Από την περασμένη Δευτέρα ένας έφιππος και επίχρυσος Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ υπενθυμίζει, από ύψος 20 μέτρων, σε πλατεία της πρωτεύουσας Ασγκαμπάτ, στους 5 εκατομμύρια κατοίκους του απομονωμένου Τουρκμενιστάν ποιος είναι ο απόλυτος ηγέτης της πλούσιας σε ενεργειακά αποθέματα χώρας.
Στην ετήσια έκθεση της οργάνωσης «Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα» για την Ελευθερία του Τύπου ανά την υφήλιο το Τουρκμενιστάν κατατάσσεται 178ο σε σύνολο 180 χωρών, μπροστά μόνο από την Ερυθραία και τη Βόρεια Κορέα, ενώ σύμφωνα με την περυσινή έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παραμένει ένα από τα πιο καταπιεστικά και διεφθαρμένα κράτη στον κόσμο. Την ίδια ώρα η ερμητική αυτή χώρα της Κεντρικής Ασίας διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου του πλανήτη.
Η φυσιογνωμία του μετασοβιετικού Τουρκμενιστάν σχηματίστηκε από τον πρώτο πρόεδρό του, τον Σαπαρμουράτ Νιγιαζόφ, ο οποίος πέρα από την απόλυτη εξουσία λάτρευε κυρίως τον εαυτό του. Σε τέτοιον βαθμό που δεν δίστασε να μετονομάσει τους μήνες με ονόματα συγγενών του, να δώσει εντολή για την κατασκευή ενός τεράστιου επίχρυσου αγάλματός του το οποίο περιστρέφεται ώστε να αντικρίζει πάντα τον ήλιο, να συγγράψει ένα «βιβλίο της ψυχής», επιβάλλοντας μάλιστα τη διδασκαλία του στα γυμνάσια και στα πανεπιστήμια της χώρας, να υιοθετήσει τον τίτλο Turkmenbashi («Πατέρας όλων των Τουρκομάνων»).
Πέθανε όμως ξαφνικά το 2006, έπειτα από 16 χρόνια στην προεδρία, από καρδιακή προσβολή, και τη θέση του πήρε ο Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ, ένας «ματαιόδοξος, καχύποπτος, επιφυλακτικός, αυστηρός, ιδιαίτερα συντηρητικός και εκδικητικός» ηγέτης, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά σε τηλεγράφημα του 2009 από την αμερικανική πρεσβεία στη χώρα προς την Ουάσιγκτον. Γνωστός με τον τίτλο Arkadag («Προστάτης») ο νυν πρόεδρος κατηγορείται πλέον ανοιχτά ότι είναι επικεφαλής ενός από τα πιο απολυταρχικά, προσωπολατρικά και διεφθαρμένα καθεστώτα στον κόσμο.
Αφότου εξελέγη στην προεδρία το 2007 με ποσοστό περίπου 90% και πέντε χρόνια αργότερα επανεξελέγη λαμβάνοντας το 97% των ψήφων, ο οδοντίατρος και πρώην υπουργός Υγείας του Νιγιαζόφ αποπειράθηκε να αποδομήσει την προσωπολατρία του προκατόχου του, μετακινώντας κατ’ αρχάς το επιβλητικό επίχρυσο άγαλμά του από το κέντρο στην περιφέρεια του Ασγκαμπάτ, αφαιρώντας το όνομά του από έναν πατριωτικό όρκο και αποκαθηλώνοντας τα πορτρέτα του.
Αποδείχθηκε ωστόσο ότι στόχος του ήταν να διαδεχθεί τον Νιγιαζόφ και στη συλλογική συνείδηση του λαού. Πρόσφατο παράδειγμα του δεσποτικού ναρκισσισμού και της μεγαλομανίας που τον χαρακτηρίζουν αποτελεί το τεράστιων διαστάσεων μνημείο με τον ίδιο έφιππο πάνω σε ένα μαρμάρινο «κύμα», που δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα του «Μπρούτζινου Καβαλάρη», του ανδριάντα του Μεγάλου Πέτρου στην Αγία Πετρούπολη. Σε αντίθεση όμως με το μνημείο προς τιμήν του τσάρου το οποίο κατασκευάστηκε έπειτα από εντολή της Μεγάλης Αικατερίνης, το μνημείο προς τιμήν του «προστάτη» Μπερντιμουχαμέντοφ ανεγέρθη έπειτα από «απαίτηση των πολιτών» του Τουρκμενιστάν –αυτή τουλάχιστον είναι η επίσημη εκδοχή. «Κύριος στόχος μου είναι να υπηρετώ τον λαό και τη πατρίδα. Επομένως θα ακούσω τη γνώμη του και θα πράξω όπως επιλέξει» είχε δηλώσει πέρυσι «αποδεχόμενος» τη… λαϊκή απαίτηση.
