανοησίας στην οποία ζούμε. Αυτό σας κάνει περισσότερο ευτυχή ή περισσότερο δυστυχή;
«Κοιτάξτε, αυτό που µε ενδιαφέρει έχει να κάνει κυρίως µε τους νέους. Θέλω να τους δώσω να καταλάβουν κάτι πολύ σηµαντικό. Οτι δηλαδή ένας ηθοποιός, ένας ζωγράφος, ένας µουσικός, ένας αρχιτέκτονας πρέπει οπωσδήποτε να µιλάει για την εποχή στην οποία ζει…».
Πρόλαβα να του κάνω άλλες τέσσερις ερωτήσεις προτού εμφανιστεί ένας βοηθός του: «Πέρασαν τα δεκαπέντε λεπτά».
«Λίγο ακόμα να είχα. Ομως τουλάχιστον τώρα έχω μια σχετικά καλή συνέντευξη» σκέφθηκα. «Αντίο σας, κύριε Φο. Ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη». –«Αντίο».
Εφυγα, και πήγα για σπαγκέτι για να γιορτάσω τη συνάντησή μου μαζί του. Υστερα από λίγο χτυπάει το τηλέφωνο. Ηταν ο βοηθός του: «Αν έχει απομείνει κάτι ακόμα να ρωτήσεις, ο Didascalo λέει ότι μπορώ να σε συνδέσω και να το κάνεις τώρα τηλεφωνικά για δεκαπέντε λεπτά». Αρχισα να βηματίζω πάνω-κάτω έξω από την τρατορία και να ρωτάω.
Αν κοιτάξετε προς τα πίσω, ποια νομίζετε ότι υπήρξε η πρώτη μεγάλη «σχολή» για εσάς στη ζωή σας;
«Εγώ άρχισα να παίζω ως ηθοποιός στα τρένα. Το τρένο λοιπόν υπήρξε η πρώτη σχολή μου, η πρώτη «ακαδημία» μου. Και ήμουν τόσο ευτυχισμένος που παρέσυρα, ή μάλλον έσυρα μαζί μου, και άλλους, οι οποίοι τραγουδούσαν και έπαιζαν όργανα…» και συνέχισε να μου μιλάει για αυτήν την περίοδο της ζωής του.
Εχετε περάσει τόσο πολλά. Τι είναι αυτό που περιφρονείτε περισσότερο στους ανθρώπους;
«Οχ, δύσκολη ερώτηση! Και πώς σχετίζεται με τη δουλειά μου; Δεν ξέρω τι να απαντήσω».

Ομως…
«Είμαι σίγουρος ότι οι άνθρωποι κατά βάθος έχουν αξιοπρέπεια. Και αυτή την αξιοπρέπεια πρέπει να φροντίσουμε να τη διεγείρουμε, να την υποκινούμε. Πρέπει να πράττουμε συνέχεια ό,τι μπορεί ο καθένας μέχρις ότου γίνουν οι άνθρωποι ενημερωμένοι πολίτες. Μόνον όταν κάποιος είναι ενημερωμένος για τα γεγονότα και έχει τη δυνατότητα να τα εξετάζει με κριτική σκέψη είναι σε θέση να ξεφύγει από τις απελπιστικές συνθήκες στις οποίες ζει».
Καθώς έβλεπα πλέον εγώ στο ρολόι μου την ώρα, του έκανα μια τελευταία ερώτηση:

Για να μπορείς να μιλάς για την εποχή σου πρέπει να συμμετέχεις σε αυτήν;
«Φυσικά! Και για να λάβεις πραγματικά μέρος πρέπει να είσαι ενημερωμένος. Ενας λαός που δεν είναι ενημερωμένος είναι ένας κούφιος, ένας κενός, ένας άχρηστος λαός. Και τι σημαίνει να είσαι ενημερωμένος; Σημαίνει να γνωρίζεις πώς λειτουργούν τα πράγματα και να συνειδητοποιείς αυτό που πρέπει να κάνεις, και κυρίως να διαλέγεις, να έχεις το θάρρος να διαλέγεις πού να πας, με ποιον και γιατί να εκθέτεις τον εαυτό σου. Να εκθέτεις τον εαυτό σου είναι σημαντικότατο, όχι να μένεις από πίσω, καλυμμένος. Ο πραγματικός κίνδυνος είναι να δεις αργότερα ως άνθρωπος ότι είσαι κάποιος που απλώς παίρνει το μέρος κάποιου άλλου. Οχι, εγώ θέλω να ξέρω πώς σκέφτεται ο άλλος, τον μελετάω, συζητάω μαζί του. Στο τέλος έχω μια γνώση, έχω μια βάση για να κρίνω, για να συντάσσομαι. Εγώ είμαι ένας άνθρωπος που συντάσσεται και που αναρωτιέται διαρκώς μήπως έκανε λάθος, μήπως το παραέκανε προς μια κατεύθυνση».
«Κύριε Φο, μόλις πέρασαν τα δεκαπέντε μου λεπτά. Σας ευχαριστώ πολύ για τη συνέντευξη». –«Αντίο».
Αντίο Didascalo…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