Τζον Μακ Λίοντ, ειδικός σε ζητήματα χωρών της Κεντρικής Ασίας
«Να τον δοξάζετε και να τον φοβάστε. Είναι κληρονόμος του Στάλιν»
«Η προσωπολατρία στο Τουρκμενιστάν ξεκίνησε με τον Νιγιαζόφ. Ο Μπερντιμουχαμέντοφ απλά τον αντέγραψε. Στην ακραία του μορφή, το φαινόμενο αυτό αποτελεί ξεκάθαρα κληρονομιά του Στάλιν, τα αγάλματα και τα πορτρέτα του οποίου βρίσκονταν οπουδήποτε. Ο Στάλιν θεωρούνταν επίσης ειδικός επί παντός επιστητού, από τη βιολογία ως τη γλωσσολογία. Γι’ αυτό και ο Μπερντιμουχαμέντοφ πρέπει να γράφει βιβλία για τα άλογα ή την ιστορία του Τουρκμενιστάν. Δεν μπορεί να είναι απλά ένας δικτάτορας. Και το μήνυμα είναι ξεκάθαρο σε όλους: τα πάντα σ’ αυτή τη χώρα προέρχονται από έναν άνδρα. Να τον δοξάζετε και να τον φοβάστε» είπε στο «Βήμα» ο Τζον Μακ Λίοντ, αρχισυντάκτης του ιδρύματος Institute for War and Peace Reporting, ειδικός σε ζητήματα χωρών της Κεντρικής Ασίας.
Οσον αφορά το ενδεχόμενο οι στενότεροι δεσμοί με τη διψασμένη για το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν ΕΕ να αναγκάσουν τον Μπερντιμουχαμέντοφ να αλλάξει τις πολιτικές του, ο πρώην συνεργάτης του BBC και του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εμφανίζεται επιφυλακτικός.
«Στις αρχές της διακυβέρνησής του γινόταν λόγος για κάποιες μεταρρυθμίσεις, ακόμη και για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του πλουραλισμού. Αλλά έγιναν ελάχιστα. Αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για έναν τρόπο δημιουργίας εντυπώσεων καθώς ο Μπερντιμουχαμέντοφ επιθυμούσε να εμφανιστεί ως ένας νέος ηγέτης με τον οποίο η Δύση θα μπορούσε να συνεννοηθεί. Αν θέλουν το φυσικό του αέριο, τα ευρωπαϊκά κράτη θα τον δεχθούν όπως είναι και θα διαπραγματευθούν δίχως αμφιβολία μαζί του. Θα συζητούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε διασκέψεις, θα αποδέχονται κάποιες γενικές υποσχέσεις από κρατικούς αξιωματούχους και στη συνέχεια θα περνούν γρήγορα στα ενεργειακά ζητήματα. Αυτό είναι θλιβερό αλλά αποτελεί γεγονός» μας λέει.
Ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μάρος Σεφκόβιτς έχει δηλώσει ότι «το φυσικό αέριο του Τουρκμενιστάν είναι πιθανόν να αρχίσει να φτάνει στην Ευρώπη από το 2019».
Εργα και ημέρες
Ούτε στην τουαλέτα!
Κάθε φορά που ο Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ πρόκειται να παραστεί σε κάποια δημόσια εκδήλωση, κυβερνητικοί αξιωματούχοι αναγκάζουν από εκατοντάδες ως και αρκετές χιλιάδες ανθρώπους, μεταξύ των οποίων και μικρά παιδιά, να συμμετάσχουν σε αυτές, με τον απαραίτητο μάλιστα ενθουσιασμό. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκάστοτε διοργάνωσης οι παρευρισκόμενοι δεν μπορούν να αφήσουν τη θέση τους ούτε για να πάνε στην τουαλέτα.
Συγγενείς και «κολλητοί»
Σε όλες τις δημόσιες θέσεις-«κλειδιά», από τα νοσοκομεία και την πανίσχυρη κρατική εταιρεία φυσικού αερίου Türkmennebit ως τις ένοπλες δυνάμεις και τον οργανισμό βάμβακος, ο «προστάτης» πρόεδρος έχει τοποθετήσει συγγενείς και πολιτικούς «φίλους» του. Τα δύο τρίτα του φυσικού αερίου της χώρας εξάγονται στη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν. Την ίδια στιγμή οι περισσότεροι από τους 5 εκατομμύρια κατοίκους ζουν στη φτώχεια, αλλά με δωρεάν παροχές (ως ένα όριο προς τα επάνω) βενζίνης, φυσικού αερίου, ρεύματος και νερού.
Τα «Αλογα του Λαού»
Την τελευταία Κυριακή του περασμένου Απριλίου, κατά τη διάρκεια των εορταστικών εκδηλώσεων για την Ημέρα του Αλόγου η οποία αποτελεί επίσημη αργία, ο Γκουρμπανγκουλί Μπερντιμουχαμέντοφ «αποδέχθηκε» να υιοθετήσει έναν ακόμη τιμητικό τίτλο και να αποκαλείται πλέον και «Εκτροφέας Αλόγων του Λαού». «Η χώρα μας προχωρεί μπροστά με την ταχύτητα ενός αλόγου Akhal-Teke και ζητώ από όλους εσάς να προχωρείτε μπροστά και μόνο μπροστά!» δήλωσε ο Μπερντιμουχαμέντοφ αναφερόμενος στην περίφημη αυτή ράτσα αλόγων, ιδιαίτερη πατρίδα των οποίων είναι το Τουρκμενιστάν.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
